خوقند. [ خ َ ق َ] ( اِخ ) شهری است در
ازبکستان که جمعیت آن بسال 1956 م. نود و یکهزار و ششصد تن بوده در دره
فرغانه مرکز واحه ای حاصلخیز و آبیاری شده است. جالبترین بناهای آن کاخ خانهای سابق خوقند می باشد. خوقند یکی از مهمترین مراکز داد و ستد در ترکستان است بر محل تلاقی خطوط آهن قرار دارد و صادرات آن ابریشم و پنبه است.
خوقند یکی از قدیمترین شهرهای ازبکستان است. تاریخ آن تا اوایل قرن 12 هَ. ق. همان تاریخ فرغانه است و در1122 هَ. ق. ( 1710 م. ) یکی از اعقاب ابوالخیر شیبانی بنام شاهرخ بیک اول در فرغانه مستقر شد دولتی که وی تأسیس کرد به
خانات خوقند معروف است و پایتخت آن فرغانه بود مؤسس عظمت شهر و خانات خوقند امیرعالم خان بود که از 1215 تا 1224 هَ. ق.
امارت کرد. و همه فرغانه را تحت استیلای خود آورد و
تاشکند و چمکنت را فراگرفت و قدرتش بجایی رسید که با امیر
بخارا برابری می کرد وی سرانجام بقتل رسید و پس از او برادرش محمدعمرخان معروف به عمرخان امارت کرد، ( 1224 - 1227 هَ. ق. ) وی قسمتی از ترکستان و دشت
قرقیزستان را که متعلق به امیر بخارا بود به خانات خوقند ملحق نمود وخود را امیرالمسلمین لقب داد. عمرخان شاعر و حامی اهل فضل بود و اقدامات عمرانی او وضع آبیاری فرغانه را بکلی دگرگون ساخت. برادرزاده و جانشین او محمدعلی ابن عمر از حدود 1237 تا 1256 هَ. ق. امارت داشت درقسمت اول امارت او خانات خوقند بمنتهای عظمت خود رسید اما وی مردی مستبد و ظالم بود و مردم از دست او بتنگ آمدند سرانجام نصراﷲ امیر بخارا ظاهراً بدعوت مردم به خانات خوقند تاخت و لشکر محمدعلی را مغلوب و پایتخت وی را تصرف کرد و محمدعلی در حین فرار کشته شد. در همان سال شیرعلی که از عموزادگان عالم خان و عمرخان بود مهاجمان را از آن ناحیه بیرون راند و بر تخت امارت خوقند نشست ولی از این زمان ببعد خانات خوقندگرفتار اغتشاشات داخلی و مهاجمه قبایل اطراف و جنگهای امیر بخارا شدند و اولین جنگ سپاهیان روس با دولت خوقند بسال 1267 هَ. ق. 1850/ م. روی داد و از 1866 م به بعد قلمرو خان خوقند منحصر بولایت فرغانه شد و آنهم در 1293 هَ. ق. 1876/ م. ملحق به روسیه گردید. ( از دایرة المعارف
فارسی ذیل کلمه خوقند ). اسامی خانات خوقند بنقل از طبقات السلاطین اسلام : شاهرخ ، رحیم ، عبدالکریم ، ارونی ، سلیمان ، شاهرخ ثانی ، بزبوته ، علیم ، ( همان عالم است ). محمدعمر، محمدعلی ، شیرعلی ، مراد، خدایار، ملا، شاه مراد، خدایار، سیدسلطان ، خدایار، ( دفعه سوم ). ناصرالدین. ( طبقات السلاطین صص 251 - 252 ). و رجوع به خوغند شود.
