[ویکی اهل البیت] امین الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طبرسی.(م 548 ق)
این تفسیر به سبک مجمع البیان، منظم و مرتب نیست، بلکه چون کشّاف مطالب بدون عنوان بندی، بدنبال یکدیگر آمده است.
این تفسیر بسیار موجز و ویژگی مهم آن، ادبی بودن آن است که با عبارات بسیار کوتاه، آیات قرآنی را تبیین می کند، و شامل تمام آیات قرآن می گردد. شیوه این تفسیر، بیان مسائل مربوط به لغت، اعراب، قرائت، بیان نظم و نکات ادبی و بلاغی است، که با رعایت گزیده گویی، متنی دقیق و لطیف ارائه داده است. همین امر سبب گردید تا از طرف شورای مدیریت حوزه علمیه
قم بعنوان کتاب درس تفسیر، در پایه های اولیه دروس سطح، مورد تدریس قرار گیرد.
روش تفسیر در پردازش مطالب بدین گونه است که در آغاز با نام سوره، بیان مکی و مدنی و معنای سوره، تعداد آیات و فضیلت سوره شروع می کند، آنگاه به قرائت، لغت، نحو صرف، و واژه شناسی
آیه می پردازد، سپس به بیان و شرح و توضیح معنای آیه پرداخته به مانند زمخشری، گفته های
تفسیری را ارائه می کند.
در آغاز آیاتی چند که به یک موضوع مربوط است ذکر شده و سپس به تدریج اجزاء آن آیات آورده شده و در ضمن تفسیر آن جزء، قراءت و جهات ادبی از صرف و نحو و لغت و اشتقاق و بلاغت و احیانا
کلام و
فقه و اصول بیان گردیده است. البته در آیات الاحکام مباحث
فقهی را غالبا با اختصار و بنحو ایجاز مطرح می کنند،( مانند
سوره مائده آیه 6 بحث« و امسحوا برؤوسکم و ارجلکم الی الکعبین»)، و تفصیل آن را به کتاب مجمع البیان ارجاع می دهند. مانند ج 1 صفحه 316 ذیل آیه 6 سوره مائده.
این تفسیر بارها به اشکال مختلف به چاپ رسیده است. چاپ نخستین آن با چاپ سنگی و قطع رحلی در یک جلد در
تهران به سال 1321 قمری. چاپ دیگر با تصحیح و تعلیق شهید سید محمد علی قاضی طباطبایی در سال 1383 قمری و در یک مجلد. چاپ سوم در تهران توسط دانشگاه تهران با تصحیح و تعلیق دکتر ابو القاسم گرجی در چهار جلد با قطع بزرگ است که البته همین چاپ در قطع وزیری توسط ناشر یاد شده و شورای مدیریت حوزه علمیه قم، به طور افست نیز انجام گرفته است. دار الاضواء بیروت نیز در سال 1405 قمری این کتاب را در چهار جزء و دو مجلد چاپ کرده است. لازم به یاد آوری است که این تفسیر افزون بر چاپهای گوناگون توسط احمد امیری شادمهری به فارسی ترجمه شده و تاکنون دو جلد آن توسط بنیاد پژوهشهای اسلامی( 1374- 1375) منتشر شده است.
آدرس های داده شده در مقاله بر اساس چاپ چهار جلدی انتشارات دانشگاه تهران و مرکز مدیریت حوزه علمیه قم و تحقیق دکتر ابو القاسم گرجی می باشد. دکتر گرجی تحقیق خود را بر اساس پنج نسخه خطی و چاپی، انجام داده اند.
نسخه دوم که با تحقیق دانشمند گرامی شهید سید محمد علی قاضی طباطبایی انجام گرفته دارای مقدمه ای سودمند در 21 صفحه از محقق در شأن قرآن و تفسیر آن، ذکر خصوصیاتی از کتاب جوامع الجامع و چاپهای گذشته آن، شرح حال مؤلف و تألیفات او و مصادر تصحیح می باشد، و در پایان همان چاپ، هفت صفحه مطالب مفید و قابل ملاحظه ای را تنبیه نموده اند.
کارهایی که دکتر ابو القاسم گرجی در تحقیق خود انجام داده اند شامل:
1- مقدمه ای شامل شرح حال مؤلف، مولفات او و معرفی جوامع الجامع.
wikiahlb:
شیعی قرآن کریم، اثر فضل بن حسن طبرسی(قرن 6ق.) که دارای حجمی بیشتر از الکافی الشافی و کمتر از مجمع البیان (دو اثر دیگر همین مؤلف) است.
طبرسی در این تفسیر از تفسیر کشّاف زمخشری و مجمع البیان استفاده کرده است.
انتشارات دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۷ این کتاب را با تصحیح ابوالقاسم گرجی چاپ کرده است.
