کلمه جو
صفحه اصلی

الغ بیگ

دانشنامه عمومی

میرزا محمد طارق بن شاهرخ یا میرزا محمد تَراغای بن شاهرخ مشهور به نام اُلُغ بیگ (۷۹۵ تا ۸۵۳ هجری قمری / ۷۷۲ تا ۸۲۸ هجری خورشیدی / ۱۳۹۳ تا ۱۴۴۹ میلادی) فرزند شاهرخ و نوه تیمور از پادشاهان تیموری ایران بود. او پادشاهی ستاره شناس، ریاضی دان و اهل علم و ادب بود. او از عجایب تاریخ بشر است که در عین اینکه پادشاه بوده، کتابش به نام زیج الغ بیگ دقیق ترین تقویم اسلامی است. و همچنین به افتخار او دهانه الغ بیگ در کره ماه در کنار بزرگترین دانشمندان علم نجوم به نام این پادشاه دانشمند ثبت شده است او در سال ۸۲۸ خورشیدی توسط پسرش عبداللطیف کشته شد.تمبر یادبود الغ بیگ و رصدخانه وی- انتشار در سال ۱۹۸۳ - ترکیه   رصدخانه الغ بیگ در سمرقند در زمان اُلُغ بیگ دیوارهای مجاور با سنگ مرمر صیقلی شده سنگ فرش شده بودند   تمبر یادبود الغ بیگ - انتشار در سال ۱۹۹۴ - ازبکستان
الغ بیگ در سلطانیه در زنجان به دنیا آمد. مادرش گوهرشاد آغا از شاهزادگان ترک زبان بود که بناهایی چون مسجد گوهرشاد را در مشهد ساخت و پدرش شاهرخ، در تحکیم حکومت تیموری و رشد هنر در آن دوران و شکل گرفتن مکتب هرات بسیار مؤثر بود.
شاهرخ در ۸۱۱ به ماوراءالنهر لشکر کشید، خدایداد حاکم آنجا را کشت و خلیل سلطان پسر میرانشاه و نوه تیمور را پس از رهایی به ری فرستاد و حکومت سمرقند را به اُلُغ بیگ داد. الغ بیگ، بیشتر اوقات در سمرقند بود و به عنوان مهمان به دربار پدر دعوت می شد و در امور سلطنت دخالتی نداشت.
دولتشاه سمرقندی در تذکره الشعرا خود می نویسد: فضلا و حکما متفق اند که به روزگار اسلام بلکه از عهد ذوالقرنین تا این دم پادشاهی به حکمت و علم میرزا الغبیگ بر مستقر سلطنت قرار نیافته. الغ بیگ در سمرقند رصدخانه عظیم و مجهزی به نام رصدخانه الغ بیگ را برپا کرد و همراه با دانشمندان بزرگ آن زمان مانند غیاث الدین جمشید کاشانی مشغول رصد و تحقیقات علمی شد و با همکاری آن ها زیجی را که شامل دقیق ترین جداول ستاره شناختی و مثلثاتی آن عصر بود پدید آورد که به زیج سلطانی معروف است. مدرسه ای نیز برای آموزش علوم و فنون تأسیس کرد و بهترین استادان را در آن جا به کار تدریس گمارد. یادداشت ها و نامه هایی که کاشانی برای پدرش در کاشان می فرستاد از سطح بالای فهم و دانش الغ بیگ حکایت می کند.

دانشنامه آزاد فارسی

اُلُغ بیگ (۷۹۶ـ۸۵۳ق)
(محمد طَوَقای/طرغای/ ترقای) امیرزاده و سپس پادشاه سلسلۀ تیموریان (حک: ۸۵۰ـ۸۵۳ق)، پسر شاهرخ و نوۀ امیرتیمور گورکانی. ملک خانیم، همسر تیمور، تربیتش را در کودکی برعهده داشت و وی را همراه چند نوۀ دیگر به اردوی سلطانی در آسیای صغیر، آذربایجان و شهرهای دیگر برد. الغ بیگ در زمان فرمانروایی پدر، حکمران ترکستان و ماوراءالنهر شد. او گرچه در لشکرکشی شهرت چندانی ندارد، در یورش به کابل، هند و برخی لشکرکشی های دیگر با جد خود تیمور همراه بود. الغ بیگِ علم دوست و هنرپرور، در دوران کامروایی و آرامش طولانی خود، موفق به فراخواندن ریاضی دانان، عالمان هندسه، هیئت و نجوم، هنرمندان، شاعران، و عارفان بسیار به سمرقند شد. خود نیز در این مدت به آموختن فقه و اصول، معانی و بیان، ریاضی، هیئت و نجوم پرداخت. گفته اند که الغ بیگ در مدت شش ماه حافظ کل قرآن شد. در ۸۲۳ق در شمال شرقی سمرقند، جایی که اکنون پشتۀ کوهک نام دارد، رصدخانۀ عظیم سمرقند را برپا کرد و با کمک فضلای نام آور دستگاه خود، ازجمله غیاث الدین جمشید کاشانی، قاضی زادۀ رومی، معین الدین کاشانی و علاء الدین قوشچی (شاگرد محبوب الغ بیگ) در ۸۴۱ق زیج مقبول و مشهور جدید خانی یا گورکانی، موسوم به الغ بیگ (الغی) را تدوین کرد. الغ بیگ تألیفی نیز در مورد تاریخ خاندان فرزندان چهارگانۀ چنگیز به نام اُلوس اربعۀ چنگیزی داشت که نسخه ای از آن برجا نمانده است. الغ بیگ به دستور پسرش عبداللطیف کشته شد.


کلمات دیگر: