فهرست اسماء مصنفی الشیعه معروف به رجال نجاشی معروفترین کتاب فهرست و رجالی شیعه است که مؤلف آن احمد بن علی نجاشی، از علمای امامی مذهب قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری می باشد.نبو
کتاب فهرست نجاشی از یک دیباچه (مقدمه) و دو بخش کلی تشکیل شده است. بخش اول که کوتاه است طبقه نخست مولفان شیعی و آثار آنان، که شش تن بیشتر نبوده و همگی از اصحاب یا معاصران علی به شمار می روند، را در بر می گیرد. در بخش دوم مانند رجال طوسی، نام نویسندگان شیعی یا نویسندگانی که در کتب شان روایات امامان شیعه آمده و آثار آنان به ترتیب حروف و ذکر سلسله سند روایت کتاب ذکر شده است. البته ترتیب الفبایی در هر باب تنها در حرف اول اعمال شده و برای مابقی حروف کلمات رعایت نشده است.جدای از این تقسیم بندی کلی، این کتاب در نسخه های اساس متن چاپی به دو جزء تقسیم شده است: جزء نخست با «باب الظاء» پایان می یابد و جزء دوم با «باب العین» آغاز می شود. دلیل این تقسیم بندی حروف مشخص نیست چرا که بدون آن در مفاهیم و سیر مطالب کتاب مشکلی ایجاد نمی شود. به همین دلیل این احتمال وجود دارد، که این تقسیم بندی اصیل نباشد.
لازم است ذکر شود که عنوان کتاب جای بحث دارد. خود مؤلف در مقدمه کتاب هیچ اشاره ای به نام کتاب ندارد اما در آغاز جزء دوم کتاب یعنی قبل از شروع «باب العین» در متن، توسط خود نویسنده عنوان "کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه و ما ادرکناه من مصنفاتهم و ذکر طرف من کناهم و القابهم و منازلهم و انسابهم و ما قیل فی کل رجل منهم من مدح او ذم" آمده است. نام " فهرست " یکی دو قرن پس از مرگ نجاشی، به نادرست به "رجال" شهرت یافت. به نظر می رسد تصریح خود نجاشی در مقدمه و دیباچه به "رجال"، عنوان آغاز جزء دوم و تدوین فهرست به ترتیب الفبایی نام مولفان و مصنفان شیعه به جای ترتیب موضوعی کتب و نیز کاربرد تعابیر رجالی در مدح و ذم راویان، در شهرت این عنوان برای کتاب مؤثر بوده است.
از اشاره نویسنده در مقدمه بدست می آید که شروع نگارش کتاب در زمان حیات سید مرتضی بوده و تدوین آن بیست سال طول کشیده است. به عبارتی دیگر قبل از سال ۴۱۹ شروع و تا پس از ۴۳۶هـ. ق ادامه داشته است.فهرست تاکنون چند بار به چاپ رسیده است و مشهورترین آن ها متن ویراسته آیت الله سید موسی شبیری زنجانی است که نخستین بار توسط جامعه مدرسین در سال ۱۴۰۷ق در قم منتشر گردید. شبیری در مقدمه بسیار کوتاهش به این مسئله اشاره کرده که کتاب را بر اساس چهارده مخطوط معتبر و قابل اعتماد تصحیح کرده است. تصحیح یک کتاب بر اساس چهارده مخطوطه اگر بی نظیر نباشد، بسیار کم نظیر است. با این وجود متأسفانه شبیری از قدمت، میزان صحت و اعتبار این نسخه ها سخنی به میان نیاورده و حتی نسخه های معتبر و معتمد موجود نزد خود را هم معرفی نکرده است. همچنین جای توضیحاتی در مورد احوال مؤلف بزرگ کتاب، در مقدمه بسیار خالی است. چاپ مورد استفاده ما در این نوشتار همین چاپ است.
کتاب فهرست نجاشی از یک دیباچه (مقدمه) و دو بخش کلی تشکیل شده است. بخش اول که کوتاه است طبقه نخست مولفان شیعی و آثار آنان، که شش تن بیشتر نبوده و همگی از اصحاب یا معاصران علی به شمار می روند، را در بر می گیرد. در بخش دوم مانند رجال طوسی، نام نویسندگان شیعی یا نویسندگانی که در کتب شان روایات امامان شیعه آمده و آثار آنان به ترتیب حروف و ذکر سلسله سند روایت کتاب ذکر شده است. البته ترتیب الفبایی در هر باب تنها در حرف اول اعمال شده و برای مابقی حروف کلمات رعایت نشده است.جدای از این تقسیم بندی کلی، این کتاب در نسخه های اساس متن چاپی به دو جزء تقسیم شده است: جزء نخست با «باب الظاء» پایان می یابد و جزء دوم با «باب العین» آغاز می شود. دلیل این تقسیم بندی حروف مشخص نیست چرا که بدون آن در مفاهیم و سیر مطالب کتاب مشکلی ایجاد نمی شود. به همین دلیل این احتمال وجود دارد، که این تقسیم بندی اصیل نباشد.
لازم است ذکر شود که عنوان کتاب جای بحث دارد. خود مؤلف در مقدمه کتاب هیچ اشاره ای به نام کتاب ندارد اما در آغاز جزء دوم کتاب یعنی قبل از شروع «باب العین» در متن، توسط خود نویسنده عنوان "کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه و ما ادرکناه من مصنفاتهم و ذکر طرف من کناهم و القابهم و منازلهم و انسابهم و ما قیل فی کل رجل منهم من مدح او ذم" آمده است. نام " فهرست " یکی دو قرن پس از مرگ نجاشی، به نادرست به "رجال" شهرت یافت. به نظر می رسد تصریح خود نجاشی در مقدمه و دیباچه به "رجال"، عنوان آغاز جزء دوم و تدوین فهرست به ترتیب الفبایی نام مولفان و مصنفان شیعه به جای ترتیب موضوعی کتب و نیز کاربرد تعابیر رجالی در مدح و ذم راویان، در شهرت این عنوان برای کتاب مؤثر بوده است.
از اشاره نویسنده در مقدمه بدست می آید که شروع نگارش کتاب در زمان حیات سید مرتضی بوده و تدوین آن بیست سال طول کشیده است. به عبارتی دیگر قبل از سال ۴۱۹ شروع و تا پس از ۴۳۶هـ. ق ادامه داشته است.فهرست تاکنون چند بار به چاپ رسیده است و مشهورترین آن ها متن ویراسته آیت الله سید موسی شبیری زنجانی است که نخستین بار توسط جامعه مدرسین در سال ۱۴۰۷ق در قم منتشر گردید. شبیری در مقدمه بسیار کوتاهش به این مسئله اشاره کرده که کتاب را بر اساس چهارده مخطوط معتبر و قابل اعتماد تصحیح کرده است. تصحیح یک کتاب بر اساس چهارده مخطوطه اگر بی نظیر نباشد، بسیار کم نظیر است. با این وجود متأسفانه شبیری از قدمت، میزان صحت و اعتبار این نسخه ها سخنی به میان نیاورده و حتی نسخه های معتبر و معتمد موجود نزد خود را هم معرفی نکرده است. همچنین جای توضیحاتی در مورد احوال مؤلف بزرگ کتاب، در مقدمه بسیار خالی است. چاپ مورد استفاده ما در این نوشتار همین چاپ است.
wiki: رجال نجاشی