خشکسالی

«سالی که خشک است» این نخستین تعبیری است که از واژه خشکسالی به ذهن خواننده عام متبادر می شود که نگاهی سنتی و غیرعلمی را به این پدیده دربردارد. خشکسالی یا به عبارتی دوره امتداد خشکی می تواند از چند ماه تا چند سال باشد. در واقع از نظرگاه علمی عبارت دقیق تر و مناسب تر به جای خشکسالی، «دوره کم آبی» است. به طور کلی، دوره کم آبی دوره ممتدی است که طی آن یک منطقه با کمبود در منابع و ذخیره آبی مواجه است. از این تعریف، بلافاصله می توان نتیجه گرفت که دوره کم آبی نسبت به یک منطقه به خصوص و ویژگی های مختلف آن سنجیده می شود و به سادگی نمی توان مفاهیم و مسائل مربوط یا برآمده از آن را در طول زمان و مکان تعمیم بخشید.
خشک سالی همیشگی، مخصوص مناطق بسیار خشک، در این مناطق بدون روش های مناسب آبیاری کشاورزی غیرممکن است.
خشکسالی های مقطعی، برای مناطقی که فصل های خشک و فصل های بارانی دارند. کشاورزی در دوران بارانی تنها راه ممکن است.
خشک سالی ناگهانی، برای مناطق مرطوب و نیمه مرطوب. این خشک سالی غیرمتناوب است و مناطق کوچکی را همیشه در بر می گیرد.
خشک سالی مخفی، در تابستان زمانی که آب زیادی به دلیل گرمای هوا تبخیر می شود و به همین میزان بارندگی وجود ندارد. این خشک سالی، گیاهان دیمی را از بین می برد.
خشک سالی می تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کم شدن شدّت جریان آب (برای نیروگاه های برق آبی)، کاهش عمق آب های سطحی و خاک مرطوب می شود. این اتّفاق زمانی رخ می دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حدّ معمول در مدّت معیّن بیشتر شود. خشک سالی جدّی ترین معضل فیزیکی برای کشاورزی در همهٔ جای دنیا است. برای مقابله با این پدیده بارور کردن ابرها می تواند (نه الزاماً) روشی مؤثر ولی کوتاه مدت است.
مجموعه ای از تحقیقات بین المللی که در اواخر دهه ۵۰ شمسی صورت گرفت، حاکی از آن بود که بیش از ۱۵۰ تعریف متفاوت از خشکسالی در نوشته های مختلف علمی مطرح شده و به چاپ رسیده است. کثرت این تعاریف بازتابی از تنوع و گستره وسیع این مقوله است که نشان دهنده آن است که این تعاریف بر حسب نیاز در نواحی مختلف و رهیافت های متعدد به این پدیده در رشته های علمی گوناگون، شکل گرفته است.دونالد ویلهایت، اقلیم شناس و مایکل گلانتز، دانشمند علوم اتمسفر طی تحقیق جامعی که در مقاله ای با عنوان «درک پدیده خشکسالی: نقش تعاریف» به چاپ رساندند، این تعاریف متعدد را بر مبنای چهار رهیافت بنیادین برای سنجش پدیده خشکسالی طبقه بندی کردند: آب وهواشناسی، هیدرولوژیکی (آب شناسی)، زراعتی و اقتصادی-اجتماعی. سه دسته اول به بررسی روش های اندازه گیری و سنجش دوره کم آبی به عنوان یک پدیده فیزیکی می پردازند. دسته چهارم، اما، دوره کم آبی را از منظر عرضه و تقاضا بررسی می کند؛ اثرات کمبود آب را در نظام های اقتصادی-اجتماعی، ردگیری می کند.
هیدرولوژی (یا آب شناسی) شاخه ای از علم است که به بررسی و شناخت چرخش، توزیع و کیفیت آب در بالا، بر رو و در زیر سطح کره زمین می پردازد؛ بنابراین، این قسمت از خشکسالی با پیامدهای کمبود دوره ای ریزش های جوی بر منابع و ذخایر آبی روزمینی و زیرزمینی از قبیل جریان های رودخانه ای، سطح آب دریاچه ها، آب های زیرزمینی و… مرتبط است. تواتر و شدت خشکسالی هیدرولوژیکی عموماً در مقیاس حوضه آبریز تعریف می شود. اگرچه تمام کم آبی ها به نحوی در نتیجه کمبود ریزش های جوی پدید می آیند، هیدرولوژیست ها توجه ویژه ای به این موضوع دارند که چگونه این کمبود در یک سامانه هیدرولوژیکی ایفای نقش می کند. این گونه از خشکسالی ها به طور معمول خارج از دوره کم آبی های آب وهوایی و زراعتی بوده یا نسبت به آنها دارای تأخیر فاز زمانی هستند.اثرات کمبود بارندگی بر مولفه های مختلف سیستم هیدرولوژیکی از قبیل رطوبت خاک، جریان های آبی و سطح آب های زیرزمینی و دیگر ذخایر آبی به طور آنی قابل مشاهده نیست به این دلیل که این دسته پیامدها با اثرات کمبود بارندگی بر دیگر بخش های اقتصادی هم دوره نیستند. به عنوان مثال، یک دوره کمبود بارندگی می تواند موجب کاهش فوری رطوبت خاک شود که این امر طبعاً در بخش کشاورزی به سرعت تشخیص داده می شود. حال آنکه تأثیر این دوره کمبود بر سطح ذخایر آبی ممکن است تولید نیروی برق-آبی را تا ماه ها تحت الشعاع قرار ندهد. به علاوه اینکه آب موجود در سیستم های ذخیره هیدرولوژیکی (مانند ذخایر آبی و رودخانه ها) عموماً برای مصارف مختلف (از قبیل کنترل سیلاب، آبیاری، تفریحات، کشتیرانی، برق-آبی، محیط زیست) در رقابت و تعارض هستند؛ این امر موجب پیچیده تر شدن سلسله مراتب و سنجش این پیامدهای بارش کمتر می شود.

[ویکی فقه] اگر در سالی باران نبود و یا کم باریده باشد ، آن سال را خشکسالی می گویند که از این عنوان به مناسبت در بابهای صلات، تجارت و حدود سخن گفته شده است.
حالت بی بارانی یا کم بارندگی سال و یا سال قحطی و گرانی را می گویند.
خشکسالی در اصطلاح
عبارت است از وضع و حالت خشکسال بودن که بر اثر نباریدن باران یا کاهش بارش از زمین چیزی نروید، در نتیجه کم یابی و یا نایابی غلات و در نهایت قحطی و یا گرانی پیش آید.
منشأ خشکسالی
در روایات، شیوع و گسترش معصیت در میان مردم، ناسپاسی در برابر نعمتهای الٰهی، ظلم و بیدادگری، کم فروشی، خودداری از ادای زکات، قضاوت و فتوای به ناحق و ترک امر به معروف و نهی از منکر، از اسباب بروز خشکسالی ذکر شده است.
وظایف مردم هنگام خشکسالی
...