سوگواری محرم

سوگواری محرم عزاداری ها و یادبودهایی است که به مناسبت کشته شدن حسین بن علی و جمعی از یارانش که در واقعه کربلا روی داد، انجام می شود. این نبرد در سال ۶۱ هجری قمری در صحرای کربلا در عراق کنونی اتفاق افتاد. سوگواری برای حسین بن علی مختص ماه محرم نمی شود و در دیگر روزهای سال نیز با توجه به فرهنگ و رسم هر منطقه انجام می شود. سوگواری برای حسین بن علی و دیگر یارانش از روز نخست محرم آغاز می شود و در ظهر عاشورا به اوج می رسد. در غروب و شامگاه عاشورا، این سوگواری تحت عنوان مراسم شام غریبان ادامه پیدا می کند. در روز ۱۲ محرم نیز مراسمی با نام «سوم امام حسین» انجام می شود. این نوع مراسم ها در روز ۱۶ محرم با نام «هفتم امام حسین» و ۲۰ صفر با نام «اربعین» ادامه پیدا می کند. مراسم سوگواری سومین امام شیعیان از دیدگاه شیعه اهمیت بسیاری دارد و انجام آن عبادت است. سوگواری محرم در جاهای مختلف به صورت های گوناگون انجام می شود. سوگواری محرم علاوه بر ابعاد مذهبی، ابعاد سیاسی و اجتماعی نیز دارد. سوگواری شیعیان ایران در ماه محرم همواره به صورت خودجوش بوده است و حکومت ها دخالتی در راه اندازی دسته های عزادار و برپایی مجالس سوگواری نداشته اند.ابن اثیر در الکامل فی التاریخ، دربارهٔ نخستین سوگواری رسمی-اجتماعی در رویدادهای سال ۳۵۲ق نوشته است که معزالدوله دیلمی در بغداد دستور داد که «مردم در روز عاشورا دکان هایشان را ببندند، خرید و فروش در بازارها را لغو کنند، زاری کنند، گنبدها و مزارها را آماده سازند، زنان موهایشان را چاک کنند و سر روی را سیاه پوش کنند... و این نخستین روزی بود که برای حسین زاری شد.»
مشق شمشیر
مشعل گردانی
در روزهای عزاداری محرم چهره شهرهای بزرگ و کوچک ایران به صورت چشمگیری تغییر می کند و سیاهپوش می شود. بیرق ها و علم های سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام تکایا، مساجد، خانه ها، مؤسسات، ادارات و معابر افراشته می شود. زن و مرد و پیر و جوان سیاه می پوشند و خصوصاً در ظهر عاشورا برخی چهره ها و موهایشان را گِل آلود می کنند. در این ایام زنان و مردان و به خصوص جوانان در مساجد و معابر و تکایا جمع می شوند به سر و سینه خود می کوبند تا عزا برپا دارند و با کشته شدگان واقعه کربلا که چهارده قرن پیش در صحرای کربلا رخ داد ابراز همدردی کنند.
با آنکه شهر ظاهری پُرآشوب دارد و مملو از مردانی است که با زنجیر و دست به سر و سینه خود می کوبند، اما آنچه گویتیسولو را به شگفت می آورد، مشاهده انبوه مردمانی است که از زن و مرد، پیر و جوان، بزرگ و کوچک، با مهربانی و همدلی در کنار هم سوگواری می کنند. او می نویسد مردمان در این دو سه روز با یکدیگر از زمان های دیگر مهربان ترند و همدل تر.
در ایران روضه ها بیشتر در ماه های محرم و صفر برگزار می شوند. معمولاً هر مجلس روضه از دو بخش زنانه و مردانه تشکیل می شود. برخی روضه ها ممکن است کاملاً زنانه باشند و گاه کاملاً مردانه. مجلس روضه ممکن است در خانه تشکیل شود یا در تکیه ها، مساجد و حسینیه ها برپا شود.

سوگواری محرم عزاداری ها و یادبودهایی مربوط به تشیع در نخستین ماه سال قمری است.
• «ثواب عزاداری وقتی در کنار کار و تلاش برای آسایش جامعه و رفع نیازهای ضروری مردم قرار می گیرد، افزون تر می شود.»• -> حسن روحانی
• « شیعیان به جای بزرگداشت این قیام و پرداختن به علل، نتایج، دستاوردها و نقش تاریخ ساز آن، بیشتر به حواشی ماجرا می پردازند، و در این میان، سخنرانان نیز بی تقصیر نیستند، قصه گویانی که از قرآن و نهج البلاغه اطلاع کمی دارند، یا اصلاً اطلاعی ندارند، و کمتر از آنها نقل می کنند، و این فرصت مغتنم را برای معرفی حقیقت دین به مردم از دست می دهند. بیش از نیمی از زمان هر مراسم، صرف عزاداری می شود! داستانهای بسیاری در مورد گلوی بریدة حسین، دستان بریده و فرق شکافتة ابوالفضل، گلوی شکافتة علی اصغر و جوانی علی اکبر تعریف می شود، اما افسوس و صد افسوس که هیچ کس نمی گوید اینها همه برای چه بود! نمی گویند چون یزید ظالم بود و حسین بن علی می خواست احقاق حق کند، آن اتفاقات روی داد! چطور ممکن است جامعه ای ادعاء حب حسین داشته باشد ولی از اخلاق حسین و نوع دینداری او بی خبر باشد؟! اگر قبول داریم حسین بر حق بوده، پس مشکل در عدم شناخت صحیح حق و ناحق است! آن هم حق و ناحق امروز، نه ۱۴۰۰ سال پیش، که معما چو حل گشت آسان شود می پنداریم که در مصیبت حسین گریه می کنیم، ولی در اصل به حال خودمان می گرییم و این داستان تکراری عزاداریهای ما در طول تاریخ بوده است! چون اساساً اکثر ما حق و باطل را نمی شناسیم یا اگر شناختیم منافعمان ما را وادار به سکوت می کند.»سید علی اصغر غروی، -> عزاداریهای مرسوم بدعت یا سنت

[ویکی شیعه] سوگواری محرم، مجموعه آیین هایی است که شیعیان (و گاه غیرشیعیان) در ماه محرم در سوگ شهیدان کربلا انجام می دهند. سوگواری در آغاز با گریه و شعرخوانی صورت می گرفت، اما رفته رفته مداحی، روضه خوانی، شمایل کشی، سینه زنی، تعزیه و مانند آن به مراسم سوگواری افزوده شد. بیشتر این آیین ها در دوران آل بویه، صفویه و قاجار شکل گرفتند. برخی از عالمان دینی و روشنفکران مقابله هایی با بعضی از این آیین ها (به ویژه قمه زنی) داشته اند.
سوگواری برای امام حسین و یارانش، آیین ها، سبک ها و قالب های مختلف و متعددی در مناطق مختلف شیعه نشین یافته و در طول تاریخ نیز تحولاتی را از سر گذرانده است. برخی از این آیین ها را می توان در عصر امامان شیعه هم دید.
مرثیه بر شهادت امام حسین و یارانش، از نخستین ساعات پس از واقعه عاشورا آغاز شد؛ از امام چهارم شیعیان و زینب کبری در کربلا تا ام سلمه همسر پیامبر در مدینه.