محمدعلی پاشا

محمدعلی پاشا (۱۷۶۹–۱۸۴۹) از سال ۱۸۰۵ تا هنگام مرگش (۱۸۴۹)، والی مصر بود. او را بنیانگذار مصر نوین می دانند.
محمد علی از پدر و مادری آلبانیایی در شهر کاوالا از ایالت روم ایلی، که امروزه در استان مقدونیه شرقی و تراکیه کشور یونان قرار دارد، متولد شد.به گفتهٔ بسیاری از خبرنگاران فرانسوی، انگلیسی و دیگر خبرنگاران غربی که با او مصاحبه کردند، تنها زبانی که او به صورت روان صحبت می کرد آلبانیایی بود، گرچه او در ترکی نیز سررشته داشت.
وی یک فرمانده در ارتش عثمانی بود که عنوان والی گرفت و خود را خدیو مصر و سودان خواند. البته نه همچون ملی گرایان امروزی؛ می توان وی را بانی مصر نوین خواند و این هم به دلیل اصلاحاتی است که وی در ارتش و اقتصاد و فضای فرهنگی انجام داد که بانی آن خود وی بود. او علاوه بر مصر بر منطقه شام نیز حکمرانی می کرد. سلسله ای که وی بنا نهاد تا انقلاب سال ۱۹۵۲ مصر بر این کشور حکمرانی می کرد.
استقرار حکومت محمد علی پاشا (۱۲۶۵–۱۲۲۰ه‍. ق/۱۸۰۵–۱۸۴۸م)، آغاز دوره جدیدی در تاریخ مصر است، در این دوران تحولات و اصلاحات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی مهمی در این سرزمین روی داد. ضعف و انحطاط دولت عثمانی، اوضاع آشفته و نابسامان مصر، اختلافات مملوکان، رقابت میان دول انگلیس و فرانسه که منجر به حمله ناپلئون بناپارت (۱۷۶۹–۱۸۲۱م) به مصر شد، همراهی و کمک مردم مصر و علمای الازهر به محمد علی پاشا در مبارزه با پاشاهای ترک، مملوکان و انگلیسیها، حکم تأیید سلطان سلیم سوم (۱۲۲۲–۱۲۰۳ه‍. ق/۱۷۸۸–۱۸۰۷م)، سلطان وقت عثمانی برای پاشایی او و از همه مهمتر موقعیت شناسی اش، مقدمات و زمینه های به قدرت رسیدن محمد علی پاشا را فراهم نمود.

محمدعلی پاشا (۱۷۶۹ـ۱۸۴۹)
والی و بنیادگذار سلسله خدیوها و سلاطین مصر. در کاوالا، بندر کوچکی در حاشیۀ دریای سیاه، که اکنون متعلق به یونان است، به دنیا آمد. در جوانی وارد ارتش شد، و سپس به تجارت تنباکو پرداخت. در ۱۷۹۹ هنگام تهاجم ناپلئون به مصر، برای مقابله با فرانسه، دوباره به ارتش پیوست و فرماندهی ارتش عثمانی را برای عقب راندن ناپلئون برعهده گرفت. پس از آن که فرانسوی ها، مصر را به طور کامل ترک کردند، محمدعلی پاشا با خراسان پاشا، رهبر جدید مصر، ارتباط خوبی برقرار کرده بود. در ۱۸۰۵ به سبب حمایت مصریان، محمدعلی، والی سلطان نشین عثمانی، و اندکی بعد رئیس حکومت مصر شد. در دوران حکومت وی نیروهای ارتش و وزارتخانه ها مجهز و به روز شد، او مدارس متعددی ساخت و مشاغل گوناگونی ایجاد کرد. در ۱۸۱۱ حکومت مملوکیان را که از ۱۲۵۰ ق بی وقفه بر مصر حکومت می راندند سرنگون کرد. به همراه پسرش، ابراهیم پاشا، عملیات نظامی موفقیت آمیزی برضد وهابیان ترتیب داد. در ۱۸۲۰ سپاهیان خود را برای فتح سودان اعزام کرد. سلطان محمود عثمانی، برای کسب پیروزی در شورش یونان، قول داد تا حکومت سوریه را به او اعطا کند؛ امّا هنگامی که سلطان از انجام وعدۀ خود سر باز زد، محمدعلی سوریه را به اشغال خود درآورد. در ۱۸۳۹ به آسیای صغیر حمله کرد، ولی با ازدست دادن حمایت فرانسه و اتحاد اروپاییان در برابر او، به ناچار از این اقدام دست برداشت. در ۱۸۴۰ برطبق یک توافق نامه، حکمرانی مصر به صورت موروثی به محمدعلی پاشا و خاندانش واگذار شد، همچنین ملزم شد تا سربازان ارتش مصر را به ۱۸ هزار نفر کاهش دهد. در ۱۸۴۸ محمدعلی پاشا از حکومت کنار کشید و پسرش ابراهیم پاشا جانشین وی شد. از وی به سبب انجام اصلاحات داخلی که پایه های استقرار یک حکومت آزاد در مصر را سرعت می بخشید، تقدیر شده است.