[ویکی فقه] ضروب شکل سوم مطلقات، به معنای صور مختلف شکل سوم قیاسِ متشکل از قضایای غیر موجّهه است.
شکل سوم آن است که حد وسط در هر دو مقدمه آن، موضوع باشد و منظور از شکل سوم مطلقات، قیاس هایی است که مقدمات آنها از قضایای مطلقه بوده و جهت در آنها ذکر نشده باشد. به حسب اختلاف صغرا و کبرا در ایجاب و سلب و کلی و جزئی بودن، ضروب مختلفی برای این شکل متصور است.
ضروب شکل سوم
ضروب شکل سوم همانند سایر اشکال شانزده ضرب است. این شکل از نظر کمّی و کیفی دو شرط دارد: موجبه بودن صغرا و کلیت کبرا در یکی از دو مقدمه. از میان شانزده ضرب این شکل، ضروب دارای شرایط فوق، منتج و معتبر، و سایر ضروب، عقیم و غیر منتج اند؛ بنابراین ضروب شکل سوم مطلقات به ضروب منتج و ضروب عقیم شکل سوم مطلقات تقسیم می شود. شرط ایجاب صغرا هشت ضرب را ساقط می کند و شرط کلیت یکی از دو مقدمه نیز دو ضرب را ساقط می کند، ازاین رو ضروب منتج شکل سوم مطلقات ۶ قسم است که عبارت اند از: ۱. موجبه کلیه با موجبه کلیه، نتیجه: موجبه جزئیه؛ مانند: هر طلایی معدن است و هر طلایی گرانبها است؛ پس بعضی از معدن ها گرانبهاست. ۲. موجبه کلیه با سالبه کلیه، نتیجه: سالبه جزئیه؛ مانند: هر طلایی معدنی است و هیچ طلایی نقره نیست؛ پس بعضی معدنی ها نقره نیست. ۳. موجبه جزئیه با موجبه کلیه، نتیجه: موجبه جزئیه؛ مانند: بعضی پرنده ها سفید است و هر پرنده ای حیوان است؛ پس بعضی سفید ها حیوان است. ۴. موجبه کلیه با موجبه جزئیه، نتیجه: موجبه جزئیه؛ مانند: هر پرنده ای حیوان است و بعضی پرنده ها سفید است؛ پس بعضی حیوان ها سفید است. ۵. موجبه کلیه با سالبه جزئیه، نتیجه: سالبه جزئیه؛ مانند: هر حیوانی حساس است و بعضی حیوان ها انسان نیست؛ پس بعضی حساس ها انسان نیست. ۶. موجبه جزئیه با سالبه کلیه، نتیجه: سالبه جزئیه؛ مانند: بعضی طلا ها معدنی است و هیچ طلایی آهن نیست؛ پس بعضی معدنی ها آهن نیست.
انتاج جزئی شکل سوم
یکی از خواص شکل سوم قیاس اقترانی، این است که نتیجه همه صُوَر و ضروب مُنتِج آن، جزئی است، زیرا شکل سوم دارای شش ضرب منتج است که نتیجه در سه ضرب آن، موجبه جزئیه و در سه ضرب دیگر، سالبه جزئیه است.بنابراین شکل سوم در همه ضرب ها جزئی است و نتیجه کلی ندارد، زیرا در این شکل، موضوع نتیجه در صغرا، محمول می شود و ممکن است محمول صغرا از موضوع خود یعنی اوسط اخص باشد و در این صورت، اوسط با همه افراد اصغر متحد نخواهد بود؛ به عبارت دیگر از صغرای کلی در این شکل استفاده می شود که همه افراد موضوع با محمول متحد است، اما استفاده نمی شود که همه افراد محمول نیز با موضوع متحد است و نتیجه در صورتی کلی خواهد بود که از صغرای این حکم به دست آید که همه افراد محمول نیز با موضوع متحد و مساوی است. موجبه بودن یا سالبه بودن نتیجه در این شکل، تابع موجبه یا سالبه بودن کبراست، زیرا صغرا همیشه موجبه است.
ضروب عقیم شکل سوم مطلقات
...
شکل سوم آن است که حد وسط در هر دو مقدمه آن، موضوع باشد و منظور از شکل سوم مطلقات، قیاس هایی است که مقدمات آنها از قضایای مطلقه بوده و جهت در آنها ذکر نشده باشد. به حسب اختلاف صغرا و کبرا در ایجاب و سلب و کلی و جزئی بودن، ضروب مختلفی برای این شکل متصور است.
ضروب شکل سوم
ضروب شکل سوم همانند سایر اشکال شانزده ضرب است. این شکل از نظر کمّی و کیفی دو شرط دارد: موجبه بودن صغرا و کلیت کبرا در یکی از دو مقدمه. از میان شانزده ضرب این شکل، ضروب دارای شرایط فوق، منتج و معتبر، و سایر ضروب، عقیم و غیر منتج اند؛ بنابراین ضروب شکل سوم مطلقات به ضروب منتج و ضروب عقیم شکل سوم مطلقات تقسیم می شود. شرط ایجاب صغرا هشت ضرب را ساقط می کند و شرط کلیت یکی از دو مقدمه نیز دو ضرب را ساقط می کند، ازاین رو ضروب منتج شکل سوم مطلقات ۶ قسم است که عبارت اند از: ۱. موجبه کلیه با موجبه کلیه، نتیجه: موجبه جزئیه؛ مانند: هر طلایی معدن است و هر طلایی گرانبها است؛ پس بعضی از معدن ها گرانبهاست. ۲. موجبه کلیه با سالبه کلیه، نتیجه: سالبه جزئیه؛ مانند: هر طلایی معدنی است و هیچ طلایی نقره نیست؛ پس بعضی معدنی ها نقره نیست. ۳. موجبه جزئیه با موجبه کلیه، نتیجه: موجبه جزئیه؛ مانند: بعضی پرنده ها سفید است و هر پرنده ای حیوان است؛ پس بعضی سفید ها حیوان است. ۴. موجبه کلیه با موجبه جزئیه، نتیجه: موجبه جزئیه؛ مانند: هر پرنده ای حیوان است و بعضی پرنده ها سفید است؛ پس بعضی حیوان ها سفید است. ۵. موجبه کلیه با سالبه جزئیه، نتیجه: سالبه جزئیه؛ مانند: هر حیوانی حساس است و بعضی حیوان ها انسان نیست؛ پس بعضی حساس ها انسان نیست. ۶. موجبه جزئیه با سالبه کلیه، نتیجه: سالبه جزئیه؛ مانند: بعضی طلا ها معدنی است و هیچ طلایی آهن نیست؛ پس بعضی معدنی ها آهن نیست.
انتاج جزئی شکل سوم
یکی از خواص شکل سوم قیاس اقترانی، این است که نتیجه همه صُوَر و ضروب مُنتِج آن، جزئی است، زیرا شکل سوم دارای شش ضرب منتج است که نتیجه در سه ضرب آن، موجبه جزئیه و در سه ضرب دیگر، سالبه جزئیه است.بنابراین شکل سوم در همه ضرب ها جزئی است و نتیجه کلی ندارد، زیرا در این شکل، موضوع نتیجه در صغرا، محمول می شود و ممکن است محمول صغرا از موضوع خود یعنی اوسط اخص باشد و در این صورت، اوسط با همه افراد اصغر متحد نخواهد بود؛ به عبارت دیگر از صغرای کلی در این شکل استفاده می شود که همه افراد موضوع با محمول متحد است، اما استفاده نمی شود که همه افراد محمول نیز با موضوع متحد است و نتیجه در صورتی کلی خواهد بود که از صغرای این حکم به دست آید که همه افراد محمول نیز با موضوع متحد و مساوی است. موجبه بودن یا سالبه بودن نتیجه در این شکل، تابع موجبه یا سالبه بودن کبراست، زیرا صغرا همیشه موجبه است.
ضروب عقیم شکل سوم مطلقات
...
wikifeqh: ضروب_شکل_سوم_مطلقات