نام یکی از امرای روم که بنا بنوشته مولف تاریخ غازانی در بیست و چهارم رمضان سال ۶۹۸ هجری بامر غازان خان بقتل رسیده است .
چرکس
فرهنگ فارسی
نام یکی از امرای روم که بنا بنوشته مولف تاریخ غازانی در بیست و چهارم رمضان سال ۶۹۸ هجری بامر غازان خان بقتل رسیده است .
لغت نامه دهخدا
چرکس . [ چ َ ک َ ] (اِخ ) طایفه ای از طوایف فارس . مؤلف فارسنامه نویسد: «اصل آنها از اهل چرکس روم است ، در زمان سلاطین صفویه بفارس آمده در دهات بلوک دز کرد منزل نموده معیشت آنها از زراعت است ». (فارسنامه ٔ ناصری ص 331).
چرکس . [ چ َ ک َ ] (اِخ ) مملکتی که واقعست در جزء غربی قفقاز و در شمال و در جنوب سلسه ٔ کوه قفقاز و اکنون متعلق به دولت روس میباشد. (ناظم الاطباء). ولایتی در شمال ایران که حمداﷲ مستوفی در کتاب خود آنرا «چرکز» هم نام برده است . مسکن چرکسی ها. چرکستان : ... اولاد جغتای را با سپاهی کشورگشای باستخلاص بلاد اروس و چرکس و بلغار و کاشغر فرستاد. (حبیب السیر چ خیام ج 3 ص 50). کیوک خان ...بحدود بلاد اروس و چرکس و بلغار توجه نموده بود. (جبیب السیر چ خیام ج 3 ص 54). رجوع به چرکسستان شود.
چرکس . [ چ َ ک َ ] (اِخ ) نام یکی از امرای روم که بنا بنوشته ٔ مؤلف تاریخ غازانی در بیست وچهارم رمضان سال 698 هَ . ق . بامر غازان خان بقتل رسیده است . رجوع به تاریخ غازانی ص 123 شود.
چرکس . [ چ َ ک َ ] (اِخ ) دهی از دهستان کلیایی بخش سنقر کلیائی شهرستان کرمانشاه که در 23هزارگزی شمال سنقر و یکهزارگزی بغداد شاه واقع است دامنه و سردسیر است و 45 تن سکنه دارد. آبش از چشمه ، محصولش غلات ، حبوبات و توتون ، شغل اهالی زراعت و بافتن قالیچه جاجیم و پلاس و راهش مالرو است و در تابستان اتومبیل هم میتوان برد. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 5).
دانشنامه عمومی
کاباردینو-بالکاریا 493,467
آدیغیه 110,229
کاراچای-چرکسیا 57,427
سرزمین کراسنودار 24,061
سرزمین استاوروپول 10,574
مسکو 5,374
اوستیای شمالی-آلانیا 2,961
استان مسکو 1,306
سن پترزبورگ 1,181
استان روستوف 1,037
720,000 (2010 Census)
پس از شکست عثمانی ها در قفقاز از روسیه و امضاء عهدنامه آدریانوپل در ۱۲۴۵/۱۸۲۹ چرکس ها تا سال ۱۲۸۱/۱۸۶۴ مقاومت زیادی در برابر روس ها کردند و بنا بر گزارش های عثمانی ۵۹۵٬۰۰۰ چرکس در میان سال های ۱۲۷۲/۱۸۵۶ و ۱۲۸۱/۱۸۶۴ منطقه بومی خود در قفقاز را ترک کرده و به آناتولی و روملی مهاجرت کردند. در زمان عثمانیان، به ویژه در سدهٔ ۱۷ میلادی، بردگان چرکس به مناصب بالایی در دستگاه حکومتی عثمانی رسیدند.پس از آن دوره، نوادگان این موج عظیم مهاجران چرکس (و لاز و غیره) به تدریج ترک زبان شده به طوری که شمار بزرگی از مردم ترک زبان ترکیه امروزی از تبار آسیایی (چرکس و لاز و گرجی…) هستند. بر پایه سرشماری سال ۱۹۴۵ در ترکیه، تنها ۶۶٬۶۹۱ چرکس هنوز به زبان چرکسی صحبت می کردند.
Quelquejay, Ch. ; Ayalon, D. ; İnalcık, Halil. " Čerkes." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. ۰۳ نوامبر ۲۰۰۸
دانشنامه آزاد فارسی
قوم بزرگ قفقازی، از اقوام بومی مناطق شمال غربی کوهستان قفقاز و دشت کوبان، متشکل از سه گروه کابارتای (در جمهوری کاباردین ـ بالکار)، آدیغه/آدیگه، ساکن ایالت خودمختار آدیغه در کراسنودار، و چرکس های ایالت خودمختار قراچایفو چرکس در استاوروپول روسیه. معروف ترین قبایل چرکس عبارت اند از ابازه، ابزاخ، اُبوخ، بُزادوخ، بِسلِنی، تمرگوی، جامیکوای، چنگوی، خاتوقای، شاپسوغ بزرگ و کوچک، کابارتای بزرگ و کوچک (قبارطی)، کافرکوی، مگوی، موگوش، ناتخواج. چرکس ها، به استثنای بعضی کابارتایی های ناحیۀ مزدوک، مسلمان حنفی هستند. زبان شان چرکسی، از گروه زبان های شمال غربی قفقاز و با تعداد زیادی لغات عربی و فارسی و ترکی و روسی است. این مردم تا پیش از تشکیل دولت شوروی فاقد کتابت بودند. چرکس ها از گذشته های دور به شجاعت و زیبایی شهرت داشتند و دولت های مسلمان خاورمیانه به کنیزان و غلامان چرکس بسیار علاقه مند بودند. چرکس ها پس از پیروزی مغولان، ناگزیر به خدمت آنان درآمدند و سپس تابع خانات کریمه شدند. هزاران غلام چرکس در قرون ۷ـ۹ق به مصر انتقال یافتند. دولت های ممالیک بحری (۶۴۸ـ۷۹۲ق) و ممالیک برجی (۷۸۴ـ۹۲۳ق) مصر، عمدتاً بر پایۀ غلامان چرکس شکل گرفتند. هزاران غلام چرکس، به ویژه در دورۀ شاه عباس و جانشینانش، بخشی از سازمان نظامی دولت صفویه را تشکیل می دادند. به جز این، چند هزار چرکس در نقاط مختلف ایران نظیر فارس و اصفهان و خوزستان سکونت داشتند. ممالیک چرکس به همراه غلامان گرجی، از ۱۱۶۰ تا ۱۲۴۵ق عملاً حاکمان خودمختار عراق عرب بودند. نفوذ روسیۀ تزاری در قفقاز که عملاً از قرن ۱۰ق/۱۶ و دورۀ ایوان مخوف آغاز شد و شدت تعدیات دولت کریمه نسبت به چرکس ها سبب گرایش بعضی گروه های این مردم، به ویژه چرکس های کابارتای و چرکس های نواحی شرقی، به دولت روسیه شد. اما بسیاری از چرکس های نواحی غربی (دشت کوبان، سواحل دریاهای آزوف و سیاه) مخالف دولت روسیه بودند و در نهضت های بزرگی نظیر قیام شیخ منصور اُشرومه و مبارزات طولانی شیخ شامل برضد آن دولت شرکت داشتند. دولت روسیه پس از خاتمه جنگ های کریمه و پایان جنبش شیخ شامل دَه ها هزار نفر از چرکس ها را به سیبری تبعید کرد و بیشتر از آن تعداد را به قلمرو دولت عثمانی فرستاد و اراضی آنان را به مهاجران روس و قزاق و اوکراینی واگذار کرد. بقایای این مردم هنوز در ترکیه و بلغارستان و سوریه و لبنان و اردن سکونت دارند. غالب زمین داران و بازرگانان و کارخانه داران بزرگ اردن از چرکس ها هستند.