باب حطه

[ویکی فقه] باب حطّه از درهای مسجدالاقصی و جایگاهی مقدس برای توبه در میان بنی اسرائیل بود.
حطه را در لغت، برگرفته از ریشه «ح ط ط» می دانند. معانی گوناگون و در عین حال قابل جمعی که در واژه نامه های عربی برای ریشه یاد شده آمده است، نشان می دهد که فرونهادن و پایین آوردن چیزی یا کسی از جای و جایگاه بالای آن، اعم از این که مادی یا معنوی باشد، اصلی ترین مؤلّفه معنایی آن است، ازاین رو بر زمین نهادن بار چارپایان، تنزل مقام، برداشتن بار و سنگینی تکلیف یا گناه از دوش انسان ، پایین آمدن بهای کالا و... از مصادیق گوناگون این معنا در کاربردهای متفاوت آن است.
← کار برد قرآنی
حالت بایسته ورود بنی اسرائیل از باب حطه موضوع مورد اختلاف دیگری است.واژه «سُجَّداً» بیانگر این حالت است و ظاهراً به سبب آن که سجده به مفهوم اصطلاحی و شناخته شده آن، آرامش و سکون را می طلبد و با حرکتِ هنگام عبور از در، سازگار نیست، زمینه اختلاف یاد شده فراهم آمده است. برخی آن را به معنای ظاهری و شناخته شده گرفته و بر این باورند که بنی اسرائیل، باید پس از عبور و برای سپاسگزاری و خاکساری، به سجده می افتادند. دیدگاه دوم با توجه به امکان پذیر نبودن سجده اصطلاحی به هنگام حرکت، آن را به معنای غیر ظاهر آن گرفته اند؛ با این توضیح که برخی از صاحبان این دیدگاه، با پذیرش نظر ابن عباس که اساس و جوهر هر سجده ای را خم شدن در برابر فرد مورد تعظیم می داند، آن را به معنای خمیده بودن و حالت رکوع گرفته اند. بعضی در ادامه این دیدگاه، ورود با حالت خمیده را به سبب تنگ و کوتاه بودن باب حطه، گریز ناپذیر خوانده اند. هرچند این توجیه با گزارش ناصر خسرو مبنی بر قرار داشتن باب حطه در زیر صخره مقدس سازگار است ؛ اما با این استدلال که در صورت گزیرناپذیر بودن، دیگر نیازی به فرمان خداوند نبود، مورد تردید واقع شده است. در مقابل، گروهی دیگر، «سُجَّداً» را به معنای، خشوع ، خضوع و تواضع گرفته اند، با این استدلال که سجده، همه جا به معنای شناخته شده آن به کار نمی رود و باید متناسب با موارد کاربرد آن معنا شود، چنان که در قرآن از سجده خورشید ، ماه ، ستارگان ، کوهها و درختان برای خداوند یاد می شود که قطعاً نمی تواند به معنای شناخته شده آن باشد.
موارد اختلافی
مفسران در نصب، رفع و تقدیر حطه، همچنین در تعیین مصداق جمله ای که باید بنی اسرائیل بر زبان جاری می ساخت نیز به اختلاف گراییده اند.دیدگاه مشهور که آن را مرفوع می خواند، به رغم اختلاف در تقدیر جمله و انشایی و اخباری بودن آن، حطه را عربی و به معنای طلب بخشش و آمرزش گناهان می داند. برخی این توضیح را آورده اند که افزون بر پشیمانی قلبی، توبه باید در رفتار (جوارح) و گفتار انسان نیز بازتاب یابد، ازاین رو بنی اسرائیل ، پس از پشیمانی، فرمان یافتند که خاضعانه از باب حطه عبور کرده، گفتاری مبنی بر طلب آمرزش بر زبان جاری کنند. معنای طلب آمرزش بودن حطه، در پاره ای از احادیث شیعه و سنی که مورد توجه مفسران نیز قرار گرفته، بازتاب یافته است. در این احادیث، جایگاه امیرمؤمنان، علی (علیه السلام) و اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) در میان مسلمانان همانند باب حطه برای بنی اسرائیل خوانده شده است که ورود از آن (محبت و ولایت آنان) مایه آمرزش گناهان و معیار ایمان به خداست.
← نظر برخی مفسرین
...