مترادف تواضع : افتادگی، خاکساری، خشوع، خضوع، خفض جناح، شکسته نفسی، فروتنی، نرم خویی ، فروتنی کردن، خاشع بودن، خاضع بودن
متضاد تواضع : تفرعن، تفرعن ورزیدن، تکبر کردن، کبر ورزیدن
برابر پارسی : فروتنی
تواضع
مترادف تواضع : افتادگی، خاکساری، خشوع، خضوع، خفض جناح، شکسته نفسی، فروتنی، نرم خویی ، فروتنی کردن، خاشع بودن، خاضع بودن
متضاد تواضع : تفرعن، تفرعن ورزیدن، تکبر کردن، کبر ورزیدن
برابر پارسی : فروتنی
فارسی به انگلیسی
humility, curtsy
common courtesy, humbleness, humility, modesty, respectabilities, reverence, self-effacement
فارسی به عربی
اذلال , مجاملة
عربی به فارسی
ازرم , شکسته نفسي , عفت , فروتني
مترادف و متضاد
افتادگی، خاکساری، خشوع، خضوع، خفض جناح، شکستهنفسی، فروتنی، نرمخویی ≠ تفرعن
۱. افتادگی، خاکساری، خشوع، خضوع، خفض جناح، شکستهنفسی، فروتنی، نرمخویی ≠ تفرعن
۲. فروتنی کردن، خاشع بودن، خاضع بودن ≠ تفرعن ورزیدن، تکبر کردن، کبر ورزیدن
خوشخویی، مردمی، تواضع، ادب و مهربانی
محجوبیت، عفت، تواضع، فروتنی، امساک، شکسته نفسی، حیا، حجب، ازرم
پستی، تحقیر، تواضع، فروتنی، حقارت، بی اهمیتی، خشوع، افتادگی
تعظیم، تواضع، احترام، کرنش
فرهنگ فارسی
فروتنی کردن، اظهارخواری کردن، برخاستن احترام
۱- ( مصدر ) فروتنی کردن. ۲ - از جای خود برخاستن برای احترام دیگری . ۳ - ( اسم ) فروتی کم زنی . جمع : تواضعات .
۱- ( مصدر ) فروتنی کردن. ۲ - از جای خود برخاستن برای احترام دیگری . ۳ - ( اسم ) فروتی کم زنی . جمع : تواضعات .
فرهنگ معین
(تَ ضُ ) [ ع . ] ۱ - (مص ل . ) فروتنی کردن ، از جای خود برخاستن برای احترام دیگری . ۲ - (اِمص . ) فروتنی ، کم زنی . ج . تواضعات .
لغت نامه دهخدا
تواضع. [ ت َ ض ُ ] ( ع مص ) وضیع شدن. ( زوزنی از یادداشت بخط مرحوم دهخدا ). فروتنی نمودن. ( زوزنی ) ( غیاث اللغات ). فروتنی کردن. ( منتهی الارب ) ( دهار ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). نرم گردنی و خواری نمودن. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). خود را فرونهادن. ( غیاث اللغات ). فروتنی. ( زمخشری ) ( یادداشت بخط مرحوم دهخدا ). نرمی. نرمی کردن. افتادگی. شکسته نفسی. خفض جناح. ( یادداشت ایضاً ). خضوع و فروتنی و فرمانبرداری. ( ناظم الاطباء ). تذلل و تخاشع. ضد تکبر. ( اقرب الموارد ). آنست که خود را از کسانی که در جاه ازو نازلتر باشند مزیتی ننهد. ( نفائس الفنون ) :
بزرگی کز بزرگی بر سپهر است
ولیکن از تواضع با تو ایدر.
وز طبع وز لطافت گوئی مگر هوائی.
مرا تواضع طبعی عزیز آمد، لیک
مذلت است تواضع به نزد سفله نمود
نه از تواضع باشد، زبون دون بودن
نه حلم باشد، خوردن قفا زدست جهود.
زآنکه به قول خدای نیست شیاطین ز طین.
ششم ذکر مرد قناعت گزین.
تواضع گرچه محمود است و فضل بیکران دارد
نشاید کرد بیش از حد که هیبت را زیان دارد.
کسی کو طریق تواضع رود
کند بر سریر شرف سلطنت
ولیکن محلش بدان و مکن
بزرگی کز بزرگی بر سپهر است
ولیکن از تواضع با تو ایدر.
فرخی.
از حلم و از تواضع گوئی مگر زمینی وز طبع وز لطافت گوئی مگر هوائی.
فرخی.
سخن با وی بسیار با تواضع رانده. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 379 ). عبدوس و بوسعید معدی جواب آوردند سخت نیکو و بندگانه با بسیار تواضع و بندگی. ( تاریخ بیهقی ). به رفقی هرچه تمامتر... و تواضعی هرچه شاملتر... او را بیاگاهانم. ( کلیله و دمنه ). شتر... چون نزدیک شیر رسید از خدمت و تواضع چاره ندید. ( کلیله و دمنه ).مرا تواضع طبعی عزیز آمد، لیک
مذلت است تواضع به نزد سفله نمود
نه از تواضع باشد، زبون دون بودن
نه حلم باشد، خوردن قفا زدست جهود.
جمال الدین عبدالرزاق.
از عدوی سگ صفت ، حلم و تواضع مجوی زآنکه به قول خدای نیست شیاطین ز طین.
خاقانی.
چون طائع نزدیک رسید صمصام الدوله از سرای بیرون دوید و رسوم تواضع و خدمت بجای آورد.( ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 311 ). پیش او به تواضعی هرچه تمامتر بایستاد و اشک از دیده روان کرد. ( ترجمه تاریخ یمینی ایضاً ص 372 ). چهارم تواضع رضا پنجمین ششم ذکر مرد قناعت گزین.
( بوستان ).
چندانکه مقربان آن حضرت بر حال من وقوف یافتند به اکرام درآوردند و برتر مقامی معین کردند اما به تواضعفروتر نشستم. ( گلستان ).تواضع گرچه محمود است و فضل بیکران دارد
نشاید کرد بیش از حد که هیبت را زیان دارد.
سعدی.
با توانگران تکبر کردن بهتر از تواضع. ( تاریخ گزیده ).کسی کو طریق تواضع رود
کند بر سریر شرف سلطنت
ولیکن محلش بدان و مکن
تواضع. [ ت َ ض ُ ] (ع مص ) وضیع شدن . (زوزنی از یادداشت بخط مرحوم دهخدا). فروتنی نمودن . (زوزنی ) (غیاث اللغات ). فروتنی کردن . (منتهی الارب ) (دهار) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). نرم گردنی و خواری نمودن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). خود را فرونهادن . (غیاث اللغات ). فروتنی . (زمخشری ) (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). نرمی . نرمی کردن . افتادگی . شکسته نفسی . خفض جناح . (یادداشت ایضاً). خضوع و فروتنی و فرمانبرداری . (ناظم الاطباء). تذلل و تخاشع. ضد تکبر. (اقرب الموارد). آنست که خود را از کسانی که در جاه ازو نازلتر باشند مزیتی ننهد. (نفائس الفنون ) :
بزرگی کز بزرگی بر سپهر است
ولیکن از تواضع با تو ایدر.
از حلم و از تواضع گوئی مگر زمینی
وز طبع وز لطافت گوئی مگر هوائی .
سخن با وی بسیار با تواضع رانده . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 379). عبدوس و بوسعید معدی جواب آوردند سخت نیکو و بندگانه با بسیار تواضع و بندگی . (تاریخ بیهقی ). به رفقی هرچه تمامتر... و تواضعی هرچه شاملتر... او را بیاگاهانم . (کلیله و دمنه ). شتر... چون نزدیک شیر رسید از خدمت و تواضع چاره ندید. (کلیله و دمنه ).
مرا تواضع طبعی عزیز آمد، لیک
مذلت است تواضع به نزد سفله نمود
نه از تواضع باشد، زبون دون بودن
نه حلم باشد، خوردن قفا زدست جهود.
از عدوی سگ صفت ، حلم و تواضع مجوی
زآنکه به قول خدای نیست شیاطین ز طین .
چون طائع نزدیک رسید صمصام الدوله از سرای بیرون دوید و رسوم تواضع و خدمت بجای آورد.(ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 311). پیش او به تواضعی هرچه تمامتر بایستاد و اشک از دیده روان کرد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ایضاً ص 372). چهارم تواضع رضا پنجمین
ششم ذکر مرد قناعت گزین .
چندانکه مقربان آن حضرت بر حال من وقوف یافتند به اکرام درآوردند و برتر مقامی معین کردند اما به تواضعفروتر نشستم . (گلستان ).
تواضع گرچه محمود است و فضل بیکران دارد
نشاید کرد بیش از حد که هیبت را زیان دارد.
با توانگران تکبر کردن بهتر از تواضع. (تاریخ گزیده ).
کسی کو طریق تواضع رود
کند بر سریر شرف سلطنت
ولیکن محلش بدان و مکن
ملک سیرتی در گه شیطنت
تواضع بود با بزرگان ادب
ولی با فرومایگان مسکنت .
و با لفظ کردن و نمودن مستعمل ، و تواضعگری مثله . (آنندراج ). رجوع به ترکیبهای این کلمه شود.
- بر سبیل تواضع ؛ بطریق فروتنی . (از ناظم الاطباء).
- تواضع سمرقندی ؛ تکریم ناراست و از روی ریا. (ناظم الاطباء).
|| خوشخویی و مهمان نوازی و پذیرایی از مهمان و دلنوازی و ملاطفت و از جای برخاستن برای احترام کسی . (ناظم الاطباء) :
مهرگان آمد هان در بگشائیدش
اندرآرید و تواضع بنمائیدش .
میان به خدمت بسته و ابرو به تواضع گشاده . (گلستان ). || دور شدن ، یقال : تواضع ما بیننا؛ ای بعد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || فرورفتن زمین از آنچه در اطرافش بود. || سازواری و اتفاق کردن قوم بر امری . (از اقرب الموارد). || نزد فقها بمعنی وضیعه است . (کشاف اصطلاحات الفنون ). رجوع به وضیعه شود. || نزد سالکان ، هو افتقار بالقلة تحمل اثقال الملة. و اهل اشارات گفته اند: کوچک ساختن نفس است (در عین شناخت نفس ) و بزرگ داشتن نفس است به ارجمندی توحید، قال النبی صلی اﷲ علیه و آله و سلم : مابعث اﷲ نبیاً الا کان متواضعاً. عرفا گفته اند نهایت فروتنی و تواضع آنست که چون از خانه ٔ خود بیرون شوی ، هرکه را در مسیر خویش بینی او رااز خویشتن نیکوتر یابی . (خلاصةالسلوک از کشاف اصطلاحات الفنون ).
بزرگی کز بزرگی بر سپهر است
ولیکن از تواضع با تو ایدر.
فرخی .
از حلم و از تواضع گوئی مگر زمینی
وز طبع وز لطافت گوئی مگر هوائی .
فرخی .
سخن با وی بسیار با تواضع رانده . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 379). عبدوس و بوسعید معدی جواب آوردند سخت نیکو و بندگانه با بسیار تواضع و بندگی . (تاریخ بیهقی ). به رفقی هرچه تمامتر... و تواضعی هرچه شاملتر... او را بیاگاهانم . (کلیله و دمنه ). شتر... چون نزدیک شیر رسید از خدمت و تواضع چاره ندید. (کلیله و دمنه ).
مرا تواضع طبعی عزیز آمد، لیک
مذلت است تواضع به نزد سفله نمود
نه از تواضع باشد، زبون دون بودن
نه حلم باشد، خوردن قفا زدست جهود.
جمال الدین عبدالرزاق .
از عدوی سگ صفت ، حلم و تواضع مجوی
زآنکه به قول خدای نیست شیاطین ز طین .
خاقانی .
چون طائع نزدیک رسید صمصام الدوله از سرای بیرون دوید و رسوم تواضع و خدمت بجای آورد.(ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 311). پیش او به تواضعی هرچه تمامتر بایستاد و اشک از دیده روان کرد. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ایضاً ص 372). چهارم تواضع رضا پنجمین
ششم ذکر مرد قناعت گزین .
(بوستان ).
چندانکه مقربان آن حضرت بر حال من وقوف یافتند به اکرام درآوردند و برتر مقامی معین کردند اما به تواضعفروتر نشستم . (گلستان ).
تواضع گرچه محمود است و فضل بیکران دارد
نشاید کرد بیش از حد که هیبت را زیان دارد.
سعدی .
با توانگران تکبر کردن بهتر از تواضع. (تاریخ گزیده ).
کسی کو طریق تواضع رود
کند بر سریر شرف سلطنت
ولیکن محلش بدان و مکن
ملک سیرتی در گه شیطنت
تواضع بود با بزرگان ادب
ولی با فرومایگان مسکنت .
ابن یمین .
و با لفظ کردن و نمودن مستعمل ، و تواضعگری مثله . (آنندراج ). رجوع به ترکیبهای این کلمه شود.
- بر سبیل تواضع ؛ بطریق فروتنی . (از ناظم الاطباء).
- تواضع سمرقندی ؛ تکریم ناراست و از روی ریا. (ناظم الاطباء).
|| خوشخویی و مهمان نوازی و پذیرایی از مهمان و دلنوازی و ملاطفت و از جای برخاستن برای احترام کسی . (ناظم الاطباء) :
مهرگان آمد هان در بگشائیدش
اندرآرید و تواضع بنمائیدش .
منوچهری .
میان به خدمت بسته و ابرو به تواضع گشاده . (گلستان ). || دور شدن ، یقال : تواضع ما بیننا؛ ای بعد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). || فرورفتن زمین از آنچه در اطرافش بود. || سازواری و اتفاق کردن قوم بر امری . (از اقرب الموارد). || نزد فقها بمعنی وضیعه است . (کشاف اصطلاحات الفنون ). رجوع به وضیعه شود. || نزد سالکان ، هو افتقار بالقلة تحمل اثقال الملة. و اهل اشارات گفته اند: کوچک ساختن نفس است (در عین شناخت نفس ) و بزرگ داشتن نفس است به ارجمندی توحید، قال النبی صلی اﷲ علیه و آله و سلم : مابعث اﷲ نبیاً الا کان متواضعاً. عرفا گفته اند نهایت فروتنی و تواضع آنست که چون از خانه ٔ خود بیرون شوی ، هرکه را در مسیر خویش بینی او رااز خویشتن نیکوتر یابی . (خلاصةالسلوک از کشاف اصطلاحات الفنون ).
فرهنگ عمید
فروتنی کردن، اظهار خواری کردن.
دانشنامه عمومی
فرهنگ فارسی ساره
فروتن
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] تواضع، به معنای فروتنی، از فضائل اخلاقی است که در قرآن و حدیث و متون اخلاقی و عرفانی بر آن تأکید شده است. این واژه در اخلاق دینی مسلمانان جایگاهی ویژه دارد که آن را از حد صرف فضیلتی ممدوح فرا تر می برد. متون دینی سرشار از نمونه های اخلاقی تواضع است و بسیاری از بزرگان دین، به این صفت ستوده شده اند.
همانگونه که تواضع در برابر پدر و مادر، مؤمنان و معلم و شاگرد توصیه شده، از تواضع نسبت به برخی افراد از جمله متکبران و کافران نهی شده است. همچنین، تواضع فقیر در برابر غنی به سبب ثروتش، ناپسند شمرده شده است.
امام صادق (ع): إِنَّ فِی السَّماءِ مَلَکَینِ مُوَکَّلَینِ بِالعِبادِ، فَمَن تَواضَعَ لِلّهِ رَفَعاهُ وَمَن تَکَبَّرَ وَضَعاهُ (ترجمه: در آسمان دو فرشته بر بندگان گماشته شده اند پس هر کس برای خدا تواضع کند، او را بالا برند و هر کس تکبر ورزد او را پَست گردانند.)
همانگونه که تواضع در برابر پدر و مادر، مؤمنان و معلم و شاگرد توصیه شده، از تواضع نسبت به برخی افراد از جمله متکبران و کافران نهی شده است. همچنین، تواضع فقیر در برابر غنی به سبب ثروتش، ناپسند شمرده شده است.
امام صادق (ع): إِنَّ فِی السَّماءِ مَلَکَینِ مُوَکَّلَینِ بِالعِبادِ، فَمَن تَواضَعَ لِلّهِ رَفَعاهُ وَمَن تَکَبَّرَ وَضَعاهُ (ترجمه: در آسمان دو فرشته بر بندگان گماشته شده اند پس هر کس برای خدا تواضع کند، او را بالا برند و هر کس تکبر ورزد او را پَست گردانند.)
wikishia: روایات تواضع یکی از صفات و نشانهای بارز انسانهای مؤمن شمرده شده است که باعث تعالی و بالا رفتن مقامات او می گردد.
ریشه تواضع «وضع» است؛ در اصل به معنی فرونهادن استو به معنای خویش را کوچک نشان دادن، خود را خوار کردن(تذلل) آمده است.ضد آن رفع و بلندی استو در مقابل«تکبر» به معنای خود را بزرگ دانستن است. تواضع حد وسط تکبّر و تذلیل است. مرحوم نراقی در تعریف تواضع میگوید: تواضع عبارت است از شکسته نفسی که نگذارد آدمی خود را بالاتر از دیگری ببیند و لازمه آن کردار و گفتاری است که دلالت بر تعظیم دیگران و اکرام ایشان میکند. خفض جناح، اخباتو اذلة به معنای تواضع و فروتنی آمده استو تعبیر به فروتنی در فارسی همین معنا را میرساند.
واژه تواضع در قرآن مجید نیامده است ولی خداوند، با تعبیرهای لطیف دیگری مردمان را به این فضیلت فرا خوانده است. «بال و پر خود را برای مؤمنانی که از تو پیروی می کنند بگستر! »
تعبیر خفض جناح در آیه کنایه از تواضع است به این گونه که پرندگان به هنگامی که می خواهند نسبت به جوجه های خود اظهار محبت کنند آنها را زیر بال و پر خود می گیرند. همچنین خداوند درباره تواضع واحترام نسبت به والدین، با همین واژه(خفض جناح) خطاب میفرماید: «بالهای تواضع خویش را از محبّت و لطف، در برابر آنان فرود آر! »
در آیه دیگر در توصیف بندگان شایسته خداوند چنین میخوانیم: «بندگان(خاص خداوند)رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی تکبّر بر زمین راه می روند و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند(و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می گویند(و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند)»
امام صادق علیه السلام: کمال عقل درسه چیز است: تواضع و فروتنی برای خدا، یقین نیکو داشتن و سکوت نمودن، مگر در جایی که خیر (در سخن گقتن) باشد. (مستدرک الوسائل، ج11، ص296)
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: همانا از نشانه های تواضع این است که، شخص در جایی از مجلس، که در شأن او نیست، بنشیند و سلام کند با هرکس که برخورد می کند، و بحث و جدال را ترک کند، هرچند حق با او باشد و دوست نداشته باشد در کارهای خیر و تقوا، مورد ستایش و تعریف قرار گیرد. (مستدرک الوسائل، ج11، ص300)
ریشه تواضع «وضع» است؛ در اصل به معنی فرونهادن استو به معنای خویش را کوچک نشان دادن، خود را خوار کردن(تذلل) آمده است.ضد آن رفع و بلندی استو در مقابل«تکبر» به معنای خود را بزرگ دانستن است. تواضع حد وسط تکبّر و تذلیل است. مرحوم نراقی در تعریف تواضع میگوید: تواضع عبارت است از شکسته نفسی که نگذارد آدمی خود را بالاتر از دیگری ببیند و لازمه آن کردار و گفتاری است که دلالت بر تعظیم دیگران و اکرام ایشان میکند. خفض جناح، اخباتو اذلة به معنای تواضع و فروتنی آمده استو تعبیر به فروتنی در فارسی همین معنا را میرساند.
واژه تواضع در قرآن مجید نیامده است ولی خداوند، با تعبیرهای لطیف دیگری مردمان را به این فضیلت فرا خوانده است. «بال و پر خود را برای مؤمنانی که از تو پیروی می کنند بگستر! »
تعبیر خفض جناح در آیه کنایه از تواضع است به این گونه که پرندگان به هنگامی که می خواهند نسبت به جوجه های خود اظهار محبت کنند آنها را زیر بال و پر خود می گیرند. همچنین خداوند درباره تواضع واحترام نسبت به والدین، با همین واژه(خفض جناح) خطاب میفرماید: «بالهای تواضع خویش را از محبّت و لطف، در برابر آنان فرود آر! »
در آیه دیگر در توصیف بندگان شایسته خداوند چنین میخوانیم: «بندگان(خاص خداوند)رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی تکبّر بر زمین راه می روند و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند(و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می گویند(و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند)»
امام صادق علیه السلام: کمال عقل درسه چیز است: تواضع و فروتنی برای خدا، یقین نیکو داشتن و سکوت نمودن، مگر در جایی که خیر (در سخن گقتن) باشد. (مستدرک الوسائل، ج11، ص296)
پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: همانا از نشانه های تواضع این است که، شخص در جایی از مجلس، که در شأن او نیست، بنشیند و سلام کند با هرکس که برخورد می کند، و بحث و جدال را ترک کند، هرچند حق با او باشد و دوست نداشته باشد در کارهای خیر و تقوا، مورد ستایش و تعریف قرار گیرد. (مستدرک الوسائل، ج11، ص300)
wikiahlb: فروتنی نفس و دارای تأکید فراوان در قرآن کریم• تواضع (اخلاق)، از فضایل اخلاقی و به معنای شکستگی و فروتنی نفس• تواضع (عرفان)، خصلتی برآمده از صفا و سلامت دل و بحث شده در عرفان
...
...
wikifeqh: انسان می تواند خود را به آن بیاراید.
تواضع آن است که انسان، خود را از کسانی که در جاه و مقام از او پایین ترند، برتر نداند و نیز به معنای شکسته نفسی و افتادگی آمده است که آدمی خود را از دیگران بالاتر نبیند. ریشه تواضع «وضع» است به معنای خویش را کوچک نشان دادن، در مقابل «تکبر» که خود را بزرگ دانستن است. باید توجه داشت که مفهوم تواضع به معنای کوچکی کردن و به دیگران ارج نهادن است، نه آنکه تواضع خود را خوار کردن و زیر بار ذلّت رفتن باشد، تواضع اقدامی است که انسان داوطلبانه در برابر دیگران به خاطر امتیازاتی که در آنان احساس می کند، انجام می دهد، ممکن است فردی خود را برابر دیگران از جهتی یا جهاتی دارای امتیاز ببیند، برای این که مبادا به غرور و تکبر مبتلا شود باید به جهات امتیاز خود توجه نکند، بلکه به امتیازهای دیگران، حتی احتمال پاره ای امتیازات در آنان توجه کند و به خاطر همان جهات امتیاز، فروتنی کند؛ اما ذلّت امری است که معمولاً از ناحیه دیگران تحمیل می گردد، و در ذلّت، فردِ ذلت پذیر تحقیر می شود، اگر تواضع با ذلت همراه شود، مردود است.
تعریف تواضع
ریشه تواضع، «وضع» است؛ به معنای خویش را کوچک نشان دادن؛ در مقابل « تکبر » که بزرگ دانستن خود است. باید توجه داشت که مفهوم تواضع به معنای کوچکی کردن و به دیگران ارج نهادن است؛ نه آنکه خوارکردن خود و زیر بار ذلت رفتن باشد؛ بنابراین تواضع آن است که انسان خود را از کسانی که در جاه و مقام از او پایین ترند، برتر نداند و نیز به معنای افتادگی آمده است که آدمی خود را از دیگران بالاتر نبیند.بنابراین تواضع اقدامی است که انسان داوطلبانه در برابر دیگران به دلیل امتیازاتی که در آنان احساس می کند، انجام می دهد. ممکن است فردی خود را برابر دیگران از جهتی یا جهاتی دارای امتیاز ببیند، برای اینکه مبادا به غرور و تکبر مبتلا شود، باید به جهات امتیاز خود توجه نکند؛ بلکه به امتیازهای دیگران، حتی احتمال پاره ای امتیازات در آنان توجه کند و به دلیل همان جهات امتیاز فروتنی کند. در اهمیت تواضع رسول اکرم ، به یارانشان فرمودند: «ما لی لا اری علیکم حلاوه العباده؟ چرا شیرینی عبادت را در شما نمی بینم؟ قالوا و ما حلاوه العباده؟ پرسیدند: شیرینی پرستش چیست؟ قال التواضع؛ فرمود: فروتنی». حضرت علی علیه السّلام فرزند خود امام حسن مجتبی علیه السّلام را ملزم به تواضع کرده و می فرمایند: «علیک بالتواضع فانه من اعظم العباده؛ بر تو باد به تواضع که از بزرگ ترین عبادت هاست».افتادگی آموز اگر طالب فیضیهرگز نخورد آب زمینی که بلند است
تواضع در قرآن
← توصیف بندگان خدا به تواضع
...
تواضع آن است که انسان، خود را از کسانی که در جاه و مقام از او پایین ترند، برتر نداند و نیز به معنای شکسته نفسی و افتادگی آمده است که آدمی خود را از دیگران بالاتر نبیند. ریشه تواضع «وضع» است به معنای خویش را کوچک نشان دادن، در مقابل «تکبر» که خود را بزرگ دانستن است. باید توجه داشت که مفهوم تواضع به معنای کوچکی کردن و به دیگران ارج نهادن است، نه آنکه تواضع خود را خوار کردن و زیر بار ذلّت رفتن باشد، تواضع اقدامی است که انسان داوطلبانه در برابر دیگران به خاطر امتیازاتی که در آنان احساس می کند، انجام می دهد، ممکن است فردی خود را برابر دیگران از جهتی یا جهاتی دارای امتیاز ببیند، برای این که مبادا به غرور و تکبر مبتلا شود باید به جهات امتیاز خود توجه نکند، بلکه به امتیازهای دیگران، حتی احتمال پاره ای امتیازات در آنان توجه کند و به خاطر همان جهات امتیاز، فروتنی کند؛ اما ذلّت امری است که معمولاً از ناحیه دیگران تحمیل می گردد، و در ذلّت، فردِ ذلت پذیر تحقیر می شود، اگر تواضع با ذلت همراه شود، مردود است.
تعریف تواضع
ریشه تواضع، «وضع» است؛ به معنای خویش را کوچک نشان دادن؛ در مقابل « تکبر » که بزرگ دانستن خود است. باید توجه داشت که مفهوم تواضع به معنای کوچکی کردن و به دیگران ارج نهادن است؛ نه آنکه خوارکردن خود و زیر بار ذلت رفتن باشد؛ بنابراین تواضع آن است که انسان خود را از کسانی که در جاه و مقام از او پایین ترند، برتر نداند و نیز به معنای افتادگی آمده است که آدمی خود را از دیگران بالاتر نبیند.بنابراین تواضع اقدامی است که انسان داوطلبانه در برابر دیگران به دلیل امتیازاتی که در آنان احساس می کند، انجام می دهد. ممکن است فردی خود را برابر دیگران از جهتی یا جهاتی دارای امتیاز ببیند، برای اینکه مبادا به غرور و تکبر مبتلا شود، باید به جهات امتیاز خود توجه نکند؛ بلکه به امتیازهای دیگران، حتی احتمال پاره ای امتیازات در آنان توجه کند و به دلیل همان جهات امتیاز فروتنی کند. در اهمیت تواضع رسول اکرم ، به یارانشان فرمودند: «ما لی لا اری علیکم حلاوه العباده؟ چرا شیرینی عبادت را در شما نمی بینم؟ قالوا و ما حلاوه العباده؟ پرسیدند: شیرینی پرستش چیست؟ قال التواضع؛ فرمود: فروتنی». حضرت علی علیه السّلام فرزند خود امام حسن مجتبی علیه السّلام را ملزم به تواضع کرده و می فرمایند: «علیک بالتواضع فانه من اعظم العباده؛ بر تو باد به تواضع که از بزرگ ترین عبادت هاست».افتادگی آموز اگر طالب فیضیهرگز نخورد آب زمینی که بلند است
تواضع در قرآن
← توصیف بندگان خدا به تواضع
...
wikifeqh: علم اخلاق، شکستگی و فروتنی نفس است؛ به گونه ای که برای خود هیچ برتری و امتیازی بر دیگران قائل نبوده، در رفتار و گفتار، دیگران را بزرگ و گرامی دارد.
تواضع مصدر باب تفاعل از ریشه «و ض ع» است. وضع به معنای نهادن و پایین آوردن چیزی است. تواضع در لغت به معنای فرونهادن خویش، تذلّل، فروتنی و شکسته نفسی است.تواضع در اصطلاح علم اخلاق، از فضایل ارزشمند اخلاقی و به این معناست که انسان دارای ملکه شکسته نفسی باشد، به گونه ای که برای خود مزیتی بر دیگران نبیند و با کردار و گفتار خویش دیگران را بزرگ شمرده، به آنان احترام بگذارد ، بنابراین، معنای لغوی تواضع اعم از معنای اصطلاحی آن بوده و تواضع در برابر خدا را نیز شامل می شود، چنان که واژه تواضع در برخی روایات و عبارات مفسران و اخلاق پژوهان به همین معنا به کار رفته است. در این مقاله، معنای اصطلاحی مورد نظر است و از «تواضع برای خدا» در مقاله خشوع بحث می شود.
حدود تواضع
اخلاق پژوهان پس از تعریف تواضع، به تعیین دقیق تر مرزهای آن پرداخته و برای تواضع دو طرف افراط و تفریط ذکر کرده اند که هر دو از رذایل اخلاقی به شمار می آیند، زیرا افراط در تواضع، مانند تواضع برای متکبّران، موجب پستی و ذلّت است و تفریط در آن باعث تکبر و غرور و خودبینی است ؛ همچنین از آن جا که تشخیص تواضع معمولاً دشوار است و ممکن است شخصی خود را صاحب ملکه تواضع بپندارد در حالی که واقعا متواضع نیست، برخی اخلاق پژوهان نشانه هایی برای تواضع برشمرده اند؛ مانند این که اموری چون مقدم شدن امثال وی بر او در مجالس، راه رفتن پشت سر دیگران، پیشی گرفتن بر دیگران در سلام و اجابت فقیر بینوایی که وی را به مهمانی دعوت کرده، بر او دشوار نباشد.
واژه تواضع در قرآن
در قرآن کریم واژه تواضع به کار نرفته است؛ ولی موضوع تواضع را از واژه هایی مانند «هون» و تعبیراتی مانند «خفض جَناح» می توان استفاده کرد؛ همچنین در آیاتی پرشمار، مانند آیه ۳۷ اسراء، ۱۴ مریم و ۱۸ لقمان، تکبر نکوهش شده که لزوم تواضع از آن برداشت می شود.
اهمیت و لزوم تواضع
...
تواضع مصدر باب تفاعل از ریشه «و ض ع» است. وضع به معنای نهادن و پایین آوردن چیزی است. تواضع در لغت به معنای فرونهادن خویش، تذلّل، فروتنی و شکسته نفسی است.تواضع در اصطلاح علم اخلاق، از فضایل ارزشمند اخلاقی و به این معناست که انسان دارای ملکه شکسته نفسی باشد، به گونه ای که برای خود مزیتی بر دیگران نبیند و با کردار و گفتار خویش دیگران را بزرگ شمرده، به آنان احترام بگذارد ، بنابراین، معنای لغوی تواضع اعم از معنای اصطلاحی آن بوده و تواضع در برابر خدا را نیز شامل می شود، چنان که واژه تواضع در برخی روایات و عبارات مفسران و اخلاق پژوهان به همین معنا به کار رفته است. در این مقاله، معنای اصطلاحی مورد نظر است و از «تواضع برای خدا» در مقاله خشوع بحث می شود.
حدود تواضع
اخلاق پژوهان پس از تعریف تواضع، به تعیین دقیق تر مرزهای آن پرداخته و برای تواضع دو طرف افراط و تفریط ذکر کرده اند که هر دو از رذایل اخلاقی به شمار می آیند، زیرا افراط در تواضع، مانند تواضع برای متکبّران، موجب پستی و ذلّت است و تفریط در آن باعث تکبر و غرور و خودبینی است ؛ همچنین از آن جا که تشخیص تواضع معمولاً دشوار است و ممکن است شخصی خود را صاحب ملکه تواضع بپندارد در حالی که واقعا متواضع نیست، برخی اخلاق پژوهان نشانه هایی برای تواضع برشمرده اند؛ مانند این که اموری چون مقدم شدن امثال وی بر او در مجالس، راه رفتن پشت سر دیگران، پیشی گرفتن بر دیگران در سلام و اجابت فقیر بینوایی که وی را به مهمانی دعوت کرده، بر او دشوار نباشد.
واژه تواضع در قرآن
در قرآن کریم واژه تواضع به کار نرفته است؛ ولی موضوع تواضع را از واژه هایی مانند «هون» و تعبیراتی مانند «خفض جَناح» می توان استفاده کرد؛ همچنین در آیاتی پرشمار، مانند آیه ۳۷ اسراء، ۱۴ مریم و ۱۸ لقمان، تکبر نکوهش شده که لزوم تواضع از آن برداشت می شود.
اهمیت و لزوم تواضع
...
wikifeqh: تواضع_در_قرآن
جدول کلمات
فروتنی
پیشنهاد کاربران
فروتنی - مثال ( درخت هر چه پر بار تر باشد شاخه هایش کمتر خونمایی میکنند )
افتاده حالی. [ اُ دَ / دِ ] ( حامص مرکب ) متواضع بودن. فروتنی. آرام بودن. بی حالی :
کاکل از بالانشینی رتبه ای پیدا نکرد
سنبل از افتاده حالی همنشین ما شده.
کاکل از بالانشینی رتبه ای پیدا نکرد
سنبل از افتاده حالی همنشین ما شده.
قنوت
شکسته نفسی
تواضع متضاد توازه ( با های دوچشم ) است و توازهی به کسی گفته می شود که سر وکارش با تیر وکمان و ( ( زه ) ) وشمشیر است چون کرّار به معنی فرد حمله برنده مکرر با شمشیر است و توّاز حمله برنده مکرر با تیر وکمان بالاخص
وبا شمشیر بطورعام است وسنداین حرف اعراب هستند که به خاطر حمله به ایران آنها را تازی یعنی اهل تاخت وتاز می نامیدندوسنددوم تعزیه خوانی است که درآن شمشیر وتیراندازی باکمان مرسوم است بنابراین توازهی یعنی تیرانداز ماهر با تیرکمان و تواضعی یعنی فروتن ومحترم که احترام کردنش درحد توازن وتعادل است
وبا شمشیر بطورعام است وسنداین حرف اعراب هستند که به خاطر حمله به ایران آنها را تازی یعنی اهل تاخت وتاز می نامیدندوسنددوم تعزیه خوانی است که درآن شمشیر وتیراندازی باکمان مرسوم است بنابراین توازهی یعنی تیرانداز ماهر با تیرکمان و تواضعی یعنی فروتن ومحترم که احترام کردنش درحد توازن وتعادل است
افتادگی، خاکساری، خشوع، خضوع، خفض جناح، شکسته نفسی، فروتنی، نرم خویی، فروتنی کردن، خاشع بودن، خاضع بودن، کرنش
کلمات دیگر: