زبده الاصول

زُبَدَة الاصول
تألیف شیخ بهایی، کتابی به عربی، در علم اصول فقه. اثری کم حجم، اما مشتمل بر همۀ قواعد علم اصول فقه، که بسیار معتبر و مورد توجه امامیه بوده است. بر آن بیش از ۴۰ شرح و تعلیقه نوشته شده و مدتی نیز کتاب درسی بوده است. از شارحان بزرگ این اثر، فاضل جواد، از شاگردان شیخ بهایی، است که بدایة المأمول را در شرح آن نوشته است. زبدة الاصول در ۱۲۶۷ق، به چاپ سنگی رسید. مؤلف آن را به صورت منظوم نیز سروده است.

[ویکی اهل البیت] زبدة الاصول. «زبده الاصول» اثر شیخ بهایی، شامل کتاب زبده الاصول و حاشیه بر آن است. این اثر به نظر مؤلف متنی است بدون حشو و زواید و اطاله کلام و متضمن خلاصه ای از علم اصول است ولذا آن را «زبده» نامیده است.
کتاب از پنج بخش کلی با عنوان منهج تشکیل شده است که هر منهج نیز مشتمل بر فصولی است.
مقدمات در ابتدای کتاب، شامل سه مطلب است. مطلب اول احوال و مبادی منطقی و در نه فصل از جمله فصولی در تعریف علم اصول، در جزیی و کلی و نیز در ذاتی و عرضی و در احکام قضایا و قیاس استثنائی می باشد. مطلب دوم در مبادی لغوی در شش فصل تنظیم شده است که احوال معنا، اشتراک و ترادف، حقیقت و مجاز و مشتق از آن جمله است. مطلب سوم در مبادی احکام بوده و شامل فصول و مسایل متعدد از قبیل حد حکم، حسن و قبح، حد واجب، واجب کفایی و مخیر، صحیح، باطل و مباح می باشد.
با عنوان ادله شرعیه شامل چهار مطلب است: کتاب، سنت، اجماع و استصحاب. برخی از عناوین فصول این بخش عبارتند از: فصلی در تواتر قرآن، تعبد به آن، خبر واحد، در تزکیه راوی و سرانجام تذنیب در قیاس.
این بخش از کتاب با عنوان مشترکات کتاب و سنت در هفت مطلب آمده است: مطلب اول در امر و نهی و شامل فصل مره و تکرار، وفور و تراخی مطلب دوم در عام و خاص و شامل چهارده فصل از جمله تخصیص و اقسام آن، تخصیص کتاب و سنت، تنافی عام و خاص و استثناء چهار مطلب بعدی، مطلق و مقید، مجمل و مبین، ظاهر و مأول، منطوق و مفهوم است و مطلب آخر در سنخ می باشد.
در اجتهاد و تقلید و در چهار فصل اجتهاد نبی، تصویب و تخطئه و تقلید در اصول دین تدوین است.