شاتل فضایی (به انگلیسی: Space Shuttle) آمریکا که اولین بار در سال ۱۹۸۱ پرتاب شد. نخستین سفینه قابل استفاده مجدد جهان بود. سه بخش اصلی آن مدارپیما، موشکهای تقویت کننده، و مخزن خارجی سوخت می باشد. خصوصیت اصلی شاتل این هست که اجزای اصلی آن، از جمله مدارپیما، به دفعات متعدد می توانند به فضا پرتاب شوند به جز مخزن خارجی سوخت که یکبار مصرف هست. کاشی های ویژه مقاوم در برابر گرما مانع از سوختن مدارپیما به هنگام بازگشت به جو زمین می شوند. بازوی قابل کنترل از راه دور تعبیه شده در مخزن محموله مدارپیما، می تواند ماهواره ها را در فضا قرار دهد؛ و همچون سکویی ثابت برای کار فضانوردان عمل کند.
فضاپیمای انترپرایز (آزمایشی)
فضاپیمای دیسکاوری (آمریکا) بازنشسته، در مرکز هوافضای استیون ادوار هیزی، از ضمایم فرودگاه بین المللی دالس واشینگتن که از زیرمجموعه های موزه ملی هوافضای اسمیتسونین هست، نگهداری می شود.
فضاپیمای آتلانتیس (آمریکا) بازنشسته، در مرکز فضایی کندی نمایش داده می شود.
فضاپیمای اندور (آمریکا) بازنشسته، در مرکز (موزه) علوم کالیفرنیا در لس آنجلس نمایش داده می شود.
فضاپیمای کلمبیا (آمریکا) (در مأموریت فضایی از بین رفته است)
فضاپیمای چلنجر (آمریکا) (در مأموریت فضایی از بین رفته است)
بوران (روسیه)
پس از فضاپیماهای مرکوری، جمینی و آپولو (که ماه را فتح کرد)، آمریکایی ها در پی سفینه های رفت و برگشتی رفتند و بدین سان، شاتل های فضایی متولد شدند. شاتل ها تا ۷ مسافر و ۲۵ تن تجهیزات را در خود جای می دهند و زمان طولانی تری را در مدار زمین به سر می برند. آن ها همچنین به یک بازوی روباتیک مجهز هستند که به کمک آن می توانند ماهواره ها را به دام انداخته، اقدام های لازم را دربارهٔ تعمیرات یا انتقال آن صورت دهند.
تاکنون هفت شاتل به نام های انترپرایز، پث فایندر، کلمبیا، چلنجر، دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور ساخته شده که دو شاتل نخست، ناکامل و برای آزمایش ها و بررسی ها ساخته شده اند. از میان پنج شاتل پسین نیز چلنجر و کلمبیا دچار سانحه شده اند و فقط سه شاتل دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور تا سال ۲۰۱۰ مشغول کار بودند. به دلیل دو سانحه که باعث کشته شدن ۱۴ فضانورد و از دست رفتن ۲ فضاپیمای شاتل شد، ناسا در سال ۲۰۱۰ میلادی شاتل را بازنشست کرد.
شاتل های فضایی بسیار هزینه بر بودند، به طوری که فقط پرتاب آن پانصد میلیون دلار هزینه دربرداشت و این، غیر از هزینه های نگهداری و تعمیرات آن بود. همین هزینه های سنگین موجب شد تا روسیه از شاتل فضایی قدرتمند خود، بوران، استفاده نکند. بوران با قدرت حمل ۳۰ تن تجهیزات، و استفاده از امکانات ناوبری پیشرفته، قابلیت های بالاتری از همتای آمریکایی خود داشت؛ ولی به دلیل هزینه های بسیار بالا، روسیه از آن استفاده نکرده است.
فضاپیمای انترپرایز (آزمایشی)
فضاپیمای دیسکاوری (آمریکا) بازنشسته، در مرکز هوافضای استیون ادوار هیزی، از ضمایم فرودگاه بین المللی دالس واشینگتن که از زیرمجموعه های موزه ملی هوافضای اسمیتسونین هست، نگهداری می شود.
فضاپیمای آتلانتیس (آمریکا) بازنشسته، در مرکز فضایی کندی نمایش داده می شود.
فضاپیمای اندور (آمریکا) بازنشسته، در مرکز (موزه) علوم کالیفرنیا در لس آنجلس نمایش داده می شود.
فضاپیمای کلمبیا (آمریکا) (در مأموریت فضایی از بین رفته است)
فضاپیمای چلنجر (آمریکا) (در مأموریت فضایی از بین رفته است)
بوران (روسیه)
پس از فضاپیماهای مرکوری، جمینی و آپولو (که ماه را فتح کرد)، آمریکایی ها در پی سفینه های رفت و برگشتی رفتند و بدین سان، شاتل های فضایی متولد شدند. شاتل ها تا ۷ مسافر و ۲۵ تن تجهیزات را در خود جای می دهند و زمان طولانی تری را در مدار زمین به سر می برند. آن ها همچنین به یک بازوی روباتیک مجهز هستند که به کمک آن می توانند ماهواره ها را به دام انداخته، اقدام های لازم را دربارهٔ تعمیرات یا انتقال آن صورت دهند.
تاکنون هفت شاتل به نام های انترپرایز، پث فایندر، کلمبیا، چلنجر، دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور ساخته شده که دو شاتل نخست، ناکامل و برای آزمایش ها و بررسی ها ساخته شده اند. از میان پنج شاتل پسین نیز چلنجر و کلمبیا دچار سانحه شده اند و فقط سه شاتل دیسکاوری، آتلانتیس و اِندِور تا سال ۲۰۱۰ مشغول کار بودند. به دلیل دو سانحه که باعث کشته شدن ۱۴ فضانورد و از دست رفتن ۲ فضاپیمای شاتل شد، ناسا در سال ۲۰۱۰ میلادی شاتل را بازنشست کرد.
شاتل های فضایی بسیار هزینه بر بودند، به طوری که فقط پرتاب آن پانصد میلیون دلار هزینه دربرداشت و این، غیر از هزینه های نگهداری و تعمیرات آن بود. همین هزینه های سنگین موجب شد تا روسیه از شاتل فضایی قدرتمند خود، بوران، استفاده نکند. بوران با قدرت حمل ۳۰ تن تجهیزات، و استفاده از امکانات ناوبری پیشرفته، قابلیت های بالاتری از همتای آمریکایی خود داشت؛ ولی به دلیل هزینه های بسیار بالا، روسیه از آن استفاده نکرده است.
wiki: شاتل فضایی