مرگ سیاه

طاعون سیاه یا مرگ سیاه یک اپیدمی طاعون خیارکی است که کل اروپا را در سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۰ میلادی دربرگرفت. این اولین همه گیری بزرگ اروپا نیست، ولی تنها اولین اپیدمی ای است که به طور دقیق توسط مورخان توصیف شده است.تعداد مرگ ومیر از بیماری طاعون در این دوره کاملاً مشخص نیست، اما برآورد آن حدود یک چهارم تا یک سوم جمعیت اروپا، یا ۲۵ میلیون نفر طی این سه سال است. در همان دوره، تقریباً همین تعداد کشته (از طاعون) در آسیا برآورد می شود. منابع تاریخی زیادی دربارهٔ اپیدمی طاعون سیاه در آسیا وجود ندارد. تخمین زده می شود که یک سوم جمعیت ایران در آن زمان کشته شدند.
سوزاندن ساقهٔ کلم و پوست به
روشن کردن آتش با استفاده از هیزم های معطر
بخار کردن آب و بریان کردن گوشت
حمام با آب داغ
حجامت
خوراندن مواد تهوع آور و ملین، که در واقع باعث ضعف بیمار و مرگ زودتر می شد
گردهم آیی برای دور کردن اجنه
طاعون خیارکی در این دوره در آسیای مرکزی شایع بود و به نظر می رسد که جنگ مغولان و چینی ها سبب شروع این اپیدمی شده‍است. طاعون در سال ۱۳۳۴ در یکی استان هوبئی چین شایع شد و به سرعت در استان های اطراف سرایت یافت. در سال ۱۳۴۶ میلادی، تاتارها آن را به اروپای شرقی منتقل کردند و در اواخر سال ۱۳۴۷ کشتی هایی که از آسیای مرکزی می آمدند، بیماری را در جنوا و مارسی شیوع دادند. در تابستان سال ۱۳۴۸ طاعون در ونیز نیز شایع شد و در عرض یک سال تمام سواحل مدیترانه را فراگرفت. پس از آن، طاعون به سرعت به سمت شمال اروپا حرکت کرد و جمعیت این نواحی را، که پس از قحطی های پی درپی، اپیدمی های مختلف به علت سردی هوا و جنگ های طولانی به شدت در برابر هر سانحه ای ضعیف شده بودند، درهم شکست. انتقال بیماری از طریق موش ها نقش مهمی در این روند داشت و گربه ها در اروپا تقریباً نایاب شدند.
طاعون به سرعت در اروپا شیوع یافت. بین ۶۰ تا ۱۰۰٪ افرادی که به این بیماری مبتلا می شدند زنده نمی ماندند و به این ترتیب یک چهارم تا یک سوم کل جمعیت اروپا، و یک سوم تا یک دوم جمعیت اروپای غربی از بین رفتند. اپیدمی در یک شهر به طور متوسط بین ۶ تا ۹ ماه طول می کشید.باید توجه داشت که طاعون در مناطق مختلف به یک اندازه سرایت نکرد. بعضی از روستاها و حتی بعضی شهرها و نواحی اصلاً به طاعون دچار نشدند. برای مثال می توان بروژ، میلان، نورمبرگ و لهستان را نام برد.
پزشکان قرن چهاردهم در برابر طاعون ناتوان بودند، با این وجود توصیه هایی بی فایده به مردم می کردند که در بعضی آثار از آن ها نام برده شده است.

مرگ سیاه (Black Death)
تابلوی رقص مرگ، الهام گرفته از طاعونی همه گیر، به ویژه نوع خیارکیآن، که در اواسط قرن ۱۴م اروپا را به ویرانی کشاند. طبق برآوردهای امروزی، یک سوم تا نیمی از جمعیت اروپا (ح ۷۵میلیون نفر) براثر این بیماری جان باختند. عامل آن باکتری یرسینیا پستیسبود که از کک های بدن موش های سیاه آسیایی مهاجر منتقل می شد. این بیماری از طریق راه های تجاری از چین به هند و از آن جا به اروپا انتقال یافت. اصطلاح مرگ سیاه اول بار در اوایل قرن ۱۹ در انگلستان به کار رفت. طاعون در اکتبر ۱۳۴۷م از سیسیل ایتالیا شروع شد، در ژانویۀ ۱۳۴۸م به جنوب فرانسه، و در اوت ۱۳۴۸م، پس از لنگرگرفتن دو قایق ماهی گیری فرانسوی در وِیموتِدورست، به انگلستان رسید. نشانه های آن عبارت بود از سردرد شدید، لکه های سیاه ناشی از خون ریزی زیرپوستی و خیارک یا در واقع آماس غدد لنفاوی در کشالۀ ران یا زیر بغل که گاه به اندازۀ پرتقال می شد. آن زمان خیارک را با اسامی گوناگونی چون کورک، جوش، و دمل سیاه توصیف می کردند. کمتر بیماری بیش از ۴ تا ۷ روز زنده می ماند، اما در مواردی نادر که خیارک می ترکید، بیمار جان به درمی برد. طب قرون وسطا از علاج این بیماری عاجز بود و بسیاری از طبیبان و کشیشان از نزدیک شدن به مبتلایان اجتناب می کردند. طبیبان هوای بد یا مقارنۀ سیارات را عامل بیماری می دانستند و عده ای نیز گدایان و یهودیان را به مسموم کردن آب چاه ها متهم می کردند. اما اکثر مردم عقیده داشتند که طاعون مکافات الهی است. ناشناخته بودن عامل بیماری بر وحشت آن می افزود، چنان که کشیشی فلاندریآن را با این کلمات وصف کرد: «هراس انگیزترینِ ترس ها». دو گونۀ دیگر از طاعون خیارکی نیز شایع شد که امروز به طاعون ریویو طاعون گندخونیمعروف اند و اطبای قرون وسطا بیش از پیش در شناخت بیماری درماندند. طاعون ریوی با سرایت به شش ها باعث سرفه های خونی می شد. باسیل این نوع طاعون حتی حین تنفس نیز در هوا پخش می شد و آن را به واگیردارترین گونۀ طاعون بدل می ساخت. همۀ مبتلایان ظرف دو تا سه روز جان می دادند، حتی در بدن همۀ آنان هنگام مرگ اثری از خیارک نبود. طاعون خیارکی ساده و ریوی، هنگام شیوع، ظاهراً به تناوب و در فصول مختلف سرایت می کنند. طاعون گندخونی کمتر مشاهده می شد، اما بیمار را در چند ساعت می کشت. این نوع طاعون با سرایت به جریان خون تعداد باسیل ها را در خون به حدی می رساند که کک های انسان نیز ناقل بیماری می شدند. چه بسا کشیشان و طبیبانی که بر بالین محتضری حاضر می شدند و پیش از بیمار جان می سپردند. براثر این مرگ ومیرها، بیم و نومیدی جامعۀ قرون وسطا را دربرگرفت و آثارش در مفهوم «رقص مرگ»، که از مضامین مکرر نقاشی های انگلیسی آن دوران است، کاملاً مشهود است، این بلا در انگلستان کمبود نیروی کار و درنتیجه افزایش دستمزدها و فروپاشی نظام فئودالیرا به دنبال داشت؛ شورش دهقاناندر ژوئن ۱۳۸۱م نیز از تبعات دیگر «مرگ سیاه» بود.