پرو

مختصات: ۱۲°۲٫۶′ جنوبی ۷۷°۱٫۷′ غربی / ۱۲٫۰۴۳۳°جنوبی ۷۷٫۰۲۸۳°غربی / -12.0433; -77.0283
لیما (پایتخت، مرکز اصلی اقتصادی و فرهنگی)
آرکوئیپا
تروجیلو
چیکلایو
کالائو (بزرگترین بندر پرو)
کوسکو (مرکز جدید امپراطوری باستانی اینکا)
پیورا
تاکنا
ایکا
پونو
چیموبوته
وآنکایو
وآنچو
کاجامارکا
پوکالپا
ایکوئیتوس
یوریماگواس
تاراپوتو
مویوبامبا
پرو با نام رسمی جمهوری پرو (به اسپانیایی: República del Perú) کشوری است در آمریکای جنوبی. پایتخت آن لیما است.این کشور از شمال با اکوادور و کلمبیا، از شرق با برزیل، از جنوب شرقی با بولیوی، از جنوب با شیلی و از غرب با اقیانوس آرام هم مرز است.
پرو گذشته از این که به عنوان مهد امپراتوری اینکا شناخته می شود، وطن شمار زیادی از بومیان قارهٔ آمریکا است. از این رو، پرو کشوری است با پشتوانه غنی تاریخی و فرهنگی.
لیما بزرگترین شهر پرو و پایتخت آن در منطقه پست بوم بیابانی قرار دارد. این شهر را اسپانیایی ها در حدود ۴۰۰ سال پیش بنیاد گذاردند. این شهر هنوز هم منظره اسپانیایی دارد و قدیمی ترین دانشگاه بر جدید نیز در این شهر است. نسیم دریا در ساحل، آب و هوای لیما را مطبوع تر ساخته است. در منطقه پست بوم بیابانی پرو بیش از ۵۰ رود جریان دارد و یکی از این رودها از وسط شهر لیما می گذرد.

پِرو (Peru)
پِرو
موقعیت. کشور پرو در غرب امریکای جنوبی و در ساحل شرقی اقیانوس آرام قرار دارد. از شمال به اکوادور و کلمبیا، از شرق به برزیل و بولیوی، از جنوب به شیلی و از جنوب غربی و غرب به اقیانوس آرام محدود می شود. مساحت پرو ۱,۲۸۵,۲۱۵ کیلومتر مربع است و شهر لیما پایتخت آن است.سیمای طبیعی. سرزمین پرو از سه ناحیۀ جغرافیایی متمایز تشکیل شده است: الف. جلگۀ باریک ساحلی (کوستا)، که با عرض ۶۵ تا ۱۶۰ و درازای حدود ۲,۲۵۵ کیلومتر در سراسر کرانۀ اقیانوس آرام از شمال غربی به سوی جنوب شرقی کشیده شده است. جلگۀ مزبور، که در دنبالۀ صحرای آتاکامای شیلی قرار دارد، کم آب و نسبتاً خشک است و مهم ترین شهرها و تأسیسات صنعتی و کشاورزی پرو در آن جا دارند. رودخانه های این ناحیه کلّاً کوتاه و پرشیب و خروشان اند و همگی به اقیانوس آرام می ریزند و مهم ترین آن ها پیسکو و سانتا هستند. ب. کوه های آند یا سیرا که استخوان بندی کشور پرو را تشکیل می دهند و به موازات جلگۀ ساحلی (کوستا) قرار دارند. پهنای ارتفاعات مزبور در شمال به ۲۵۰ کیلومتر و در جنوب شرقی به حدود ۴۰۰ کیلومتر می رسد و میانگین ارتفاع آن ۳,۶۰۰ متر است. کوه های مزبور از سه رشتۀ اصلی تشکیل شده است: کوردیرا اکسیدنتال، کوردیرا اورینتال و کوردیرا سانترال (کوردیرای مرکزی)، و چند رشتۀ کوچک تر که حدود ۳۰ درصد از مساحت این کشور را دربر می گیرند. قله های متعددی که هرکدام جزو بلندترین نقاط کرۀ زمین هستند، مانند قلّۀ اوآسکاران، (با ارتفاع ۶,۷۶۸ متر، بلندترین کوه پرو محسوب می شود) و قله های نوادو کوروپونا (۶,۴۲۵ متر)؛ و سولیمانا (۶,۱۱۷ متر)؛ و نیز آتشفشان های اِل میستی (۵,۸۲۲ متر)؛ یوکامانی (۵,۴۴۴ متر) و قلل بسیار دیگر که ارتفاعشان به ۵,۱۸۰ متر می رسد در این ارتفاعات قرار دارند. دریاچۀ تی تی کاکا، مرتفع ترین دریاچۀ قابل کشتی رانی جهان با مساحت ۸۳۰۰ کیلومتر مربع، در انتهای جنوب شرقی این ناحیه قرار دارد و بخشی از فلات آلتی پلانو محسوب می شود. پ. دامنه های شرقی کوه های آند به دشت ناهموار و وسیعی با نام مونتانیا منتهی می شود که تا مرز کشورهای کلمبیا و برزیل گسترده است. این ناحیه که به حوضۀ آمازون نیز معروف است از جنگل های انبوه پوشیده شده و رودخانه های بسیاری ازجمله رودهای مارانیون، اوآیاگا، اوکایالی، اوروبامبا، ناپو، و بسیاری رودهای دیگر که همگی ریزابه های رود بزرگ آمازون هستند، در آن جریان دارند. ناحیۀ مونتانیا از کم جمعیت ترین نواحی پرو است و جز شهرهای ایکیتوس و پوکایپا آبادی مهم دیگری ندارد. پرو که از نظر اداری به ۲۵ دپارتمان تقسیم می شود، سرزمینی لرزه خیز است و آتشفشان های آن غالباً فعال اند و لیما، آرِکیپا، کایائو، تروخیو، و چیکلایو ازجمله شهرهای مهم آن هستند. اقلیم پرو از مدارگانی، در ناحیۀ مونتانیا، تا قطبی، در ارتفاعات آند، متغیر است و میانگین دمای آن به ازای هر ۴۵۰ متر،۱.۷ درجۀ سانتی گراد تغییر می کند. کوه ها و قلّه های بلندتر از ۵هزار مترِ آن همواره از برف و یخ پوشیده شده و حداکثر تا ارتفاع ۳,۴۰۰متری آن قابل کشت است. میانگین دمای شهر لیما در دی ماه۲۳.۳ درجۀ سانتی گراد و در تیرماه۱۶.۷ درجۀ سانتی گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۴۸ میلی متر می رسد. در حالی که میانگین دمای شهر کوسکو، که در ارتفاعات آند قرار دارد، در دی ماه۱۳.۳ درجۀ سانتی گراد، در تیرماه۱۰.۳ درجۀ سانتی گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۸۰۴ میلی متر است. به سبب پدیدۀ ال نینیو، که معمولاً هر سه تا هفت سال یک بار روی می دهد، رطوبت اقیانوس آرام به نواحی شرقی این کشور منتقل شده و موجب بارش باران های شدید با سیلاب های ویرانگر می شود. پوشش و نوع گیاهان نواحی سه گانۀ پرو، که وسعت آن ها کلّاً به حدود ۵۳ درصد از مساحت کشور می رسد، کاملاً متفاوت است. ناحیۀ مرطوب و گرم مونتانیا از جنگل انبوه پوشیده شده است و درختان کاکتوس، اوکالیپتوس، و علوفه و امثال آن به ناحیۀ سیرا اختصاص دارد و جلگۀ ساحلی را درختچه ها و گیاهان خاردار فرا گرفته است. پرندگانی چون مرغ نوروزی، پرستو، آلباتروس، انواع خزنده، لاما، آلپاکا، وایکونا، چین چیلا، پلنگ جگوار، آرمادیلو، خوک وحشی، مورچه خوار، و انواع میمون حیات وحش آن را تشکیل می دهند.
اقتصاد. پرو از نظر منابع زیرزمینی، به ویژه موادی چون مس، نفت، اورانیوم، آهن و نقره، بسیار غنی است و اقتصاد آن به کانی های مذکور وابسته است. زمین های مزروعی آن محدود و منحصر به جلگۀ ساحلی است و برنج، نیشکر، سیب زمینی، ذرت، گندم، و کوکا، گیاهی که از آن مادّۀ مخدّر کوکایین گرفته می شود، از محصولات عمدۀ این کشور است. گوسفند، بز، لاما و الپاکا که بیشتر برای بهره گیری از پشم آن ها پرورش داده می شوند، دام های اصلی آن را تشکیل می دهند. جنگل های پرو عمدتاً در مونتانیا متمرکزند و مساحت آن ها به حدود ۵۰میلیون هکتار می رسد. این جنگل ها به سبب فقدان راه و عدم دسترسی تقریباً بی استفاده رها شده و تولید چوب آن ها از ۹میلیون متر مکعب در سال تجاوز نمی کند. با از بین رفتن تأسیسات وسیع صنعت شیلات پرو در ال نینیوی ۱۹۸۰ تأسیسات جدید رفته رفته موقعیت مهم خود را در اقتصاد پرو بازیافته و میزان صید آن به۸.۵میلیون تن در سال بالغ شده است. صنعت پرو عمدتاً بر نیروی الکتریسیتۀ حاصل از شیوۀ برقابی متکی است و تأسیسات صنعتی آن بیشتر در پیرامون شهرهای لیما و کایائو متمرکز است. سیمان، پالایش نفت، تولید مشتقات نفتی، خوراک دام، شکر، فولاد خام، نوشابه، و سیگار از فرآورده های صنعتی این کشور محسوب می شوند. تولید الکتریسیته در پرو به ۱۹میلیارد کیلووات ساعت می رسد که ۷۵ درصد از آن به شیوۀ برقابی تأمین می شود و مصرف سرانۀ آن ۶۴۵ کیلووات ساعت است.
حکومت و سیاست. نوع حکومت پرو جمهوری چندحزبی با دو نهاد قانون گذاری است. مجلس نمایندگان این کشور ۱۸۰ عضو و مجلس سنای آن ۶۰ نماینده دارد که مردم آنان را هر پنج سال یک بار، هم زمان با انتخاب ریاست جمهوری، برمی گزینند. دورۀ ریاست جمهوری این کشور پنج سال است و نخست وزیر را نیز رئیس جمهور منصوب می کند.
مردم و تاریخ. جمعیت پرو حدود ۲۹,۴۶۱,۹۳۳ نفر است (۲۰۱۰)و تراکم نسبی آن به۲۲.۹ در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۱.۲صد است و بومیان کوچوئا ۴۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل می دهند. ۹۲ درصد از مردم آن مسیحی کاتولیک اند و زبان رسمی آنان اسپانیایی و کوئچوآیی است. میانگین امید به زندگی در پرو ۶۸ سال است و۸۹.۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. چاوین ها کهن ترین اقوامی اند که در حدود ۱۴۰۰ تا ۲۰۰پ م در این سرزمین می زیستند. اینکاها در قرن ۱۲م امپراتوری وسیع و قدرتمندی را در پرو تأسیس کردند و در ۱۲۳۰م شهر کوسکو را به پایتختی برگزیدند. آنان در اواسط قرن ۱۵ بخش هایی از کشورهای امروزی کلمبیا، بولیوی، شیلی، و آرژانتین را ضمیمۀ امپراتوری خود کردند. فرانسیسکو پیسارو، سردار اسپانیایی، در ۱۵۲۷ به این سرزمین وارد شد و سراسر امپراتوری مزبور را به تملک اسپانیا درآورد. آنان از ۱۵۳۷ تا ۱۵۵۵ شهر لیما را بنا نهادند و در ۱۵۴۲ نایب السلطنۀ پرو را تأسیس کردند. شورش های استقلال طلبی و آزادی خواهی بومیان پرو، به رهبری توپاک آمارو، که در ۱۷۸۰ به شدت سرکوب شد، در ژوئیۀ ۱۸۲۱ به رهبری ژنرال خوزه فرانسیسکو دِ سان مارتین به ثمر رسید. اسپانیایی ها در ۱۸۲۴ پرو را تخلیه کردند. کشف معادن نقره در ۱۸۴۵، این کشور را به یکی از عمده ترین صادرکنندگان نقرۀ جهان تبدیل کرده است. پرو در جنگ پاسیفیک (۱۸۷۹ـ۱۸۸۳) مغلوب شیلی شد و ناحیۀ تراپاکا را از دست داد. اختلافات مرزی پرو با کلمبیا در ۱۹۳۳ و با اکوادور در ۱۹۴۲ برطرف شد و مرز میان آن ها تثبیت گردید.

پرو با نام رسمی جمهوری پرو، کشوری در غرب آمریکای جنوبی است.
• «پرچم : پرچم کشور پرو سه نوار رنگی از رنگ های قرمز و سفید است. طرح این پرچم را خوزه سن مارتین ریخته است. گویند هنگامی که با لشکریان خود از جایی عبور می کرد دسته ای از فلامینگوها از بالای سرش پرواز می کردند و پرواز آن ها از زیر به صورت ترکیبی از رنگ های قرمز و سفید بود. سن مارتین این رنگ ها را برای پرچم پرو انتخاب کرد. در داخل پرچم رسمی پرو علامت رسمی کشور نقش می گردد. این علامت شامل لاما (شتر بی کوهان آمریکای جنوبی) و درخت گنه گنه و یک شاخ طلایی است که همگی وفور نعمت را نشان می دهند.» در اثرش چاپ ۱۳۷۰/ ۱۹۹۱م -> رسول خیراندیش