خَبُوشان یا اُسْتُوَا؛ یکی از ولایت های ربع نیشابور خراسان بزرگ، که شهر خوجان، مرکز آن بوده است. این ولایت در مسیر جاده نیشابور به نسا قرار داشته و دارای موقعیت ارتباطی خوبی بوده است. از این ولایت، عالمان و محدثان نامداری برخاسته اند. ولایت خبوشان یا استوا را در جغرافیای امروز، به شهرستان های قوچان، فاروج و حدی از نواحی پیرامون آن، در استان های خراسان رضوی و خراسان شمالی ایران مطابقت داده اند.
«احسن التقاسیم فی معرفةالاقالیم»، تألیف ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسی، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، ۱۳۶۱.
«از واژه خبوشان تا قوچان»، موسی الرضا نظری، خراسان پژوهی، سال اول، پاییز و زمستان ۱۳۷۷، شماره ۲.
«الانساب»، ابی سعد عبدالکریم بن محمد بن منصور التمیمی السمعانی، قاهره: مکتبه ابن التمیمیه، ۱۹۸۰م.
«اللباب فی تهذیب الانساب»، تألیف عزالدین ابن اثیر الجزری، بیروت: دار صادر، ۱۹۸۰م.
«تاریخ نیشابور»، ابوعبدالله حاکم نیشابوری، ترجمه محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه، ۱۳۷۵.
«صورة الارض»، تألیف ابی القاسم ابن حوقل النصیبی، بیروت: دارصادر، ۱۹۳۸م.
«معجم البلدان»، شهاب الدین ابی عبدالله یاقوت بن عبدالله الحموی الرومی البغدادی، بیروت: دار صادر، ۱۹۷۷م.
خَبُوشان (خوجان، یا بعدها: قوچان)؛ یکی از ولایت های ربع نیشابور خراسان؛ که آن را استوا نیز می نامیدند. اسْتُوا یا آستوا و استو، در لغت؛ به معنی آفتاب گیر است. نام این ولایت؛ در احسن التقاسیم و معجم البدان به صورت أُسْتُوَا و در اللباب ابن اثیر و الانساب سمعانی به صورت أُسْتَوا ضبط شده است.
واژه خبوشان در منابع مختلف، به دو گونه، اعراب گذاری شده است: خَبُوشان و خُبُوشان. در وجه تسمیه قوچان، در منابع، نظریات مختلفی ثبت شده است که از این جمله اند: اشتغال مردم منطقه به دامپروری و ملهم از طایفه قوچ قانولو یا قوچ قوینلو؛ برگرفته از کوچان به زبان کردی (به معنی کوچ ها) به خاطر حضور کوچ نشینان در منطقه؛ و … به هر روی؛ در قدیم، عوام مردم و اهالی، این ولایت را خوشان می خوانده اند و همچنین در منابع مختلف به صورت خبوچان، خوچان و خوجان نیز ثبت شده است. بنا به دریافته های پژوهشگران معاصر؛ دگرگونی این واژه، از خبوشان یا خبوچان به قوچان، در اثر تحولات آوایی زبان است، و از دوران سیطره مغولان بر ایران، به صورت «قوچان» درآمده، به کار برده شد و امروز نیز رایج است. نام قوچان در لهجه کنونی مردم قوچان، به صورت «قُچون» تلفظ می شود.
خَبُوشان یا اُسْتُوا، یکی از ولایت های دوازده گانه ربع نیشابور خراسان؛ مرزهای این ولایت به حدود طوس (در شرق)، نسا (در شمال)، نسا (در غرب) و ارغیان (در جنوب) می رسیده است. معجم البلدان، این ولایت (استوا = خبوشان) را دربرگیرنده ۹۳ روستا (قریه) و نام قصبه (شهر مرکزی آن) را خبُوشان (در برخی منابع دیگر: خوجان) معرفی نموده است.
«احسن التقاسیم فی معرفةالاقالیم»، تألیف ابوعبدالله محمد بن احمد مقدسی، ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، ۱۳۶۱.
«از واژه خبوشان تا قوچان»، موسی الرضا نظری، خراسان پژوهی، سال اول، پاییز و زمستان ۱۳۷۷، شماره ۲.
«الانساب»، ابی سعد عبدالکریم بن محمد بن منصور التمیمی السمعانی، قاهره: مکتبه ابن التمیمیه، ۱۹۸۰م.
«اللباب فی تهذیب الانساب»، تألیف عزالدین ابن اثیر الجزری، بیروت: دار صادر، ۱۹۸۰م.
«تاریخ نیشابور»، ابوعبدالله حاکم نیشابوری، ترجمه محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، با مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه، ۱۳۷۵.
«صورة الارض»، تألیف ابی القاسم ابن حوقل النصیبی، بیروت: دارصادر، ۱۹۳۸م.
«معجم البلدان»، شهاب الدین ابی عبدالله یاقوت بن عبدالله الحموی الرومی البغدادی، بیروت: دار صادر، ۱۹۷۷م.
خَبُوشان (خوجان، یا بعدها: قوچان)؛ یکی از ولایت های ربع نیشابور خراسان؛ که آن را استوا نیز می نامیدند. اسْتُوا یا آستوا و استو، در لغت؛ به معنی آفتاب گیر است. نام این ولایت؛ در احسن التقاسیم و معجم البدان به صورت أُسْتُوَا و در اللباب ابن اثیر و الانساب سمعانی به صورت أُسْتَوا ضبط شده است.
واژه خبوشان در منابع مختلف، به دو گونه، اعراب گذاری شده است: خَبُوشان و خُبُوشان. در وجه تسمیه قوچان، در منابع، نظریات مختلفی ثبت شده است که از این جمله اند: اشتغال مردم منطقه به دامپروری و ملهم از طایفه قوچ قانولو یا قوچ قوینلو؛ برگرفته از کوچان به زبان کردی (به معنی کوچ ها) به خاطر حضور کوچ نشینان در منطقه؛ و … به هر روی؛ در قدیم، عوام مردم و اهالی، این ولایت را خوشان می خوانده اند و همچنین در منابع مختلف به صورت خبوچان، خوچان و خوجان نیز ثبت شده است. بنا به دریافته های پژوهشگران معاصر؛ دگرگونی این واژه، از خبوشان یا خبوچان به قوچان، در اثر تحولات آوایی زبان است، و از دوران سیطره مغولان بر ایران، به صورت «قوچان» درآمده، به کار برده شد و امروز نیز رایج است. نام قوچان در لهجه کنونی مردم قوچان، به صورت «قُچون» تلفظ می شود.
خَبُوشان یا اُسْتُوا، یکی از ولایت های دوازده گانه ربع نیشابور خراسان؛ مرزهای این ولایت به حدود طوس (در شرق)، نسا (در شمال)، نسا (در غرب) و ارغیان (در جنوب) می رسیده است. معجم البلدان، این ولایت (استوا = خبوشان) را دربرگیرنده ۹۳ روستا (قریه) و نام قصبه (شهر مرکزی آن) را خبُوشان (در برخی منابع دیگر: خوجان) معرفی نموده است.
wiki: ولایت خبوشان