خانبابا مشار

خانبابا مشار (زاده ۱۲۷۹ش، درگذشته ۱۳۵۹ش) کتابشناس ایرانی است.
مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی: این کتاب یک زندگی نامه -کتابشناسی، است. وی این اثر گرانقدر خود را با هزینه شخصی در ۶ جلد منتشر کرده است. در این زندگی نامه کتابشناسی ذیل نام افراد، که در موارد بسیاری اثر با زندگی نامه مختصر آن ها نیز همراه است، آثار چاپ شده آن ها نیز ذکر شده است.
فهرست کتاب های چاپی فارسی: این اثر حاوی مشخصات حدود ۱۴۰۰۰ عنوان کتاب فارسی انتشار یافته تا آن زمان است و نخستین فهرست نسبتاً جامع کتابهای چاپی فارسی محسوب می شود. از این کتاب به عنوان کتاب شناسی ملّی ایران تعبیر شده است. نسبت به سایر آثار او این کتاب بیشتر مورد مراجعه و محمل شهرت مشار شده است.
فهرست کتابهای چاپی عربی ایران: از آغاز تا کنون
تصحیح مجالس الفصول المختاره من العیون و المحاسن، معروف به مجالس تألیف شیخ مفید، با ترجمه آقا جمال الدین محمد خوانساری
خانبابا مشار، فرزند مصطفی، در سال ۱۲۷۹ش. در خانواده ای ملاک از دودمان قاجار در تهران چشم به جهان گشود. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی و متوسطه، مدت ۲۱ سال در وزارت دارایی مشغول خدمت دولتی بوده، ضمن خدمت نزد اساتید وقت به تحصیل علوم قدیمه پرداخته است. وی بیشتر در قسمت ادارات تحدید کل و کارگزینی، مالیات بر درآمد و بایگانی کار می کرده و نقش مستوفیان را عهده دار بود. او با این اندیشه که با تکیه بر آموخته هایش در طول چهل سال به تحقیق و مطالعه بپردازد، در همان وزارتخانه بازنشسته شد.ایشان با سال ها تلاش و مطالعه در زمینهٔ صنعت چاپ توانست فهرست توصیفی و تحلیلی کتابهایی را گردآوری کند که بالغ بر ۲۰۰۰۰ عنوان می شد. او برای جمع آوری این فهرست ها، مسافرت های زیادی در ایران و کشورهای اسلامی داشته است. ایشان علاوه بر فهرست نویسی کتاب در اهدا کتاب نیز فعالیت می کرده است و کتابهای زیادی را نیز وقف نموده است. در تصویر نمونه ای از دستخط ایشان آورده شده است.
در سال ۱۳۹۴ انتشارات خانه کتاب ایران در سری کتابهایی با عنوان «مشاهیر کتابشناسی معاصر ایران» کتابی در مورد زندگی و فعالیت های او منتشر نموده است.

خانبابا مشار (زاده ۱۲۷۹ش، درگذشته ۱۳۵۹ش) کتابشناس ایرانی است.
• «در سال های ۱۳۳۱–۱۳۳۲ مردی که در آن روزگاران به تصور من سنین عمرش نزدیک به شصت می نمود به کتابخانه دانشکده حقوق مراجعه می کرد و از روی فهرست های برگه ای اسم مؤلفان، یادداشت هایی برمی داشت. وی تقریباً اوایل وقت اداری می آمد و قریب به ظهر می رفت. چند روزی که گذشت حس کنجکاوی، مرا بر آن داشت که از ایشان سؤال کنم چه می طلبد و آیا از من کمکی بر می آید. خود را معرفی کرد و گفت: چون شنیده ام که این کتابخانه از حیث کتب چاپی فارسی و عربی غنی تر از کتابخانه های دیگر ایران و خوشبختانه دارای فهرستی است که تا آخرین کتاب های دریافتی را مشخص می سازد، سعی می کنم همه روزه بیایم تا اسامی کتب و مؤلفان را برای کتابی که تهیه کرده ام استخراج کنم. از این دم با نام خانبابا مشار آشنا شدم و کارم به ارادت ورزی به او کشید.»، ۱۳۳۷ -> ایرج افشار
• «خانبابا مشار نویسنده و کتاب شناس بزرگ ایرانی، با خلق اثر ارزنده فهرست کتاب های چاپی فارسی، که از آن به کتابشناسی ملی ایران تعبیر شده است، خدمت بزرگی به جامعه علمی و دانش دوستان این سرزمین نمود. وی با تلاش طاقت فرسا و اهتمام فراوان، این امر خطیر را طی سی سال و با گذراندن اوقات خود در کتابخانه ها و کتاب فروشی های شهرهای مختلف به ثمر رساند و یادگاری ارزشمند و در خور تقدیر از خود بر جای گذاشت.»، ۱۳۸۹ -> فرشته کوشکی
• «مشار یکی از افراد عاشق و سخت کوشی بود که شبانه روز عمر خود را در راه تدوین و تحقیق سپری کرد. وی با عنوان اولین فهرست نویس کتابهای چاپی فارسی، با زحمات فراوان، پشتکار مثال زدنی و با ذوق و انگیزه بالا با این که تحصیلات -> فرشته کوشکی
• «مشار برای تهیه شرح حال و عکس مؤلفان و مترجمان بعد از بررسی مراجع موجود و تذکره ها، مجبور به تفحص های شخصی شده است. ایشان متن نامه ای را در ده هزار نسخه چاپ کرده بود، که برای صاحبان قلم و گاه پس از خواندن آگهی ترحیم آنان در روزنامه ها، برای خانواده آن ها می فرستاد و تقاضای عکس و شرح حال آنان را می کرد.»، ۱۳۸۹ -> فرشته کوشکی

[ویکی اهل البیت] خانبابا مشار، کتابشناس و مؤلف دو کتابشناسی مشهور مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی (1340ش.) و فهرست کتاب های چاپی فارسی (1337-1342؛ 1350؛ 1352ش.) است.
وی در 1279ش. در خانواده ای ملاک از دودمان قاجار چشم به جهان گشود. مدت 21 سال در شغل دولتی خدمت کرد. در 1318 بازنشسته شد و به زمینداری پرداخت. پرداختن به تهیه کتابشناسی را نیز پس از بازنشستگی آغاز کرد.
گرچه به نظر می رسد از دو اثر فوق، فهرست کتابهای چاپی فارسی بیشتر مورد مراجعه و محمل شهرت مشار است، اما تألیف اصلی او مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی است که یک زندگینامه ـ کتابشناسی به سبک معجم المطبوعات العربّیه والمعّربه (1339ق./1299ش.)، تألیف یوسف الیان سرکیس است.
مشار برای گردآوری مواد اثر خود 15 سال در ایران و عراق سفر کرد و از موجودی کتابخانه ها و کتابفروشی های بسیاری در شهرهایی نظیر تهران، قم، اصفهان، مشهد، تبریز، نجف و کربلا صورت برداری کرد.
اثر دیگر مشار یعنی فهرست کتاب های چاپی فارسی، حاصل ابراز علاقه انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی به سرپرستی سید حسن تقی زاده نسبت به تهیه کتابشناسی جامع انتشارات فارسی در رشته های مورد علاقه انجمن بود. انجمن مذکور پس از اطلاع از کار مشار به وی پیشنهاد کرد از دستنویس هایی که برای مؤلفین کتب چاپی و عربی گردآوری کرده بود، یک فهرست الفبایی از نام کتاب های چاپی فارسی تهیه کند. مشار این پیشنهاد را پذیرفت و حاصل کار خود را به رایگان در اختیار انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی گذارد.
ویرایش نخست فهرست کتاب های چاپی فارسی (1337-1342)، حاوی مشخصات حدود 14000 (از بین 20000) عنوان کتاب فارسی انتشار یافته تا آن زمان است و نخستین فهرست نسبتاً جامع کتاب های چاپی فارسی محسوب می شود. ویرایش دیگر آن را مشار به هزینه خود در 1350 منتشر کرد و انتشارات کشور تا 1345 را به آن افزود. ویرایش بعدی که در دو جلد و یک ذیل در 1352 منتشر شد، حاصل درآمیختن فهرست های دیگری چون کتابشناسی دهساله کتاب های ایران با فهرست مشار بود.
مشار پس از آن که ناشری نیافت، اثر گرانقدر خود مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی را به هزینه شخصی در 6 جلد منتشر کرد. در این زندگینامه ـ کتابشناسی ذیل نام افراد که در موارد بسیاری اثر با زندگینامه مختصر آنها نیز همراه است، آثار چاپ شده آنها نیز ذکر شده است. در این اثر به پیروی از سبک معجم المطبوعات العربیه، افراد به ترتیب نام کوچک و سپس نام پدرشان معرفی شده اند و نام خانوادگی در آن نقشی ندارد. البته این سنت رایج عربی برای فارسی زبانان معاصر نامأنوس است و اشکالی است که لازم است با تهیه نمایه الفبایی از شکل اشهر نام کسان برطرف شود.
خانبابا مشار در 1359 درگذشت. اهمیت کار وی برای کتابشناسی ایران از آن روست که وی پایه کتابشناسی کتاب های چاپی فارسی را نهاد، کاری که پیش از او کسی به آن اقدام نکرده بود. کتاب او جامع ترین کتابشناسی کتاب های چاپی فارسی تا زمان انتشار آنهاست.