کلمه جو
صفحه اصلی

بلاساغون

لغت نامه دهخدا

بلاساغون. [ ب َ ]( اِخ ) شهری است بزرگ در ماوراءالنهر نزدیک به کاشغرو پایتخت افراسیاب بود و تا زمان سلطنت گورخان تعلق به اولاد افراسیاب داشته. ( برهان ) ( از آنندراج ) ( از انجمن آرا ). شهری است بزرگ در ثغور ترک در ماورای نهرسیحون در نزدیکی کاشغر. ( از معجم البلدان ). مملکت وسیع است [ ازولایات نصف الشرقیه ] و از اقلیم ششم و هفتم و هوایش بغایت سرد است و بیشتر مردمش صحرانشین ، ومواشی و دواب بسیار دارند و علفزارهای نیکو باشد و از ارتفاعات ، غله اندکی دارند. ( نزهةالقلوب ج 3 ص 256 ). پایتخت خانیه ترکستان ، واقع در ساحل راست رود چو در شمال غربی ایسیک کول. ( فرهنگ فارسی معین ). این لغت ترکی است ولی در اشعار شعرا استعمال شده و ترکان آن را قوبالیغ خوانند. ( از آنندراج ) ( از انجمن آرا ). و رجوع به بلاساقون و نخبةالدهر دمشقی ص 221 و جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی ص 519 شود :
آسمان فعلی که هست از رفتن او برحذر
هم قدرخان در بلاساغون و هم خان در طراز.
منوچهری.
آفرین زین هنری مرکب فرخ پی تو
که به یک شب ز بلاساغون آید به طراز.
منوچهری.
و گر خان را به ترکستان فرستد مهر گنجوری
پیاده از بلاساغون دوان آید به ایلاقش.
منوچهری.
رومیان یکسر گریزند از خطر سوی خطا
قیصر از بیم بلا سوی بلاساغون شود.
معزی.
گوئی به بلاساغون ترکی دو کمان دارد
گر زین دویکی گم شد ما را چه زیان دارد.
مولوی.

دانشنامه عمومی

مختصات: ۴۲°۴۴′۴۷٫۰۶″ شمالی ۷۵°۱۵′۱٫۶۴″ شرقی / ۴۲٫۷۴۶۴۰۵۶°شمالی ۷۵٫۲۵۰۴۵۵۶°شرقی / 42.7464056; 75.2504556
انوشه، حسن(به سرپرستی) (۱۳۸۰)، دانشنامه ادب فارسی: ادب فارسی در آسیای میانه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شابک ۹۶۴-۴۲۲-۴۱۷-۵
بَلاساغون (نام های دیگر: بلاسغون، بلاساقون) شهری کهن در سغد بود که بعدها از تختگاه های خاقان های ترک آسیای میانه شد و بازمانده های آن در محدوده قرقیزستان کنونی قرار دارد.
این شهر توسط مردم ایرانی تبار سغد بنیاد شد و زبان سغدی دست کم تا سدهٔ ۱۱ میلادی در آن رواج داشت.
درباره جای دقیق این شهر اختلاف وجود داشته، اما از پژوهش هایی که در سده ۲۰ به انجام رسید چنین برمی آید که بلاساغون در گستره رودخانه چو نهاده است. بارتولد که خود در این نواحی به پژوهش پرداخته این گمانه را مطرح می کند که بلاساغون در محل ویرانه های کنونی آق پشین در منطقه فرونزه قرار داشته است. به نوشته او ویرانه های بورانه در تقماق قدیم، که در پنج-شش کیلومتری این ویرانه ها نهاده بوده است، نیز بخشی از بلاساغون کهن بوده است. گویا بورانه تلفظ قرقیزی واژه تازی مناره است.

دانشنامه آزاد فارسی

بَلاساغون
(یا: بَلاسَقون) شهری قدیمی در حوضۀ سفلای رودخانۀ چو و غرب دریاچۀ ایسیک کول، واقع در جمهوری قرقیزستان کنونی. مکان آن نامعلوم است، اما جغرافیانویسان مسلمان، مکان این شهر را آن سوی سیحون و نزدیک کاشغر و از ثغور ترکان نوشته اند. بلاساغون را سغدیان بنا نهاده بودند و مردم آن همانند مردم اسپیجاب و طراز تا میانۀ قرن ۵ق به سغدی و ترکی سخن می گفتند. ترکان، این شهر را قوزوردو و قوزولوش می نامیدند و مغولان آن را قره بالیغ (غوزبالیغ) می خواندند. بلاساغون ظاهراً در میانۀ نیمۀ اول قرن ۲ق، پس از شکست ارتش چین از زیاد بن صالح و انتشار ترکان قرلق در حوضۀ رودخانۀ چو و دریاچۀ ایسیک کول، به تصرف آن ها درآمد و پس از تشکیل دولت قراخانی (۳۸۲ـ۶۰۹ق/۹۹۲ـ۱۲۱۲م) پایتخت آن دولت شد. این شهر در میانۀ قرن ۶ق به تصرف قراختائیان درآمد. در ۶۰۷ق/۱۲۱۱م اهالی بلاساغون به امید پیروزی سلطان محمد خوارزمشاه و تسلط او بر قلمرو قراختاییان، مانع ورود گورخان به داخل
12292300-1.jpg
شهر شدند. اما قراختائیان پس از شانزده روز جنگ و محاصره، شهر را گرفتند و به قتل و غارت پرداختند. شهر بلاساغون ظاهراً از دورۀ مغولان یا در قرن ۸ق رو به زوال نهاد و پس از آن متروک شد. در قرون بعد دیگر نامی از این شهر در میان نیست. ویرانه های بورانه بخشی از شهر قدیمی بلاساغون است.


کلمات دیگر: