ابن قتیبه دینوری

ابومحمد عبدﷲ بن مسلم دینوری مروزی یا ابی محمد جبلی شناخته شده به ابن قتیبهٔ دینوری(۸۲۸ – ۸۸۵ میلادی، ۲۱۳ – ۲۷۶ هجری قمری)، تاریخ نگار و عالم به دانش نحو مسلمان ایرانی تبار است.
Training of the Secretary
‘Uyun al-akhbar
Gharīb al-Qur’ān
پدر او از اهل مرو بود. زادگاه خود ابن قتیبه بغداد یا کوفه می باشد. وی در جوانی در بغداد به آموختن پرداخت و سپس از سوی عبیدالله بن خاقان -وزیر متوکل- به قضاوت دینور فرستاده شد و سال ها در این مقام در این شهر به قضاوت پرداخت و از این رو شهرت دینوری یافت. در میانسالی به بغداد بازگشت و تا پایان زندگی به آموزش نحو به شاگردان پرداخت. مرگ او به دلیل بیماری بر اثر خوردن هریسه رخ داد.
ابن قتیبه دشمن معتزله، جبری مسلک، هوادار برتری عرب بر عجم و از پیروان احمد بن حنبل بود.
کتاب الإمامة و السیاسة به او نسب داده شده در حالی که ابن ندیم انرا در فهرست آثار او ذکر نکرده است در متن کتاب هم به طور واضح مطالبی هست که نشان از این دارد که این کتاب از ان ابن قیبیه نیست مثلکتاب مذکور از ابولیلی روایت می کند و ابولیلی سال(۵۱۴۸) شصت و پنج سال قبل از ابن قتیبه در کوفه قاضی بوده است. مؤلف الامامه و السیاسه فتح اندلس را از زنی نقل کرده که خود او را دیده است و حال فتح اندلس ۱۲۰ سال قبل از تولد ابن قتیبه بوده است. بروکلمان Brakeman می گوید: کتاب الامامه و السیاسه را به ابن قتیبه نسبت داده اند. در حالی که دی گوی DEGEIE می گوید: کتاب الامامه و السیاسه در مصر یا در مغرب و در زمان ابن قتیبه تصنیف شده است و قسمتی از آن کتاب از تاریخ ابن حبیب مأخوذ شده است. و در دائرةالمعارف الاسلامیة نیز آمده است: این کتاب را به ابن قتیبه نسبت داده اند در حالیکه دی گوی DE GEIE ترجیح می دهد که مصنف آن مردی مصری یا مغربی و معاصر ابن قتیبه بوده است. و دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در فهرست تصانیف ابن قتیبه چنین می نویسد: کتابهایی که انتسابشان به ابن قتیبه قطعاً یا به احتمال قوی مردود است: ۱ـ الالفاظ المغربة بالالقاب المعربة، که نسخه ای از آن در جامعه القرویین فاس موجود است، (کوکنت، همان ۱۶۲) ۲ـ الامامة و السیاسةکه بارها به چاپ رسیده، از جمله در ۱۹۵۷ م در قاهره و نیز در ۱۹۸۵ م به کوشش طه محمد زینی.

ابن قتیبه دینوری (۸۲۸ – ۸۸۵ میلادی، ۲۱۳ – ۲۷۶ هجری قمری)، تاریخ نگار و عالم به دانش نحو مسلمان ایرانی تبار است.
•

[ویکی فقه] اِبْن ِ قُتَیْبه ، ابومحمد عبدالله بن مسلم دینوری (۲۱۳-۲۷۶ق / ۸۲۸ - ۸۸۹م )، نویسنده و دانشمند بزرگ عصر عباسی بود.
از زندگی وی ، به رغم شهرت عظیمی که از زمان حیات کسب کرده بود، اطلاعات بسیار اندکی در دست است و منابع در این باب به گفتاری مختصر و گاه ضد و نقیض بسنده کرده اند.در آغاز، سخنی از تاریخ تولد او نیست ، اما ابن خلکان و نویسندگان پس از وی ، ۲۱۳ق را نقل کرده اند. ابن ندیم هم که به تولد او اشاره کرده ، تنها آغاز رجب ، نوشته است و نمی دانیم که آیا او خود بدین گونه نوشته یا سال ِ آن از نسخه ها ساقط شده است .سال مرگ او هم در منابع دقیق نیست : برخی ، ۲۷۰ق نوشته اند و ابن خلکان ۲۷۰ یا ۲۷۱ق آورده است و دیگران ۲۷۶ق ذکر کرده اند، ولی عموم منابع جدیدتر که از روایات گوناگون آگاه بوده اند، رجب ۲۷۶ را ترجیح داده اند.سال ۲۹۶ق که یکی از اقدم منابع ، یعنی زبیدی ، داده است ، احتمالاً تحریف ۷ به ۹ است . اگر تاریخ درگذشت نویسنده ای آنچنان زبردست و استادی آنچنان بزرگ تا این حد گنگ مانده باشد، خود پیداست که از ماجراهای زندگی او دیگر چیز قابل توجه و اعتمادی برای ما باقی نمی ماند.
اطلاعات و روایات
لوکنت برای دست یافتن به منابع اصلی و راویان نخستین و توضیح سلسله راویان دوره های بعد، ۴ جدول تدارک دیده که در این باب بسیار سودمند است :۱.منابع شرقی که از ابن صائغ آغاز شده است ؛۲.منابع مصری که از پسر ابن قتیبه ، احمد منشأ گرفته است ؛۳.منابعی که منشأ آن ها ابن خیر (د ۵۷۵ق /۱۱۷۹م ) است ؛۴.منابعی که به ابن فرحون باز می گردد.
تحقیقات و مطالعات صورت گرفته
...