اندرز اوشنر دانا

اندرز اوشنر دانا منسوب است به اوشنر دانای کیانی که نام وی در اوستا و زبان پهلوی با صفت بسیار دانا و پرخرد آمده است. به روایت دینکرد وی مشاور کیکاووس بوده و به روایت بندهشن وی در زمان همین پادشاه کشته شده است.
اندرزنامهٔ اوشنر به ۵۶ بند تقسیم شده است. در آغاز شاگردی از اوشنر می خواهد تا سخنانی را به عنوان تعلیم بدو بگوید و اوشنر خواهش او را می پذیرد و به توصیف فضائل و رذائل می پردازد. بیشتر اندرزها از نوع اندرزهای اخلاقی عمومی است بجز بند ۵۵ که کاملاً جنبهٔ دینی دارد و در آن اصطلاحات خاص زردشتی، مانند امشاسپندان، دین مزدیسنی تن پسین و غیره به کار رفته است. از متن این اندرزنامه، چهار نسخه در دست است. بهترین و قدیم ترین نسخهٔ آن K20 است. این متن به فارسی نیز ترجمه شده است.
واژه اوشنر در فروردین یشت بند ۱۳۱ به گونه اَئوشنَرَه آمده و فروهرش ستوده شده است. بنابر روایات و نوشته های فارسی میانه، کی کاووس وزیری دانا به نام اوشنر داشت. این مرد، همه خردمندی بود و با آموزش های بخردانه خود ایرانیان را پرورش داد. دانایی او سبب شد که کاوس بر هفت کشور زمین پادشاهی کند. اوشنر زمانی که در شکم مادر بود فره جمشید بدو پیوست و از همان زمان با مادر خود سخن گفتن آغاز کرد. او پسر دختر پائورجیریای مزداپرست بود و پس از زاده شدن از مادر با فرات چیه جادوگر گفت وگو کرد و چیستان های او را حل کرد و اهریمن را شکست داد. اوشنر زبان مردمان نواحی مجاور را آموخت و بر ناایرانی ها هنگام مباحثه غلبه یافت. سرانجام، دیوان، کاوس را گمراه کردند و به فرمان این پادشاه، وزیر دانا و خردپرور کشته شد.
آرتور کریستنسن، اوشنر را موجودی داستانی می داند و می گوید: «پائورجیریا که در فروردین یشت نامش آمده به معنی بسیار خردمند است و در دادستان دینیک از این صفت همچنان که در موارد دیگر دیده می شود اسم خاص جدید ترتیب یافته و نام یکی از نیاکان اوشنر شده است. وی از بحث در این باره نتیجه می گیرد که وجود داستانی اوشنر مسلماً از وی نمونه و سرمشقی که برای رجال خردمند سیاست در روایات کهن موجود بود (مانند بزرگمهر که بعدها به وجود آمد) ساخته شده است.دانشمند پارسی دهابهار در پیشگفتار رساله اندرز اوشنر دانا دربارهٔ او نگاشته و نظر می دهد که اوشنر در روزگار پیشاتاریخ می زیسته و آوازه خرد و دانش او به دوره های بعد رسیده و سپس در رسالات پهلوی آمده است.

اَندَرزِ اوشْنَرِدانا
کتابی به فارسی میانه، در پند و اندرز، منسوب به اوشنر، دانای کیانی. این کتاب در ۵۶ بند و حدود ۱۵۰۰ واژه تنظیم و تدوین شده است. اوشنر، به روایت دینکرد، مشاور کیکاوس بوده و به روایت بندهش در زمان همین پادشاه کشته شده است. نام رساله در زبان فارسی Andraz īõšnar ī dânâg و بیشتر اندرزهای آن از نوع اخلاقی عمومی و در توصیف فضایل و رذایل است. رشید یاسمی این رساله را به فارسی ترجمه کرده است.