مکاسب

کتاب المکاسب المحرمه (مکاسب محرمه)، به طور مخفف مکاسب، اثر شیخ مرتضی انصاری دزفولی یکی از کتب مهم سطوح عالی حوزه های علمیه شیعه می باشد، که در فقه جعفری به ویژه در بخش معاملات به بحثهای استدلالی اجتهادی فقهی می پردازد. مباحث آن شامل سه بخش عمده است: مکاسب محرمه، بیع، خیارات و مباحث متفرقه. این کتاب در کنار کفایة الاصول آخوند خراسانی، یکی از دو ماده امتحانی مجلس خبرگان رهبری است.
آخوند خراسانی (م ۱۳۲۹ ق)،
سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (م ۱۳۳۷ ق)،
میرزا علی ایروانی (م ۱۳۵۴ ق)،
آقا رضا همدانی (م ۱۳۲۲ ق)،
شیخ محمدحسین اصفهانی (م ۱۳۶۱ ق)،
میرزا محمدتقی شیرازی (م ۱۳۳۸ ق)،
آقا ضیاءالدین عراقی (م ۱۳۶۱ ق)
محمدحسین نائینی (محقق نائینی) (م ۱۳۵۵ ق)
میرزا فتاح شهیدی تبریزی
شیخ محمد امامی خوانساری (م ۱۳۶۱ ش)
سید محمدمهدی غضنفری (م ۱۳۸۲ ش)
تا کنون این کتاب چند بار چاپ شده است.
این کتاب فقهی دارای سه بخش است: بخش اول به مکاسب محرمه می پردازد. شیخ انصاری در بخش دوم به احکام بیع اشاره می کند و بخش سوم کتاب شامل خیارات است. همچنین در آخر کتاب به مباحث متفرقه ای مانند ارث، رضاع و تقیه پرداخته شده است.
بر کسی که از تاریخچهٔ ادوار مباحث فقهی اطلاع داشته باشد پوشیده نیست که تألیفات شیخ اعظم از نظر عمق مطالب و دقت بی نظیر و وسعت تتبع و تحقیق در عین قلمی روان و بیانی سهل، در تاریخ فقه دیده نشده است، بخصوص کتاب المکاسب در بین تألیفات وی سرآمد آنان است.احاطهٔ وی به اقوال متقدمین و متاخرین موجب این شده که آراء مختلف را در موضوعات و مسائل معین جمع آوری نموده و با اجتهاد عمیق و اسلوب جدیدی که مطابق با روح شریعت و مقتضیات زمان است کتابی را که مباحث آن جامع و مانع و دور از انحرافات و لغزش های فکری است تألیف نماید.

مکاسب (المکاسب). مَکاسِب (المَکاسِب)
(یا: المتاجر) تألیف شیخ مرتضی انصاری، کتابی به عربی، در فقه استدلالی امامیه، مشتمل بر بخش معاملات. از متون درسی در حوزه های علمیۀ امامیه است و در فقه معاملی، از منابع دست اول تلقی می شود. مؤلف در هر مسئله همۀ اقسام موضوع بحث را ذکر و هر قسم را جداگانه بررسی و پیش از ورود در بحث، سیر منطقی آن را به ترتیب منطقی معیّن می کند. این اثر بسیار مورد عنایت فقیهان امامیه است، حتی محور مباحث بیشتر درس های خارج نیز هست. مصباح الفقاهه، که تقریر درس های سید ابوالقاسم خویی، به اهتمام محمدعلی توحیدی است، بر محور مکاسب تألیف یافته است. مهم ترین حاشیه بر این اثر، تقریر درس خارج محمدحسین نائینی، با نام مُنیة الطالب تدوین شیخ موسی خوانساری است. حواشی و شرح و پیرامون آن بسیار است، مانند بُغیة الطالب اثر سید ابوالقاسم حسینی اشکوری؛ غایة الآمال اثر محمدحسن مامقانی؛ مفتاح المطالب اثر سید محمد تبریزی؛ نهج الطالب اثر محسن حجت کوه کمری؛ نهج الفقاهه اثر سید محسن حکیم و هدایةالطالب اثر فتاح شهیدی تبریزی. آقا رضا همدانی، آقا ضیا عراقی، سید ابوالقاسم خویی، آخوند خراسانی و بسیاری از فقیهان بزرگ امامیه بر این کتاب حاشیه دارند. سه رسالۀ مستقل از انصاری به نام های التقیة، العدالة و القضاء عن المیت ضمیمۀ این اثر است. مکاسب در زمان انصاری و با نظارت او و بعدها در شش جلد به چاپ رسیده است (قم، ۱۴۲۰).

[ویکی اهل البیت] این کتاب از مهمترین کتاب های فقهی شیعه در باب معاملات محسوب می شود و از زمان تألیف تاکنون ، متن درسی حوزه های علمیه شیعه قرار گرفته است، مؤلف به طور استدلالی به مباحث معاملات نظر دوخته و به ذکر و تحلیل کلمات فقهای پیشین توجه عمیقی داشته است و وجوه مختلف یک مسئله فقهی را با بیان تردیدهای ویژه خود، ترسیم می نماید.
مؤلف در این کتاب به سه مبحث مهم پرداخته است: مکاسب محرمه، بیع، خیارات و پایان کتاب به برخی رساله های متفرقه اختصاص یافته است که عناوین آن ها عبارتند از: تقیه، عدالت، قضا از میت، مواسعه و مضایقه، ارث، قاعده من ملک شیئا ملک الاقرار به، نفی ضرر ، رضاع ، مجرد عقد بر زن موجب تحریم او بر پدر و پسر عقدکننده می گردد.
کتاب المکاسب یکی از مهم ترین کتب فقهی استدلالی و از بهترین و معروف ترین تألیفات شیخ اعظم انصاری( قده) و حاصل عمر و خلاصۀ افکار این فقیه الهی می باشد. از زمان نگارش این کتاب به دلیل نحوۀ ورود به مباحث فقهی و کیفیت استدلال بی نظیرش مدار دروس در دورۀ سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همین دلیل شروح و حواشی متعددی بر آن زده شده است که مهم ترین آنها حواشی:
- آخوند خراسانی( م 1329 ق)،
- سید محمد کاظم یزدی( م 1337 ق)،
- میرزا علی ایروانی( م 1354 ق)،
- آقا رضا همدانی( م 1322 ق)،
- شیخ محمد حسین اصفهانی( م 1361 ق)،