جنگ عراق با ایران

wikifeqh: دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
جنگ عراق با ایران ، از مهم ترین جنگهای دوره معاصر در فاصله 1359 تا 1367 ش ، این جنگ در پی مجموعه ای از عوامل زمینه ساز و مناقشه های فزاینده سیاسی ـ نظامی با تجاوز نیروهای عراق به ایران آغاز شد. تلاش ایران برای بیرون راندن دشمن و بازپس گیری مناطق اشغالی و غلبه بر عراق ، بن بست جنگ و فرسایشی شدن آن ، گسترش جنگ شهرها، استفاده گسترده عراق از سلاح های شیمیایی و نهایتاً دخالت نیروهای بیگانه در منطقه خلیج فارس ، رویارویی امریکا با ایران ، گسترش جنگ نفتکشها و بین المللی شدن ابعاد جنگ و نیز عملکرد شورای امنیت سازمان ملل در طول جنگ و پس از آن در معرفی عراق به عنوان آغازگر جنگ و پذیرش مجدد قرار داد. الجزایر از سوی این کشور، از جمله مشخصه های بارز آن به شمار می آید.
در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سقوط حکومت پهلوی در بهمن 1357 و متعاقب آن وقوع تغییرات اساسی در موقعیت امریکا در منطقه ، مناسبات ایران و عراق نیز ــ که در سالهای پایانی حکومت پهلوی با میانجیگری الجزایر در قالب سازوکار معروف به قرارداد الجزایر (1354 ش /1975) به صورت همزیستی مسالمت آمیز همراه با رقابت نیمه پنهان در عرصه های سیاسی و نظامی و تسلیحاتی درآمده بود ــ دستخوش دگرگونی و تیرگی شد.
از سوی دیگر با روی کارآمدن صدام حسین و کناره گیری حسن البکر از ریاست جمهوری عراق در 25 تیر 1358/ 16 ژوئیه 1979، فعالیت های دولت بعث در خوزستان و کردستان افزایش یافت و گروهها و جریانات سیاسی وابسته به عراق سازماندهی شدند و تشکیلات خود را به داخل ایران منتقل کردند.
دولت عراق تبلیغات گسترده ای بر ضد ایران کرد مبنی بر ضرورت خروج نیروهای ایران از سه جزیره ایرانی ابوموسی و تنب بزرگ و تنب کوچک و نیز درگیری های مرزی را تشدید نمود به طوری که تا 31 شهریور 1359/ 22 سپتامبر 1980، 636 بار مرزهای ایران مورد تجاوز عراق قرار گرفت . عراق در صحنه بین المللی نیز بر ضد جمهوری اسلامی ایران تبلیغات گسترده ای کرد.
هم زمان ، دولت عراق در 26 شهریور 1359/ 17 سپتامبر 1980 با تسلیم یادداشتی رسمی به سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد اعلام کرد که اعلامیه الجزایر و عهدنامه های مربوط به مرز مشترک و حسن هم جواری و سه پروتکل و پیوستهای آن و دیگر موافقت نامه ها و یادداشت های انضمامی به این عهدنامه را یکجا و یک جانبه فسخ کرده است . دولت عراق دلیل اتخاذ این تصمیم را چنین اعلام کرد: نقض مُفاد قرارداد الجزایر از سوی ایران و دخالت مداوم ایران در امور داخلی جمهوری عراق ، پناه دادن به عناصر مخالف عراق از اولین روزهای سرنگونی حکومت پهلوی ، دخالت در امنیت داخلی عراق ، سوءاستفاده از روابط حسن هم جواری ، تعدی به سرزمین عراق و قصور در بازگرداندن سرزمین هایی از عراق که تحت تصرف ایران است .
همچنین اظهار داشت چون در اعلامیه ها و اظهاراتِ مقاماتِ مسئولِ ایران ، آشکارا یا ضمنی ابراز شده است که از اجرای توافقات اجتناب می ورزند، دولت عراق قرارداد. الجزایر و ملحقات آن را بی اعتبار اعلام می کند و از مقامات ایران می خواهد وضع جدید را بپذیرند و در برابر عراق و حاکمیت این کشور و حق قانونی آن در سرزمین های خاکی و آبی در اروندرود (به تعبیر دولت عراق : شط العرب ) نگرش مسئولانه و عاقلانه ای اتخاذ نماید.
هم زمان با ارسال این یادداشت ، صدام حسین در نطقی در مجلس ملی عراق ، متن قرارداد الجزایر را پاره کرد و الغای این قرارداد را تصمیم شورای فرماندهی انقلاب عراق اعلام نمود.