حس گرایی

[ویکی فقه] یکی از ابزارهای شناخت، حواس پنج‏گانه می‏باشد. محدوده استفاده از این ابزار در شناخت طبیعت و به ویژه خالق طبیعت همواره از مسائل اختلافی بین گروه‏های مختلف بوده است.
حس در لغت به معنای درک کردن و فهمیدن است که از طریق قوای حسی پنج‏گانه حاصل می‏گردد. و در اصطلاح مفسرین، منحصر دانستن راه‏های درک و فهم در ماده و طبیعت را حس‏گرایی می‏نامند.

حس‏گرایی از منظر قرآن
از آنجا که قوای حسی از نعمتهای بزرگ خدادادی به انسان به عنوان ابزاری جهت دستیابی به حقیقت و شناخت بوده، خدواند به حس و قوای حسی توجه ویژه‏ای نشان داده و در مناسبت‏های گوناگون، برای هدایت انسانها شاهدهای فراوانی از عالم ماده و طبیعت استفاده کرده است. اما این به معنای منحصر کردن هدایت در امور حسی و اصالت بخشیدن به آن نیست؛ بلکه خداوند در قرآن، در کنار حس و طبیعت از برهانهای غیرمادی نیز استفاده نموده و در پی آنها مردم را به تفکر دعوت می‏کند:
«...وَ تِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبهَُا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُون‏» «...اینها مثالهایی است که برای مردم می‏زنیم، شاید در آن بیندیشند!»
اما از سویی، با کسانی که در این زمینه قدم در راه افراط گذاشته و حس و تجربه حسی را بر عقل مقدم داشته یا انکار کرده‏اند، به طور جدی به مبارزه برخاسته و فرموده: «وَ إِذَا لَقُواْ الَّذِینَ ءَامَنُواْ قَالُواْ ءَامَنَّا وَ إِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلیَ‏ بَعْضٍ قَالُواْ أَتحَُدِّثُونهَُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ لِیُحَاجُّوکُم بِهِ عِندَ رَبِّکُم... أَوَ لا یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُونَ؟» «و هنگامی که مؤمنان را ملاقات کنند، می‏گویند: «ایمان آورده‏ایم» ولی هنگامی که با یکدیگر خلوت می‏کنند، (بعضی به بعضی دیگر اعتراض کرده) می‏گویند: «چرا مطالبی را که خداوند (درباره صفات پیامبر اسلام) برای شما بیان کرد، به مسلمانان بازگو می‏کنید تا روز رستاخیز در پیشگاه خدا، بر ضد شما به آن استدلال کنند؟!...» آیا اینها نمی‏دانند خداوند آنچه را پنهان می‏دارند یا آشکار می‏کنند، می‏داند؟!»
چنانچه در این آیه مشاهده می‏گردد برخی از افراد قوم بنی اسرائیل، علم خدا را محدود به ظواهر امور مادی می‏دانستند، و تصور می‏کردند که اگر چیزی را پنهان کنند و مسلمانان را از آن مطلع نسازند، خدا نیز از آن با خبر نمی‏شود. قرآن با تکیه بر حاضر و ناظر بودن خداوند و آگاهی او بر همه امور پیدا و پنهان، بر تصور باطل آنها که از عقیده به اصالت ماده و حس ناشی می‏شد، خط بطلان کشیده و مبارزه خود را با این عقاید پوچ اعلام نموده است.

عوامل حس‏گرایی
...