خایسک

چکش، پتک آهنگران
( اسم ) پتک چکش مطرقه .
دهی است از دهستان سرولایت بخش سرولایت شهرستان نیشابور .

(یِ ) (اِ. ) پتک .

خایسک. [ ی ِ ] ( اِ ) پتک باشد که آهنگران بکار برند. ( شرفنامه منیری ). صیت. ( منتهی الارب ). فطیس. ( زمخشری ) :
بپولاد و خایسک آهنگران
فرو برده مسمارهای گران.گر ز او مغفر چون سنگ صلایه شکند
در سرش مغز چو خایسک که خایه شکند.که کرداول آهنگری چون نبرد است
از اول نه انبر نه خایسک و سندان.کارکن تر بسی ز خایسکم
رنج بردارتر ز سندانم.تارکم زیر زخم خایسک است
جگرم پیش حد ساطور است.اگر چند از توانایی زننده همچو خایسکی
وگر چند از شکیبایی خورنده همچو سندانی.ز احداث چرخ است تهذیب مردم
چو از زخم خایسک تزیین خنجر.بزیر ضربت خایسک محنت و شیون
صبور نیست ولی صبر کار سندان است.بود خایه مرغ سخت و گران
نه با پتک و خایسک آهنگران.چو سندان کسی سخت رویی نکرد
که خایسک تأدیب بر سر نخورد. || چکوچ. چکش. ( انجمن آرای ناصری ) ( آنندراج ) ( غیاث اللغات ). میقعه. محصمه. مطرقه. ( منتهی الارب ) :
آنجا که پتک باید خایسک بیهده است
گوز است خواجه سنگین مغز آهنین سفال. || چکش زرگری و مسگری. مطرقه زرگری. ( برهان قاطع ) ( ناظم الاطباء ). چکش کوچک :
زر کانی کی روایی بیند ازروی کمال
تا تف و تایی نبیند زآتش و خایسک و گاز.- خایسک دراز ؛ چکش گرد کشیده که توی چیزهای گود را کوبند.

---

خایسک. [ ی ِ ] ( اِخ ) دهی است از دهستان سرولایت بخش سرولایت شهرستان نیشابور، واقع در 21 هزارگزی جنوب باختری چکنه بالا. این دهکده در ناحیه ای کوهستانی قرار دارد و آب و هوای آن معتدل است. سکنه آن 357تن است که شیعی مذهب و فارسی زبانند. آب آنجا از قنات و محصول آن غلات و شغل اهالی زراعت و کرباس بافی و راه آنجا مالرو است. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9 ).

چکش، پتک: چو سندان کسی سخت رویی نکرد / که خایسک تٲدیب بر سر نخوَرد (سعدی۱: ۱۲۲ )، آیین جهان طبل جفا کوفتن است / خایسک بلا بر سر ما کوفتن است (بهار: ۱۱۲۶ ).

چکش بزرگ, پتک