ادوار

نبو
ادوار (به معنی دورها یا دایره ها)، در تئوری موسیقی قدیم ایران و کشورهای دیگر جهان اسلام، نظریه ای برای توصیف و طبقه بندی موسیقی بوده است. این نظریه در آثار نظریه پردازان بعد از اسلام دیده می شود و در آثار صفی الدین ارموی و عبدالقادر مراغی به تفصیل شرح داده شده است. پس از تحول مقام به دستگاه، نظریه ادوار تقریباً کنار گذاشته شد.
در نظریه ادوار، دستان بندی سازها (نحوهٔ کوک ساز و موقعیت پرده های آن) به کمک تناسب های ریاضی توضیح داده می شد و برای هر نت موسیقی نامی با استفاده از ترکیب الفبای ابجد تعیین می گردید. به این ترتیب فاصله های موسیقایی دقیقاً مشخص می شدند. سپس با ترکیب این فواصل جنس هایی (دانگ هایی) درست می شد که ذی الاربع (دارای چهار نت) یا ذی الخمس (دارای پنج نت) نام می گرفتند و از ترکیب یک جنس ذی الاربع و یک جنس ذی الخمس یک اکتاو کامل به دست می آمد که به آن «دور» گفته می شد. از بین این ادوار (که عموماً تعدادشان ۹۱ عدد در نظر گرفته می شده است)، برخی «ملایم» دانسته می شدند (یعنی به گوش خوش آهنگ بودند) و برخی ناملایم. دوازده دور ملایم در این میان اصلی دانسته می شدند که مقام های موسیقی را تشکیل می دادند.
فواصلی که در نظریه ادوار تعریف می شدند با کوک فیثاغورثی مطابقت داشتند (به جز فواصل ریزپرده ای که در کوک فیثاغورثی وجود ندارد). کوک سازهای موسیقی ایرانی در دوران معاصر، به اعتدال مساوی نزدیکتر است تا به کوک فیثاغورثی؛ به بیان دیگر، زمانی که تحول مقام به دستگاه رخ داد، سازهای ایرانی هم تا حدی مطبوع سازی شدند و لذا نظریهٔ ادوار، هم از حیث تعریف نحوهٔ دستان بندی ساز، و هم از حیث تعریف ساختار مُدال موسیقی ایرانی، کنار گذاشته شد. ساختار مدال موسیقی ایرانی اکنون با کمک ردیف شرح داده می شود.