وبا

کولیرا

( اسم ) مرضی است عفونی و همه گیر و مسری که کانون اصلی آن در هندوستان است و بطور بومی دراین سرزمین وجود دارد میکرب وبا در سال ۱۸۸۳ میلادی بوسیله ربرت کخ دانشمند آلمانی کشف شد. میکرب این مرض جزئ باکتریهای ویرگولی شکل است و بنابراین از دسته و یبریون ها است و در انتهای بدنش دارای دنبال. باریکی است که بوسیل. آن حرکت میکند و بینهایت متحرک است و رنگ گرم را بخود نمیگیرد ( گرم منفی است ) و کاملا هوازی است . مرض وبا از امراض بسیار خطرناکی است که بطور مستقیم و غیر مستقیم سرایت و انتشار می یابد عامل مهم در سرایت مستقیم محققا خود بیمار است میکرب وبا بمقدار زیاد در مدفوع بیمار یافت میشود بنابراین اگر پرستاری جزیی بی احتیاطی کند چه بسا که باین بیماری مبتلا میشود . وسیله دیگر انتقال مرض مرده است شست و شوی مرده قبل از دفن طریق. دیگری برای سرایت مستقیم است . در هنگام اشاعه این بیماری آب مهمترین عامل میکرب است و یکی از طرق خطرناک سرایت غیر مستقیم است لباسها و ملافه بیمار نیز مرض را منتقل میسازند بهمین جهت رختشوی ها زیاد مبتلا میشوند غذا در صورتیکه بوسیله دست آشپز و غیره آلوده شوند از عوامل انتقال بیماریند مگس نیز ازحشرات خطرناک انتقال میکرب این بیماری است که بوسیل. پاها و خرطوم خود میکرب این مرض را انتشار میدهد علل مساعد کنند. این بیماری عبارتند از : ۱ - فصل بیشتر همه گیری ها در تابستان اتفاق می افتد. ۲ - کار پزشکان و رختشویها بیشتر مبتلا میشوند. ۳ - فقر بی غذائی و خستگی از علل بسیار مستعد کننده میباشد در فقیرخانه ها مرگ و میر همیشه خیلی زیاد است . در زندانها گاهی بقدری مرگ و میر فراوان است که مجبور میشوند زندان را تخلیه کنند و الا همگی از بین میروند. ۴ - بیماری از بیماریهایی که بیشتر مستعد کننده است یکی بیماریهای گوارشی است خصوصا انواع اسهالها و اسهال خونی الکلیسم نیز از عوامل مسعد کننده است سل حصبه حاملگی و خصوصا بیماریهای روحی و عصبی بیمار را برای وبا مسعد میکنند. ۵ - جمعیت زیاد در میان زواران مکه اگر وبا شیوع یابد مرگ و میر خیلی زیاد خواهد بود. ۶ - عدم رعایت بهداشت محلات کثیف و پایین شهر و تاریک و کوچه های تنگ و خانه های پر جمعیت مهمترین کانونهای وبا میباشند . میکرب وبا در محیط روده باقی میماند و هیچوقت وارد خون نمیشود و سمی ترشح میکند که علائم وبا را بوجود می آورد. دروه کمون این مرض معمولا کوتاهاست و بین ۴ ساعت تا ۴ روز میباشد مدتی که برای قرنطینه معین شده بین ۵ روز تا یکهفته است . شرح بیماری : بیماری وبا سه مرحله دارد : ۱ - مرحله اسهال مقدماتی - معمولا در وسط شب یا پس از یک غذای سنگین عارض میشود این اسهال ابتدا مدفوعی و سپس صفرایی یا برنگ شیر قهوه میباشد و دفعش به سهولت و بی درد و بدون پیچش انجام میشود مانند آب سرنگ خارج میشود علایم عمومی بدن تغییر میکند بدینجهت در ابتدا غیر محسوس است فقط دراشکال سنگین این اسهال با خستگی و ناراحتی توام است ادرار کم میشود و فشار نبض پایین می آید این مرحله از نظر انتشار بیماری بسیار خطرناک است زیرا مدفوع مقدار فراوانی ویریون وبا دارد و چون بیمار هنوز بستری نشده با مدفوع خود میکرب را در هر جائی پخش میکند تشخیص بیماری در این مرحله از نظر درمان اهمیت دارد زیرا درمان صحیح تقریبا همیشه موثر واقع میشود مدت این مرحله چند ساعت تا چند روز است . ۲ - مرحله وبا این مرحله توام بااسهال و سردی یا خفقان میباشد دراین مرحله اسهال نیز فراوان است اگر مرحله مقدماتی وجود نداشته باشد اولین اجابت همیشه در شب اتفاق می افتد و مدفوعی است و پس از دو سه اجابت مزاج مریض در خود احساس راحتی میکند ولی بزودی درد شدیدی در ناحیه اپیگاستر و فشار در قاعده قفسه صدری احساس میکند و احتیاج شدیدی به اجابت مزاج پیدامیکند بیمارخستگی خیلی شدیدی دارد بزودی تمام محتویات رودهها خارج میشود سپس اسهالی مایع کدر سفید رنگ شبیه آب برنج دفع می شود که محتوی دانه هایی شبیه به دانه های برنج و بوی آن شبیه بوی منی است کم کم بواسطه زیادی اجابت مزاج بیمار ضعیف میشود و بسر لنگن نمیتواند برود و تخت خود را کثیف میکند و یا اگر به سرلگن برود از جای خود نمیتواند برخیزد ادرار کم میشود و یا کاملا بند می آید و ادرار کردن بوضع دردناکی صورت میگیرد پس از اسهال استفراغ روی میدهد که ابتدا غذایی یا صفرایی است ولی بزودی مانند اسهال مایعی میشود و بی فشار دفع میگردد حل بیمار بترتیب بوخامت میگراید زبان خشک تشنگی شدید میشود و شکم تو میرود در داپیگاستر و فشار قفسه صدری افزونتر میشود آواز ضعیف و نبض سریع و کوچک میشود و بیمار چرت میزند از سرگیجه و صدا کردن گوش انقباضات شدید عضلانی شکایت دارد دراین موقع بیمار بسرعت لاغر میشود و مرحله سردی فرا میرسد اسهال و استفراغ کم میشود یا بند می آید ولی حالت تهوع همچنان با شدت باقی است پوست خشک و از عرق سرد و چسبنده ای پوشیده میشود از رنگ پریدگی برنگ بنفش و کبود ( سیانوزه ) تبدیل میشود رخسار منظره مشخص بخود میگیرد خطوط چهره کشیده و دماغ تیغ میکشد و لبها آبی رنگ و نازک و نیم باز است چشم ها درکاسه چشم فرو میروند و اطراف آنها سیاه و پلکها نیم بازاست و شقیقه و گونه ها تو رفته اند و مردمک بحال میوزیس است ناخن ها آبی رنگ و انساج انگشتان چین خوردگی پیدا میکنند (منظره لاشه ) حرارت پوستی کمتراز حد معمول میباشد در حالیکه حرارت رکتوم بالا میرود هوش بیمار که تاکنون بجا بود کم میشود و گوش نمیشنود و ضعف بی نهایت است و نبض خیلی نامنظم است و خلاصه نمیتوان آنرا حس کرد آوازهای قلب کر میشود و شمارش تنفس که در آغاز تند و مضطرب است رفته رفته کند و مشوش میشود و یکباره می ایستد گاهی پیش از مرگ تشنج پدید می آید ولی معمولا بیمار بحالت آرامی میمیرد این مرحله از چند ساعت تا ۲ یا ۳ روز طول میکشد و هر قدر بیشتر بطول انجامد خطر عوارض بیشتراست . ۳ - مرحله واکنش - خوشبختانه مرحله سردی که انتهای مرحله دوم است همیشه منتهی بمرگ نمیشود و در مواقع مساعد نبض بهتر میشود و قلب شدیدتر میزند و حرارت پوستی بالا میرود و اجابات مزاج کم میشود و علایم سردی از بین میرود و بیمار گاهی عرق فراوان میکند و ادرار دو مرتبه برقرار میشود قوا و همچنین اشتها بر میگردد و بیمار وارد مرحله نقاهت میشود برای پیش گیری مرض وبا بیمار را باید از سایرین جدا کرد و بیماری را فورا بادارات بهداری اطلاع داد یعنی اظهار کردن بیماری اجباری است ضد عفونی کردن مدفوعات بیمار با کرزول یا لیزول و یا آب آهک تازه ضروری است ملافه و لباسهای زیر بیمار را باید مدت ۲ ساعت در یک محلول ضد عفونی کننده فرو برد و سپس برختشخویخانه فرستاد آب و شیر را باید خوب جوشانید و بعد مصرف کرد مایه کوبی اجباری است و معمولا از واکسن حرارت داده شده استفاده میکنند اولین تزریق یکسانتی متر مکعب و نیم است و ۵ روز بعد ۲ سانتی متر مکعب تزریق میشود مصونیت از روز دهم حاصل میشود و در حدود یکسال طول میکشد سرم ضد وبا نیز مصونیت فوری میدهد ولی بیش از ۵ تا ۶ روز طول نمی کشد هیضه بلد یه هیضه مستولیه. یا وبای التور. وبایی که عاملش ویبریون التوراست این ویبریون اول دفعه در مدفوع یکی از حاجی هایی که از مکه برمیگشت و در ایستگاه قرنطینه الطور ( التور ) واقع در مصر در ساحل بحر احمر در گذشته بود در سال ۱۹٠۵ میلادی کشف شد این ویبریون دارای همان ساختمان آنتی آژنی ویبریون وبای معمولی است و از مشخصات مهم آن اینست که گلبولهای سرخ گوسفند و بز را همولیز میکند ( گلبولهای سرخ گوسفنند و بز را همولیز نمیکند ) ویبریون الطور در حالت معمولی ناخوشی زانیست ولی ممکنست گاهی ایجاد اپیدمی های خطرناک و کشنده را بنماید شبه وبا. یا وبای پاییزی . هیضه . یا وبای گاوی . گاو مرگی
بیماری ناک گردیدن یا بیماری عام و مرگا مرگی طاعون

(وَ ) [ ع . وباء ] (اِ. ) نوعی بیماری عفونی و همه گیر و مسری .

وبا. [ وَ ] ( ع اِ ) بیماری عام که آن را مرگامرگی گویند. ( دهار ) ( صراح ) ( کشاف اصطلاحات الفنون ). مرگ عام که به سبب فساد هوا به هم رسد. ( آنندراج ). پزشکان گفته اند: وبا تباهی باشد که عارض جوهر هوا گردد و آن یا به واسطه عوارض آسمانی است و یا بر اثر حوادث زمینی مانند آبی که کیفیت آن دگرگون شده و یا وجود مردار و امثال آن و مراد از تباهی هوا آن است که حقیقت هوا صلاحیتی راکه برای اصلاح جوهر روح باید داشته باشد از دست داده باشد و دفع بخارات و تغذیه ابدان از آن ساخته نشودو هوای فاسد را تعفنی عارض شود مانند تعفن آب راکد مردابها و چنین هوایی البته بسیط نباشد و در اینصورت اینکه گویند هوای بسیط متعفن نشود بی اصل است. برخی گفته اند وبا طاعون است. ( کشاف اصطلاحات الفنون از آقسرایی و بحر الجواهر ). ج ، اوباء، اوبئة. ( منتهی الارب ). مرضی است عمومی و مسری که حیوانات و آدمیان بدان گرفتار میشوند و خداوند وبا را برای تنبیه قوم اسرائیل میفرستاد. ( قاموس کتاب مقدس ). حاجی خلیفه کتابی رابه نام فنون المنون فی الوبا و الطاعون به یوسف بن حسن متوفی به سال 880 هَ. ق. نسبت می کند، ظاهراً کلمه وبا در نام این کتاب به معنی امروزی [ کلرا ] آمده باشد و اگر چنین است معلوم میشود که اقلاً در اواخر مائة هفتم و اوایل مائة هشتم این کلمه به این بیماری اطلاق میشده است. ( یادداشت مرحوم دهخدا ) :
ترسم ز آرزو به وجودت وبا رسد
زیرا که آرزو خرد خلق را وباست.دیدم سحرگهی ملک الموت را که پای
بی کفش میگریخت ز دست وبای ری.دل راست کن از بلا میندیش
یاقوت خور از وبا میندیش.- وبا افتادن ؛ وبا گرفتن. شیوع وبا و مرگامرگی :
ابر برناید پی منع زکات
وز زنا افتد وبا اندر جهات.در ملک فضل بی تو وبا اوفتاده شد
دارالکتاب ، مقبره ، اوراق ، مردگان.از بسکه با مزاج عدو سازگار نیست
افتاده ز آب تیغ تو در ملک او وبا.- وباخانه . نقطه و محلی که در آنجا وبا شیوع دارد :
چه نشینم به وباخانه ری
به خراسان شوم انشأاﷲ.- وبا گرفتن ؛ مبتلا به بیماری وبا شدن.

۱. بیماری عفونی واگیردار با علائمی چون اسهال و استفراغ شدید، کند شدن نبض، و دردهای عضلانی که معمولاً از طریق آب و سبزیجات آلوده سرایت می کند، کلرا.
۲. [قدیمی] هر نوع بیماری واگیردار.

وَوا

کلرا