ناصر کبیر

ناصر کبیر (مدینه ۲۳۰ ـ آمل ۳۰۴ق)
لقب حَسَن بن علی حسینی، سومین امیر علوی طبرستان و از ائمۀ زیدیه و از نوادگان امام زین العابدین (ع ). در زمان حسن بن زید به طبرستان آمد و محمد بن زید معروف به «داعی» نظری خوش به او نداشت و او به ناچار به نیشابور، نزد احمد بن عبدالله خجستانی، رفت. خجستانی به ناصر بدگمان شد و او را زندانی کرد. ناصر پس از آزادی نزد محمد بن زید (۲۷۰ـ۲۸۷ق)، بازگشت و پس از پیروزی سامانیان بر محمد بن زید و قتل او (۲۸۷ق)، خود را به دیلم رساند. وی بعد از مرگ مُعْتَضد (۲۸۹ق)، خلیفۀ عباسی، با همدستی محمد بن هارون سرخسی ، سردار سامانی ، به طبرستان برگشت . اگرچه تلاش نخستین او برای استرداد طبرستان ناکام ماند و قتل محمد بن هارون نیز به تنهایی او منجر شد، با استقرار در هوسم (رودسر کنونی )، تبلیغات وسیعی برای گرایش دیلمیان به سوی اسلام و مذهب زیدی انجام داد. این امر به ناصر امکان داد تا دولت علوی را در غرب مازندران احیا کند. احمد بن اسماعیل سامانی در ۳۰۱ق ابوالعباس محمد بن صَعْلوک را مأمور سرکوبی این دولت کرد، اما سپاه مجهّز او در چالوس مغلوب گردید و متعاقب آن ، طبرستان تصرف شد و با اطاعت اشراف محلّی از ناصر، حکومت علوی در طبرستان احیا شد. مدتی بعد حسن بن قاسم ، سپهسالار او، و بعضی رجال حکومت برضد ناصر، طغیان کردند، و او را به بند کشیدند. اما بی درنگ آزاد شد و تا ۳۰۴ق حکومت کرد. ناصر کبیر صاحب تألیفات بسیاری در فقه زیدیه است. مورخان او را عادل و نیکو خلق وصف کرده اند. دیگر القاب او «ناصرالحق و داعی الی الحق» است، به «اطروش» نیز معروف است؛ زیرا در نبردی ضربۀ شمشیری بر سرش نواختند که شنوایی خود را از دست داد.

[ویکی شیعه] ناصِر کَبیر (۲۳۰-۳۰۴ق)، سومین حاکم علوی طبرستان در قرن سوم هجری، و از نوادگان امام سجاد(ع). نام اصلی وی، حسن بن علی و ملقب به ناصر اُطرُوش و الناصر للحق بوده است. ناصر کبیر، فرمانروایی عادل بوده و بر اساس تاریخ طبری، مردم طبرستان هیچ حکومتی را همانند حکومت وی، عادلانه ندیده اند. سید مرتضی، از مرتبه علمی، زهد و فقاهت ناصر کبیر سخن گفته است.
او نقش مهمی در مسلمان شدن و شیعه شدن مردم در طبرستان داشته است. ناصر کبیر علاوه بر طبرستان، بر نقاط دیگری از شمال ایران از جمله دیلم و بخش های شرقی گیلان نیز حاکم شد و مرکز حکومتش را آمل قرار داد. حمایت از عالمان و دانشمندان، دعوت از سادات برای زندگی در طبرستان، و تأسیس مساجد را از اقدامات وی دانسته اند.
ناصر کبیر، زیدی مذهب بوده است، با این حال، افندی اصفهانی در ریاض العلماء، او را از بزرگان امامیه دانسته است. به گفته وی، ناصر کبیر آثاری بر اساس مذهب شیعه امامیه، و آثار دیگری مبتنی بر مذهب زیدیه دارد. کتاب الاحتساب، نوشته ناصر کبیر، درباره اجرای امور حسبه و همچنین اثر کلامی البساط، از نوشته های اوست. وی همچنین اثری فقهی داشته که سید مرتضی در کتاب مسائل الناصریات به آن پاسخ داده است.