کلمه جو
صفحه اصلی

تعارض احوال لفظ

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تعارض احوال لفظ، تنافی حالات مختلف لفظ به حسب دلالت را می گویند.
برای لفظ، احوالی وجود دارد، مانند: مجاز ، اشتراک ، تخصیص ، نقل، و اضمار ، حال اگر میان آنها، تعارض پیدا شود چه باید کرد؟
حکم
نظر مشهور این است که اگر امر دایر شد بین معنای حقیقی و یکی از امور پنج گانه بالا، بدون شک معنای حقیقی بر معنای غیر حقیقی تقدم دارد، مگر این که قرینه ای بر خلاف در میان باشد؛ برای مثال، اگر گفته شود: «رایت اسدا»؛ در صورت شک در این که معنای حقیقی از لفظ اسد اراده شده یا معنای مجازی ، بی گمان، معنای حقیقی بر غیر حقیقی مقدم است، مگر این که قرینه ای بر خلاف آن باشد.و اگر در اراده یکی از آن معانی پنج گانه، شک شود، برای مثال، امر دایر باشد بین اراده مجاز و اشتراک ، یا مجاز و تخصیص ، یا اشتراک و نقل...؛ اصولیون در تقدم هر یک بر دیگری وجوهی را ذکر کرده اند.مرحوم « محقق خراسانی » می گوید: تمام این وجوه، استحسانی است و بر درستی آنها برهان منطقی اقامه نشده، و وجوه استحسانی، افاده قطع و یقین نمی کند.


کلمات دیگر: