کلمه جو
صفحه اصلی

جنگ سرد

فارسی به انگلیسی

cold war

مترادف و متضاد

cold war (اسم)
جنگ سرد، جنگ تبلیغاتی و مطبوعاتی

فرهنگ فارسی

وضعیت خصمانۀ حاد میان دو ابرقدرت، همراه با مسابقۀ تسلیحاتی و برخورد دیپلماتی و جنگ روانی و انواع اقدامات خصمانه که به عملیات آشکار و مستقیم نظامی بین آنها منجر نشود


دانشنامه عمومی

جنگ سرد اصطلاحی است که به دوره ای از رقابت، تنش، و کشمکش های سیاسی و ژئوپلیتیکی بین بلوک شرق (اتحاد جماهیر شوروی و دولت های اقماری اش) و بلوک غرب (ایالات متحده و متحدان ناتو) بعد از جنگ جهانی دوم گفته می شود. مورخان در تاریخ شروع و پایان جنگ سرد کاملاً موافق یکدیگر نیستند، اما در دورهٔ زمانی بین سال های ۱۹۴۷ دکترین ترومن (یک سیاست خارجی ایالات متحده که متعهد می شد به کشورهایی که در خطر سلطهٔ شوروی بودند کمک کند) تا سال ۱۹۹۱ فروپاشی شوروی نظر مشترک دارند. در طول این دوره رقابت میان این دو ابرقدرت در عرصه های گوناگون مانند اتحاد نظامی، ایدئولوژی، روانشناسی، جاسوسی، ورزش، تجهیزات نظامی، صنعت و توسعه فناوری ادامه داشت. این رقابت ها پیامدهایی مانند مسابقات فضایی، پرداخت هزینه های گزاف دفاعی، مسابقات جنگ افزار هسته ای و تعدادی جنگ های غیرمستقیم به دنبال داشت.
در ۱۹۸۵ در ژنو دربارهٔ ممنوعیت ساخت و به کارگیری سلاح های شیمیایی و دربارهٔ نقش دو کشور در حفظ صلح جهانی
در ۱۹۸۶ در ویکیاویک دربارهٔ تخلیه اروپا از سلاح های اتمی در مقابل توقف برنامه جنگ ستارگان به توافق های اولیه دست یافتند.
در ۱۹۸۷ در واشینگتن قراردادی دربارهٔ حذف موشک های میان برد اتمی امضا شد.
در ۱۹۸۹ در مسکو، قرارداد مربوط به موشک های میان برد امضای نهایی شد و مذاکرات مربوط به حذف نیمی از موشک های استراتژیک دوربرد (استارت) نیز آغاز شد.
گرچه در طول جنگ سرد هرگز درگیری نظامی مستقیمی میان نیروهای ایالات متحده و شوروی به وجود نیامد، اما گسترش قدرت نظامی، کشمکش های سیاسی منجربه جنگ های نیابتی و درگیری های مهم بین کشورهای پیرو و هم پیمانان این ابرقدرت ها شد. هر چند ایالات متحده و شوروی در طول جنگ جهانی دوم و در مقابل آلمان نازی متحد بودند، اما حتی پیش از پایان جنگ نیز بر سر چگونگی دوباره سازی جهان پس از جنگ با هم اختلاف داشتند.
پس از جنگ در حالی که آمریکا در تلاش بود تا کمونیسم را در جهان محدود کند گستره جنگ سرد به بسیاری از نقاط جهان به ویژه اروپای غربی، خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا کشیده شد. در این دوره جهان با بحران های مکرر مانند ساخت دیوار برلین (۱۹۸۹–۱۹۶۱)، جنگ کره (۱۹۵۰–۱۹۵۳)، جنگ ویتنام (۱۹۵۹–۱۹۷۵)، بحران موشکی کوبا (۱۹۶۲) و جنگ شوروی در افغانستان (۱۹۷۹–۱۹۸۸) روبه رو شد که هر لحظه امکان یک جنگ جهانی را ایجاد می کرد اما در نهایت این اتفاق رخ نداد. یکی از دلایل مهم دوری هر دو طرف از ایجاد یک جنگ مستقیم دسترسی آن ها به جنگ افزار هسته ای و ترس از استفاده طرف مقابل از این سلاح ها بود.
سرانجام در پایان دهه ۱۹۸۰ و با دیدارهای مقام های بلندپایه که به وسیله آخرین رهبر شوروی میخائیل گورباچف ترتیب داده شد و برنامه های اصلاحی گورباچف جنگ سرد پایان یافت.

دانشنامه آزاد فارسی

جنگ سرد (Cold War)
تنش های ایدئولوژیک، سیاسی و اقتصادی موجود میان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و اروپای شرقی از یک سو و ایالات متحدۀ امریکا و اروپای غربی از سوی دیگر، از ۱۹۴۵ تا ۱۹۸۹. تنور جنگ سرد با تبلیغات، فعالیت مخفی سازمان های اطلاعاتی و مجازات های اقتصادی گرم نگه داشته می شد، و نشانه های درگیری در دیگر نقاط جهان آن را تشدید می کرد. موافقت نامه هایی که ایالات متحدۀ امریکاو اتحاد شوروی در اواخر دهۀ ۱۹۸۰ برای کاهش تسلیحات خود امضا کردند، و کاهش نفوذ شوروی در اروپای شرقی، به ارزیابی دوبارۀ موقعیت طرفین انجامید و جنگ سرد رسماً در دسامبر ۱۹۸۹ پایان یافت. اصطلاح جنگ سرد را نخستین بار برنارد باروخ۱، مشاور ترومن۲، رئیس جمهور ایالات متحده، در سخنرانی خود در آوریل ۱۹۴۷ به کار برد.
خاستگاه ها. ریشۀ بی اعتمادی میان اتحاد شوروی و غرب به انقلاب ۱۹۱۷ روسیه بازمی گشت و به اختلاف نظرهایی انجامید که در جریان جنگ جهانی دوم و پس از آن در ساختار آیندۀ اروپای شرقی بروز کرد. منشور آتلانتیک۳، که در ۱۹۴۱ به امضای ایالات متحده و انگلستان رسید، از حق تعیین سرنوشت ملت ها هواداری می کرد، حال آن که اتحاد شوروی بر حفظ سرزمین هایی اصرار داشت که در نتیجۀ پیمان اوت ۱۹۳۹ هیتلر۴ و استالین به دستش افتاده بود. برلین به کانون تنش های میان غرب و شرق بدل شد، و در ۱۹۶۱ حکومت برلین شرقی برای جلوگیری از سیل مردمی که از شرق به غرب می گریختند احداث دیوار برلین۵ را آغاز کرد.
تشدید تنش ها. شکاف های رو به رشد میان جهان سرمایه داری و جهان کمونیسم با تشکیل اتحادهای نظامی عمیق تر شدند: سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)۶ در ۱۹۴۹ در غرب و پس از آن پیمان ورشو در ۱۹۵۵ در شرق. در طی دو دهۀ بعد تنش های میان دو اردوگاه شرق و غرب در برخی از نقاط به میزان چشمگیری شدت یافت و عوامل دیگری نیز بر شدت آن افزود، ازجمله سرکوب انقلاب های ضدکمونیستی به دست ارتش شوروی ـ انقلاب ۱۹۵۳ آلمان شرقی، قیام ۱۹۵۶ مجارستان، و قیام معروف به بهار پراگ۷ در ۱۹۶۸ در چکسلوواکی ـ و همچنین مشارکت ایالات متحده در جنگ ویتنام۸ (۱۹۶۴ـ۱۹۷۵) و بحران موشکی کوبا۹ در ۱۹۶۲، که طی آن دو ابرقدرت تا آستانۀ جنگ هسته ای پیش رفتند. در دهۀ ۱۹۶۰، جنبش عدم تعهد۱۰ سربرآورد که کشورهای عضو آن در قبال ایالات متحده و اتحاد شوروی بی طرفی سیاسی و استراتژیک در پیش گرفتند. این کشورها ایالات متحده را به تعقیب سیاست امپریالیستی متهم کردند و اتحاد شوروی را نیز دست اندرکار ترویج ایدئولوژی کمونیستی از طریق امپریالیسم شوروی دانستند. در دو دهۀ ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ تنش های میان دو اردوگاه باز هم شدیدتر شد؛ نخست به سبب تهاجم شوروی به افغانستان در ۱۹۷۹ و جنگی که در پی آن درگرفت و تا ۱۹۸۷ ادامه یافت، و سپس به سبب سیاست خارجی تهاجمی رونالد ریگان۱۱، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، از ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۹. مثلاً، در فاصلۀ ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۱ ایالات متحده از جنبش نوپای اتحادیه های کارگری لهستان موسوم به همبستگی۱۲ پشتیبانی کرد و در ۱۹۸۳ ریگان علناً اتحاد جماهیر شوروی را امپراتوری شیطانی خواند. اما تنش اصلی با تشدید روزافزون مسابقۀ تسلیحاتی بروز کرد که اقتصاد هر دو کشور را زیر فشار سنگینی قرار می داد و با تأکید ریگان بر نظامی کردن فضا از طریق طرح دفاع استراتژیک۱۳، که به جنگ ستارگان معروف بود، سمت وسوی کاملاً تازه ای پیدا کرده بود. از این گذشته، ریگان به سبب پای بندی به برنامۀ جنگ ستارگان، قرارداد پیشنهادی میخائیل گورباچف۱۴، رهبر شوروی، در ۱۹۸۶ را برای خلع سلاح رد کرد. اما در واقع از ۱۹۷۲، با امضای نخستین توافق نامۀ مذاکرات محدودکردن سلاح های استراتژیک (سالت ۱)۱۵، نوعی روند تنش زدایی میان دو ابرقدرت پاگرفته بود. با انعقاد معاهدۀ ۱۹۸۷، که هم ناتو و هم پیمان ورشو را به برچیدن همۀ نیروهای هسته ای میان برد از اروپا موظف می کرد، و سپس با خروج سربازان شوروی از افغانستان در فوریۀ ۱۹۸۹، و عزم گورباچف برای کاهش مؤثر حجم نیروهای متعارف شوروی (۱۹۸۹ـ۱۹۹۰) مناسبات شرق و غرب دوستانه تر شدند. پس از برچیده شدن دیوار برلین در ۱۹۸۹ و سرنگونی رژیم های حاکم بر لهستان، چکسلوواکی، رومانی و مجارستان در همان سال، که همگی منادی آغاز فروپاشی اتحاد شوروی بودند، در دسامبر ۱۹۸۹ در نشست سران در مالت، با حضور گورباچف و جورج بوش۱۶ رئیس جمهور ایالات متحده، پایان جنگ سرد رسماً اعلام شد. در نوامبر ۱۹۹۰ در پاریس، کنفرانس امنیت و همکاری اروپا۱۷، که از ۱۹۹۴ به سازمان امنیت و همکاری اروپا۱۸ تغییر نام داد، برگزار شد و روابط جدید شرق و غرب بنیاد محکم تری یافت.
جنبه های فرهنگی. جنگ سرد بر فرهنگ غرب، به ویژه فرهنگ ایالات متحده، نیز تأثیر بسزایی گذاشت. بسیاری از فیلم های علمی ـ تخیلی امریکایی از دهۀ ۱۹۵۰ به بعد داستان درگیری شهروندان امریکایی با نیروهای نوعی امپراتوری شیطانی فرازمینی بود که بعدها منتقدان آن ها را استعاره ای برای تهدید توخالی توسعه طلبی کمونیستی دانستند. در زمینۀ ادبیات نیز نویسندگانی چون جان لوکار۱۹ ژانر داستان های جاسوسی پرهیجان را پدید آوردند که به ویژه از طریق داستان های بلند ایان فلمینگ۲۰، خالق جیمز باند مأمور سرویس مخفی انگلستان، شهرت بسیار یافتند.Bernard BaruchTrumanAtlantic CharterHitlerBerlin WallNorth Atlantic Treaty Organization (NATO)Prague SpringVietnam WarCuban missile crisisnonaligned movementRonald ReaganSolidarityStrategic Defense InitiativeMikhail GorbachevStrategic Arms Limitation Talks (SALT 1)George BushConference on Security and CooperationOrganization for Security and CooperationJohn Le CarréIan Fleming

فرهنگستان زبان و ادب

{cold war} [علوم سیاسی و روابط بین الملل] وضعیت خصمانۀ حاد میان دو ابرقدرت، همراه با مسابقۀ تسلیحاتی و برخورد دیپلماتی و جنگ روانی و انواع اقدامات خصمانه که به عملیات آشکار و مستقیم نظامی بین آنها منجر نشود

پیشنهاد کاربران

ایلات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در طی جنگ جهانی دوم با یکدیگر هم پیمان بودند، اما بعد از جنگ راهشان از هم جدا شد. در سال 1949 ایالات متحده پیمان ناتو را برای جلوگیری از گسترش کمونیسم شوروی تشکیل داد. دو ابر قدرت علاوه بر جنگهای واقعی در کره، ویتنام و افغانستان، با یکدیگر جنگ سرد تبلیغاتی، جاسوسی و تهدیدات نظامی نیز داشتند. وجود عامل بازدارنده سلاحهای هسته ای از درگیری نظامی مستقیم، پیشگیری می کرد. دو قدرت به بلوک سرمایه داری و کمونیست نام گذاری شدند.


کلمات دیگر: