کلمه جو
صفحه اصلی

مرعشیان

دانشنامه عمومی

مرعشیان، مرعشیه سلسله ملوک قوامیه یا سربداران مازندران دودمانی شیعه بود که در قرن هشتم هجری در طبرستان حکومت می کرد.
سادات حسینی مرعشی که در سرزمین مازندران ساکن بودند، نسبشان به علی بن حسین می رسید. مؤسس دولت مرعشیان قوام الدین بن عبدالله نیز از حامیان و پیروان علما و رهبران سربداران بوده است. جنبش مرعشیان نیز بر این اساس در همهٔ زمینه ها از سربداران تأثیر پذیرفت.
قوام الدین، ملقب به میربزرگ، که از سادات مرعشی بود در ۷۶۰ هجری قمری مقارن ۱۳۵۹ میلادی، با قیام علیه چلاویان حکومت مرعشی را تأسیس کرد. او پیش از آن که به قدرت برسد، با کیا افراسیاب چلاوی، متحد شد، ولی «تضاد گوناگون بین آن دو و خوی و اشرافیت کیا افراسیاب»، سبب قیام و در نهایت پیروزی میربزرگ شد و مرعشیان در اندک زمانی تمامی مازندران را در حیطهٔ نفوذ خود درآوردند. نهضت مرعشیان به لحاظ رشد مذهب شیعه دوازده امامی در مازندران و گسترش آن به نواحی مجاور و ارتباط آن با کیاییان، سلسله حاکم بر بیه پیش و رسمی شدن تشیع دوازده امامی در زمان صفویان اهمیت دارد.
مرعشیان در واقع هرمی بود که قاعدهٔ آن بر مَلِک های کوچک استوار بود. تا وقتی این ملک ها تابع مرعشیان بودند، قدرت حکومت استحکام داشت ولی رقابت های دیرینه گاه موجب خدعه و دسیسه هایی می شدند که حکومت مرعشی را تضعیف می کرد. همچنین مرعشیان با تکیه بر صوفیان و درویشان قدرت کسب نموده بودند و تا آنگاه که درویشان را در کنار خویش داشتند، قدرت داشته و می توانستند به وسیلهٔ آن مردم را به جنگ ها بکشانند یا از نیروی مردمی در سرکوب اعتراضات بهره ببرند.

دانشنامه آزاد فارسی

مَرْعَشیان
خاندان حاکم مازندران (قرن ۸ ـ۱۰ق)، اعقاب امام زین العابدین، از شیعیان امامیه. بنیانگذار این دودمان میرقوام الدین، مشهور به میر بزرگ ( ـ۷۸۱ق)، سال ها در خراسان به سر برده، از مریدان سید عزالدین سوغندی و از سربداران بود. پس از آن به مازندران آمد و در قریه دابو، از قرای آمل ساکن شد. پس از کشته شدن افراسیاب چلاوی حاکم مازندران در جنگ با مریدان او در قریه دابو به سال ۷۶۰ق، میر قوام الدین به حکومت مازندران نشست و مامطیر (بابل کنونی) را به عنوان مرکز خود برگزید. پس از او فرزندانش بیش از دو قرن در مازندران حکم راندند. پسرش سید کمال الدین کیایان جلال را برانداخت. تیمور لنگ پس از جنگ های قره طغان و ماهانه سر (۷۹۴ق) و پیروزی بر مرعشیان، در ۷۹۵ق بعضی از آنان را به شهرهای سمرقند و سیرام و اترار و کاشغر تبعید کرد. اینان پس از مرگ تیمور، با موافقت شاهرخ به مازندران بازگشتند و بار دیگر بر مسند حکومت نشستند. امرای خاندان مرعشی در دوران صفویه تا میانه سلطنت شاه طهماسب، بیشتر دست نشاندۀ امرای روز افزونی بودند. یکی از آنان میر عبدالله خان معروف به خان کوچک، پدر مهد علیا، همسر شاه محمد خدابنده و مادر شاه عباس بود. مازندران در روزگاه شاه عباس اول از اختیار مرعشیان خارج شد (۱۰۰۵ق) و در اختیار مأموران شاه قرار گرفت و بازماندگان امرای مرعشی با صفویه متحد شدند و به خدمت ایشان درآمدند. سید ظهیرالدین مرعشی نویسنده کتاب های تاریخ رویان و طبرستان و مازندران و تاریخ گیلان و دیلمستان ( ـ۸۹۲ق) و میر تیمور مرعشی، نویسنده تاریخ خاندان مرعشی مازندران، و سلطان العلما علاءالدین حسین معروف به خلیفه سلطان (۱۰۰۱ـ۱۰۶۴ق) وزیر معروف شاه عباس اول و شاه عباس دوم از این خاندان بودند.


کلمات دیگر: