تنبیه

تنبیه بدنی
پاداش
تقویت منفی
تقویت مثبت
شرطی سازی
روان شناسی تربیتی
تنبیه در روان شناسی گفته می شود به هر نوع محرک بیزارکننده ای که در کاهش نیروی (یا احتمال وقوع) پاسخ مقارن با آن، اثر فوری اما موقتی داشته باشد. تنبیه تحریکی است دردناک که به خاطر انجام رفتاری خاص، از طرف ارگانیسم دریافت می شود و عاملی است برای متوقف ساختن یا جلوگیری از بروز آن پاسخ.
اصطلاح تنبیه را موقعی می توان بهتر درک کرد که رابطهٔ آن را با اصطلاح «پاداش» در نظر گرفت. تنبیه از لحاظ تأثیری که بر فرد دارد، عیناً متضاد پاداش نیست. در حالی که پادایش احتمال وقوع پاسخ بخصوصی را «بهطور دائم» افزایش می دهد، تنبیه فقط یک اثر «موقتی» بازدارنده در بروز پاسخ بخصوص دارد.
بر طبق نظریّهٔ اسکینر، تنبیه نمایشی است از یک تقویت کنندهٔ منفی (یک محرک بیزارکننده) یا دور شدن از یک تقویت کنندهٔ مثبت. «بنابراین مهم ترین اثر تنبیه، ایجاد شرایط بیزارکننده ای است که از ان احتراز می شود...» اما اسکینر مطلب را ادامه داده، بیان می کند که تنبیه نمی تواند رفتار را برای همیشه نابود «اگر از تنبیه به طور مکرر خودداری شود، تقویت کنندهٔ شرطی منفی به خاموشی می گراید. در این صورت رفتار ناسازگار کم کم تقویت می شود و رفتار تنبیه شده سرانجام پدیدار می شود ... اگر تنبیه قطع گردد، رفتار مورد نظر ممکن است با نیروی تمام ظاهر شود.»روانشناسان اجتماعی این اصطلاح را در معنای وسیعی به صورت «تحمل عواقب ناگوار و ناخوشایند (غیر از موارد بدون پاداش) برای یک عمل بکار می برند.

تنبیه (فیلم). «تنبیه» (انگلیسی: The Punishment (film)) یک فیلم به کارگردانی دیوید وارک گریفیت است که در سال ۱۹۱۲ منتشر شد.
۴ آوریل ۱۹۱۲ (۱۹۱۲-04-۰۴)

تَنْبیه
در آموزش و پرورش، آگاه کردن، واقف کردن؛ مجازات کردن، ادب کردن با کتک و مانند آن؛ اعمال مجازات روانی یا جسمی بر فراگیر به قصد آگاه کردن او از رفتار نامطلوبش و تضعیف رفتار نامطلوب در او. تنبیه از لحاظ روان شناسی عبارت است از: «ارائۀ محرک آزارنده برای تغییردادن رفتار». طبق نظریۀ گاتری، برای آن که تنبیه مؤثر واقع شود باید دو ویژگی داشته باشد: الف) باید رفتاری را به وجود آورد که با رفتار نامطلوب مغایر است؛ ب) باید در حضور محرک هایی صورت گیرد که پاسخ نامطلوب را به وجود آورده اند. در آموزش و پرورش ایران، تنبیه، به صورت بدنی یا روانی، وجود داشته است. ازجمله انواع تنبیه بدنی است: گوشمال دادن (فشردن لالۀ گوش با انگشت)؛ چوب زدن بر کف دست؛ فلک کردن و چوب زدن بر کف پا؛ برپا نگاهداشتن دانش آموز به مدت طولانی؛ و ازجمله تنبیه های روانی است: کسر نمره، توبیخ، اخراج از کلاس، اخراج از مدرسه، و ممنوعیت از تحصیل در مدارس دولتی. امروزه تنبیه بدنی در آموزش و پرورش ایران ممنوع و تقریباً منسوخ شده است و در آیین نامه های آموزشی، تنبیه بیشتر ناظر بر معنای دقیق این امر (یعنی آگاه کردن دانش آموز) است.

[ویکی فقه] تنبیه: آگاه ساختن، هشدار دادن می باشد
تنبیه مصدر باب تفعیل از ریشه «ن ـ ب ـ ه» است. این واژه که ابتدا به معنای بیدار کردن به کار می رفته، به مرور زمان و پس از ورود به زبان فارسی افزون بر کاربرد در معنای بیدار کردن، معانی هوشیار کردن و آگاه کردن پس از غفلت را نیز به خود گرفته است. سپس در کاربرد مجازی و در عرف عام ، چوب یا کتک زدن، سیاست کردن کوته اندیشان و تادیب و گوشمال دادن را نیز تنبیه گفته اند.
← در اصطلاح روانشناسی
زیربنای تربیت اسلامی ، رحمت ، گذشت ، ارشاد ، نصیحت و بشارت است و جایگاه تنبیه و مجازات ـ که خود جلوه ای از دوستی و محبت برای اصلاح و تربیت است و نه ابزار انتقامجویی ـ در مراحل بعدی و تنها به صورت عامل بازدارنده از انحراف و ناهنجاری مطرح است.
تنبیه از نظر اسلام و قرآن
برخلاف برخی نظام های تربیتی، از نظر اسلام و قرآن ، اصل تنبیه به طور مطلق محکوم نبوده، بلکه در جای مناسب خود لازم است. تنبیه و مجازات درست و طبق آداب، روشی مناسب برای بیدار کردن، هشیار ساختن و ادب کردن آدمی و جدا کردن او از بدی و کجی بوده، در اصلاح فرد و جامعه نقشی اساسی ایفا می کند. به علاوه آیات فراوانی از قرآن کریم که از توبیخ ، تهدید و عذاب اقوام و افراد سخن می گویند و نیز آیات مربوط به حدود و قصاص و تعزیرات ، با موضوع تنبیه پیوند دارند که به ارائه نمونه هایی از آیات در هر بخش بسنده می شود. یکی از روش های بازدارنده خداوند در قرآن، بازگو کردن داستان های اقوام، ملل، یا افرادی است که به علّت سرکشی و طغیان و عدم تسلیم در برابر اوامر الهی به عذاب ها و عقوبت های سخت مبتلا گشته اند. این گونه داستان ها و مواعظ می توانند محرکیآگاهی آور و هشیار کننده باشند و انسان را از خشم الهی ترسانده، از گناه و سرکشی بازدارند؛ به صورت نمونه به موارد زیر می توان اشاره کرد: مجازات ابلیس به رانده شدن از بهشت و دوری از رحمت الهی به علت تکبّر و تخلف از فرمان پروردگار و سجده نکردن برای حضرت آدم علیه السّلام، عذاب قوم نوح و حتی فرزند وی به طوفان و غرق شدن در آب ، ، عقوبت قوم لوط به بارانی از سنگ تنبیه قوم شعیب به مرگ ناگهانی و بی نام و اثر شدن، تنبیه قوم عاد به بادهای سرد و توفنده به سبب تکبّر و سرکشی، عذاب قوم ثمود به وسیله صاعقه به علت رویگردانی از هدایت الهی و سرکشی در برابر فرمان های خداوند متعالی، مرگ فرعون و فرعونیان در دریا ( رود نیل ) ، فرو رفتن قارون و خانه اش در زمین و مسخ شدن گروهی از بنی اسرائیل به صورت میمون به سبب سرپیچی از فرمان الهی.
مراتب تنبیه
...