از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده ۸ هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی
یکم (اواخر سده ۱۰ ه. ق.) است.
کتاب با پیش گفتاری از مصحح کتاب آقای احسان اشرقی و دیباچه از مول آغاز گردیده و عنوان گذاری و تقسیم مطالب کتاب از اول تا پایان سلطنت شاه اسماعیل اول بر اساس نام مشایخ سلسله و یا اتفاقات مهم قرار گرفته و از دوران شاه تهماسب، به بعد بر اساس سال های پادشاهی است. هر سال با فصل
سال ها نیز آمده است. بین دو نوروز یک رشته رویدادهای مهم به صورت فصل های فرعی وجود دارد و اتفاقات با اهمیت با ذکر روز و ماه و سال همراه است.
wikifeqh:
مرگ شاه تهماسب یکم، قاضی احمد از سوی شاه اسماعیل دوم مأمور شد که تاریخ صفویه را از شاه اسماعیل یکم تا شاه اسماعیل را دوم بنویسد. اما این کار به دلیل مرگ شاه به تعویق افتاد و بعداً او تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده ق.) را با نام خلاصة التواریخ به پایان رساند.
خلاصة التواریخ، رخدادهای سال های سده هشتم تا اواخر سده دهم هجری قمری در ایران است. وقایع مربوط به مشایخ صفویه به اختصار بیان شده است؛ ولی از هنگام تشکیل
حکومت صفوی وقایع بیشتر با شرح و بسط آمده است. از ویژگی های این کتاب اشاره های بسیار به
شاعران و هنرمندان و ذکر آثار و اشعار آنان است که این کتاب را از سایر کتاب های تاریخی متمایز کرده است.
احمد منشی قمی ادعا کرده است که تاریخ عالم را از هبوط
آدم تا زمان خود (یعنی روزگار صفویه) در جلد نوشته است؛ ولی در هر صورت فقط جلد پنجم آن یعنی تاریخ صفویان موجود است.
wikinoor:
مذهب آن ها، جغرافیای هند و صوبه ها، محلات، شهرهای مهم، ساختمان ها و معادن و شخصیته ای مهم هندو ، محصولات و درآمد و مالیات هر صوبه ذکر شده است. بخش دوم کتاب به تاریخ راجاهای هندو از روزگاران قدیم تا زمان تسلط مسلمانان اختصاص دارد. این بخش با راجا جدهشتر شروع و به پتهو رای (یا پرتیهوی راج ، متوفی ۵۷۲) ختم می شود. بخش سوم، به تاریخ هند اسلامی اختصاص دارد و از روزگار سبکتگین غزنوی (حکومت: ۳۶۶ـ۳۸۷) تا زمان جلوس اورنگ زیب (۱۰۶۸) را دربرمی گیرد.
شیوه نگارش
سوجان، برخلاف شیوه مؤلفان مسلمان، کتاب را بدون حمد و نعت آغاز کرده است. او بخش بزرگی از کتاب را به تاریخ مشروح و مبسوط سلاطین هندویِ پیش از اسلام اختصاص داده و پس از آن، تاریخ سلسله های مسلمان پیش از مغولان هند را به اختصار آورده است. وی تاریخ امپراتوران مغول به جز شاه جهان را، مفصّل و مشروح ذکر کرده است. سوجان جنگ ها و منازعات بین اورنگ زیب و برادرانش بر سر جانشینی شاه جهان را به تفصیل شرح داده است. با وجود آن که کتاب در سال چهلم سلطنت اورنگ زیب به پایان رسیده، ولی از وقایع آن دوره حرفی در میان نیست که از ارزش تاریخی اثر کاسته است. منبع او برای ذکر میزان درآمد و مالیات صوبه ها، کتاب آئین اکبری اثر ابوالفضل علّامی بوده و در مواردی اطلاعات دوره خودش را نیز آورده است.
جایگاه کتاب
...
[ویکی فقه] خلاصه التواریخ (قاضی احمد). خلاصة التواریخ اثر قاضی احمد بن شرف الدین حسین حسینی منشی قمی از دانشمندان اواخر قرن دهم هجری است. کتابی درباره تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده ۸ هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده ۱۰ ه. ق.) است.
کتاب با پیش گفتاری از مصحح کتاب آقای احسان اشرقی و دیباچه از مول آغاز گردیده و عنوان گذاری و تقسیم مطالب کتاب از اول تا پایان سلطنت شاه اسماعیل اول بر اساس نام مشایخ سلسله و یا اتفاقات مهم قرار گرفته و از دوران شاه تهماسب، به بعد بر اساس سال های پادشاهی است. هر سال با فصل بهار و عید نوروز آغاز می شود و معمولا نام ترکی سال ها نیز آمده است. بین دو نوروز یک رشته رویدادهای مهم به صورت فصل های فرعی وجود دارد و اتفاقات با اهمیت با ذکر روز و ماه و سال همراه است.
گزارش محتوا
پس از مرگ شاه تهماسب یکم، قاضی احمد از سوی شاه اسماعیل دوم مامور شد که تاریخ صفویه را از شاه اسماعیل یکم تا شاه اسماعیل را دوم بنویسد. اما این کار به دلیل مرگ شاه به تعویق افتاد و بعدا او تاریخ دوره صفویه از روزگار شیخ صفی الدین اردبیلی (نیمه اول سده هجری قمری) تا نخستین سال های پادشاهی شاه عباس یکم (اواخر سده ق.) را با نام خلاصة التواریخ به پایان رساند.خلاصة التواریخ، رخدادهای سال های سده هشتم تا اواخر سده دهم هجری قمری در ایران است. وقایع مربوط به مشایخ صفویه به اختصار بیان شده است؛ ولی از هنگام تشکیل حکومت صفوی وقایع بیشتر با شرح و بسط آمده است. از ویژگی های این کتاب اشاره های بسیار به شاعران و هنرمندان و ذکر آثار و اشعار آنان است که این کتاب را از سایر کتاب های تاریخی متمایز کرده است.احمد منشی قمی ادعا کرده است که تاریخ عالم را از هبوط آدم تا زمان خود (یعنی روزگار صفویه) در جلد نوشته است؛ ولی در هر صورت فقط جلد پنجم آن یعنی تاریخ صفویان موجود است.
← ذکر برخی مورخین
منابعی که در کتاب خلاصه التواریخ از آن ها استفاده شده است، به قرار زیر است:صفوه الصفای ابن بزاز، فتوحات شاهی، تاریخ حبیب السیر، تاریخ جهان آرا،لب التواریخ ،تکمله الاخبار ، تاریخ شاه اسماعیل و شاه تهماسب، احسن التواریخ و جواهر الاخبار و سایر کتبی به آن ها دسترسی داشته است.
وضعیت کتاب
...
