کدوی تخمه کاغذی یا کدوی دانه برهنه (Cucurbita pepo con. Pepo var. Styriaca) گیاهی علفی، یک ساله و متعلق به کدوسانان می باشد. این گیاه متعلق به دولپه ای های نو، رزیدها، راسته کدوسانان، زیر خانواده کوکوربیتوئیده، سرده کوکوربیته و زیر سرده کوکوربیتینه می باشد. این گیاه در گروه بندی کدوها در گروه پامپکین ها قرار می گیرد
Cucurbita pepo subsp. fraterna
Cucurbita pepo subsp. pepo
Cucurbita pepo subsp. texana
کشف اولین گیاهان خانواده کدوئیان به زمان کشف دنیای جدید (در جزایر کارائیب)در دسامبر ۱۴۹۲ میلادی، کریستوفر کلمب باز می گردد. لئونارد فاکس در کتاب «گیاهان دارویی» که در سال ۱۵۴۳ نوشته شده است، پامپکین روغنی را به عنوان خیار اقیانوسی معرفی نموده است، بدون این که از اثرات درمانی و ارزش غذایی آن اطلاع داشته باشد. این نوع کدو برای اولین بار در تغذیه دام ها مورد استفاده قرار گرفت. طعم بی نظیر و بسیار مطلوب بذور این کدو که برای اولین بار توسط یک کارگر اتریشی که در مزرعه مشغول کار بود کشف گردید و نکته جالبتر برای وی عدم وجود پوشش سخت در اطراف دانه ها بود (واگنر، ۱۹۹۷). از فوریه ۱۷۳۵ به بعد این کدو در زمره گیاهانی قرار گرفت که دارای ارزش اقتصادی بودند. امروزه این کدو را به عنوان کدوی طبی (پوست کاغذی یا دانه برهنه) می شناسند. این گیاه بومی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری بوده که از نواحی گرمسیری آمریکا به سایر نقاط دنیا گسترش یافته است (واگنر، ۱۹۹۷؛ امید بیگی، ۱۳۷۹؛ برنات، ۱۹۹۳). از اوایل قرن بیستم بود که توجه مجامع علمی دارویی به این گیاه معطوف و سرآغاز انجام تحقیقات بر روی آن شد.
از نظر گیاه شناسی رشد این گیاه نامحدود است و به طور همزمان رشد رویشی و رشد زایشی در آن صورت می گیرد. ساقه این گیاه منشعب، توخالی، کرک دار، استوانه ای شکل و خزنده می باشد. طول ساقه بسته به شرایط اقلیمی متفاوت است و حدود ۳ تا ۵ متر یا بیشتر از آن می باشد. ریشه راست و دارای انشعابات فراوان است. برگ ها این گیاه بزرگ و پنجه ای شکل، پهن و به رنگ سبز و پوشیده از کرک های ریز و خشن می باشد. برگ ها توسط دمبرگ نسبتاً طویلی (به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر) به ساقه ها متصل می شوند. کرک های واقع بر روی دمبرگ ها شبیه خار و تیز و برنده می باشند. رگبرگ ها به صورت پنجه ای در سطح برگ منشعب شده اند. در محل اتصال برگ به ساقه، پیچک ها قرار دارند. گل های نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک بوته قرار می گیرند. گل های ماده کوتاه تر از گل های نر می باشند و پس از لقاح تبدیل به میوه کدو می شوند. مادگی شامل تخمدان تحتانی ۳ تا ۵ برچه ای با کلاله سه شاخه بوده و تمکن آن از نوع جانبی می باشد. گل های نر دارای ۵ پرچم بوده که دو به دو از ناحیه بساک به هم متصل هستند. جام گل نر زنگوله ای می باشد. هر دو نوع گل، زرد رنگ بوده و در بخش فوقانی، پنج قسمتی می باشند. دم گل ها زاویه دار هستند. میوه ها، بزرگ و کروی شکل و در اوایل رشد به رنگ سبز بوده و به تدریج نارنجی و در زمان رسیدگی کامل (برای نمونه در شهریور ماه در منطقه مشهد) به رنگ زرد درمی آیند. دم میوه، چند وجهی و شیار دار و به ندرت چوبی است. به طور متوسط داخل هر میوه ۳۰۰ تا ۵۰۰ عدد بذر بیضی شکل و تقریباً مسطح به طول ۱۵ تا ۲۰، پهنای ۸ تا ۱۰ و ضخامت ۵/۲ تا ۳ میلی متر، تشکیل می شود. سطح دانه ها لخت و فاقد پوست است. دانه ها به رنگ سبز زیتونی تا سبز تیره هستند. وزن هزار دانه، حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم می باشد. میزان عملکرد میوه بین ۱۵ تا ۸۰ تن در هکتار است که از این مقدار میوه حدود ۹/۰ تا ۵/۱ تن دانه خشک حاصل می شود (برنات، ۱۹۹۳؛ رابینسون و دکر- والترز، ۱۹۹۷؛ امیدبیگی، ۱۳۷۴؛ آرویی، ۱۳۷۹).
میزان روغن موجود در دانه های این گیاه حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد می باشد (تیلر و همکاران، ۱۹۸۸، منیم، ۱۹۹۷، ساجد و همکاران، ۱۹۹۹). روغن این گیاه دارای مواد ارزشمندی همچون اسیدهای چرب، ویتامین های آ و ای، کارتنوئیدها و توکوفرول ها می باشد. از مهم ترین اسیدهای چرب که تقریباً ۹۰٪ محتوای روغن را تشکیل می دهند می توان به اسیدهای لینولئیک، لینولئیک، اولئیک و پالمیتیک اشاره کرد که از این میان اسید چرب لینولئیک حدود ۵۰٪ روغن را تشکیل می دهد. آلیاری و همکاران (۱۳۷۹) گزارش کردند که به دلیل ناپایداری اسید لینولئیک در برابر حرارت، از روغن کدو تخمه کاغذی نمی توان به عنوان روغن سرخ کردنی استفاده کرد. وینکلر (۲۰۰۲) کوشید از طریق برنامه های گسترده اصلاحی و دستیابی به ژرم پلاسم های با دامنهٔ تغییرپذیری بالا افزایش قابل ملاحظه ای در مقادیر روغن، اسید چرب لینولئیک و توکوفرول موجود در روغن ایجاد کند.در بین استرول های موجود در روغن، بتا سیتواسترول بیشترین مقدار و اهمیت را به خود اختصاص می دهد. فیتواسترول ها از جمله اجزای سازنده غشاهای سلولی در گیاهان، جلبک ها و قارچ ها می باشند و نقش آنها کنترل نفوذپذیری دیواره سلول ها است.
Cucurbita pepo subsp. fraterna
Cucurbita pepo subsp. pepo
Cucurbita pepo subsp. texana
کشف اولین گیاهان خانواده کدوئیان به زمان کشف دنیای جدید (در جزایر کارائیب)در دسامبر ۱۴۹۲ میلادی، کریستوفر کلمب باز می گردد. لئونارد فاکس در کتاب «گیاهان دارویی» که در سال ۱۵۴۳ نوشته شده است، پامپکین روغنی را به عنوان خیار اقیانوسی معرفی نموده است، بدون این که از اثرات درمانی و ارزش غذایی آن اطلاع داشته باشد. این نوع کدو برای اولین بار در تغذیه دام ها مورد استفاده قرار گرفت. طعم بی نظیر و بسیار مطلوب بذور این کدو که برای اولین بار توسط یک کارگر اتریشی که در مزرعه مشغول کار بود کشف گردید و نکته جالبتر برای وی عدم وجود پوشش سخت در اطراف دانه ها بود (واگنر، ۱۹۹۷). از فوریه ۱۷۳۵ به بعد این کدو در زمره گیاهانی قرار گرفت که دارای ارزش اقتصادی بودند. امروزه این کدو را به عنوان کدوی طبی (پوست کاغذی یا دانه برهنه) می شناسند. این گیاه بومی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری بوده که از نواحی گرمسیری آمریکا به سایر نقاط دنیا گسترش یافته است (واگنر، ۱۹۹۷؛ امید بیگی، ۱۳۷۹؛ برنات، ۱۹۹۳). از اوایل قرن بیستم بود که توجه مجامع علمی دارویی به این گیاه معطوف و سرآغاز انجام تحقیقات بر روی آن شد.
از نظر گیاه شناسی رشد این گیاه نامحدود است و به طور همزمان رشد رویشی و رشد زایشی در آن صورت می گیرد. ساقه این گیاه منشعب، توخالی، کرک دار، استوانه ای شکل و خزنده می باشد. طول ساقه بسته به شرایط اقلیمی متفاوت است و حدود ۳ تا ۵ متر یا بیشتر از آن می باشد. ریشه راست و دارای انشعابات فراوان است. برگ ها این گیاه بزرگ و پنجه ای شکل، پهن و به رنگ سبز و پوشیده از کرک های ریز و خشن می باشد. برگ ها توسط دمبرگ نسبتاً طویلی (به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی متر) به ساقه ها متصل می شوند. کرک های واقع بر روی دمبرگ ها شبیه خار و تیز و برنده می باشند. رگبرگ ها به صورت پنجه ای در سطح برگ منشعب شده اند. در محل اتصال برگ به ساقه، پیچک ها قرار دارند. گل های نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک بوته قرار می گیرند. گل های ماده کوتاه تر از گل های نر می باشند و پس از لقاح تبدیل به میوه کدو می شوند. مادگی شامل تخمدان تحتانی ۳ تا ۵ برچه ای با کلاله سه شاخه بوده و تمکن آن از نوع جانبی می باشد. گل های نر دارای ۵ پرچم بوده که دو به دو از ناحیه بساک به هم متصل هستند. جام گل نر زنگوله ای می باشد. هر دو نوع گل، زرد رنگ بوده و در بخش فوقانی، پنج قسمتی می باشند. دم گل ها زاویه دار هستند. میوه ها، بزرگ و کروی شکل و در اوایل رشد به رنگ سبز بوده و به تدریج نارنجی و در زمان رسیدگی کامل (برای نمونه در شهریور ماه در منطقه مشهد) به رنگ زرد درمی آیند. دم میوه، چند وجهی و شیار دار و به ندرت چوبی است. به طور متوسط داخل هر میوه ۳۰۰ تا ۵۰۰ عدد بذر بیضی شکل و تقریباً مسطح به طول ۱۵ تا ۲۰، پهنای ۸ تا ۱۰ و ضخامت ۵/۲ تا ۳ میلی متر، تشکیل می شود. سطح دانه ها لخت و فاقد پوست است. دانه ها به رنگ سبز زیتونی تا سبز تیره هستند. وزن هزار دانه، حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ گرم می باشد. میزان عملکرد میوه بین ۱۵ تا ۸۰ تن در هکتار است که از این مقدار میوه حدود ۹/۰ تا ۵/۱ تن دانه خشک حاصل می شود (برنات، ۱۹۹۳؛ رابینسون و دکر- والترز، ۱۹۹۷؛ امیدبیگی، ۱۳۷۴؛ آرویی، ۱۳۷۹).
میزان روغن موجود در دانه های این گیاه حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد می باشد (تیلر و همکاران، ۱۹۸۸، منیم، ۱۹۹۷، ساجد و همکاران، ۱۹۹۹). روغن این گیاه دارای مواد ارزشمندی همچون اسیدهای چرب، ویتامین های آ و ای، کارتنوئیدها و توکوفرول ها می باشد. از مهم ترین اسیدهای چرب که تقریباً ۹۰٪ محتوای روغن را تشکیل می دهند می توان به اسیدهای لینولئیک، لینولئیک، اولئیک و پالمیتیک اشاره کرد که از این میان اسید چرب لینولئیک حدود ۵۰٪ روغن را تشکیل می دهد. آلیاری و همکاران (۱۳۷۹) گزارش کردند که به دلیل ناپایداری اسید لینولئیک در برابر حرارت، از روغن کدو تخمه کاغذی نمی توان به عنوان روغن سرخ کردنی استفاده کرد. وینکلر (۲۰۰۲) کوشید از طریق برنامه های گسترده اصلاحی و دستیابی به ژرم پلاسم های با دامنهٔ تغییرپذیری بالا افزایش قابل ملاحظه ای در مقادیر روغن، اسید چرب لینولئیک و توکوفرول موجود در روغن ایجاد کند.در بین استرول های موجود در روغن، بتا سیتواسترول بیشترین مقدار و اهمیت را به خود اختصاص می دهد. فیتواسترول ها از جمله اجزای سازنده غشاهای سلولی در گیاهان، جلبک ها و قارچ ها می باشند و نقش آنها کنترل نفوذپذیری دیواره سلول ها است.
wiki: کدوی تخمه کاغذی