اسحاق بن حنین

اسحاق بن حُنِین (۲۹۸ هجری قمری-؟) ابو یعقوب اسحاق بن حنین بن اسحاق عبادی پزشک و مترجم آثار علمی یونانی بود.
قاطیغوریاس یا مقولات ارسطو
باری ارمینیاس یا العبارة ارسطو
آنالوطیقای اول یا تحلیل القیاس ارسطو
آنالوطیقای ثانی یا البرهان ارسطو
طوبیقا یا الجدل ارسطو
ریطوریقا یا الخطابه ارسطو
الکون و الفساد ارسطو
فی النفس ارسطو
السماع الطبیعی ارسطو
کتاب الحروف یا مابعدالطبیعة ارسطو
اخلاق نیکوماخوسی یا نیقوماخیا ارسطو
اصول الهندسه اقلیدس
المعطیات اقلیدس
المناظر اقلیدس
الاکر یا الاشکال الکریة منلائوس
الکرة و الاسطوانة ارشمیدس
شرح اوطوقیوس العسقلانی لمشکلات کتاب الکرة و الاسطوانة لارشمیدس
اصلاح جوامع الاسکندرانیین لشرح جالینوس لکتاب الفصول لبقراط
المجسطی بطلمیوس
النبات منسوب به ارسطو
حجج الرقلس فی قدم العالم
مسائل فرقلیس فی الاشیاء الطبیعیة
مقالة الاسکندر الافرودیسی فی ان الهیولی غیر الجنس
کتاب فی مراتب القرائة کتب جالینوس
شرح تمیستیوس بر علم الحیوان ارسطو
او در خانواده ای نسطوری از قبیله عباد در حیره به دنیا آمد. نزد پدرش و نیز پزشکان مصر و انطاکیه دانش آموخت و در پزشکی و ترجمه سرآمد شد. خلیفه های عباسی به او توجه داشتند و قاسم بن عبیدالله وزیر المعتضد به او احترام و اعتماد داشت. در آشنایی بادانش های یونانی در حد پدرش و در فصاحت و زبان عربی از پدرش برتر بود. با گروهی از دانشمندان شیعه که از نزدیکان متکلم شیعی حسین بن نوبخت بودند آشنایی داشت و برخی گفته اند که مسلمان شد.
اسحاق آثار علمی و فلسفی زیادی را از یونانی به عربی ترجمه کرد و به ویژه به آثار فلسفی و نوشته های ارسطو توجه داشت. ترجمه های عربی او را از ترجمه های لاتینی همین آثار برتر دانسته اند.

اِسحاق بن حُنَین ( ـ۲۹۸ق)
پزشک و مترجم از سریانی و یونانی. از پدر نسطوری خویش، حنین بن اسحاق، و عمه زاده اش، حبیش، که از پزشکان و مترجمان چیره دست بودند، دانش پزشکی و فن ترجمه را آموخت، و با سفر به انطاکیه و مصر و فراگیری علم نزد دانشمندان آن روزگار، دانش خود را تکمیل کرد. وی که به روایتی اسلام آورده بود به دربار عباسی راه پیدا کرد و با متکلم معروف شیعی حسن بن نوبخت و دانشمندان پیرامون وی ارتباط داشت. ترجمه های او را دقیق و فصیح شمرده اند. از آثارش: الادویة المفرده؛ تاریخ الاطباء و الفلاسفة؛ التریاق و معرفة البول. از ترجمه ها و شروح او: ترجمۀ بخشی از آثار ارسطو مشتمل بر کتاب العبارة؛ قاطیغوریاس؛ تحلیل القیاس؛ خطابه؛ جدل؛ برهان؛ سماع طبیعی؛ نفس؛ بخشی از مابعدالطبیعه و ترجمۀ برخی از آثار ارشمیدس، بقراط، اقلیدس، منلائوس و آوتولوکوس در ریاضیات.

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
اِسْحاق ِ بْن ِ حُنِیْن ، ابویعقوب اسحاق بن حنین بن اسحاق عبادی ، پزشک و مترجم آثار علمی یونانی . (ربیع الثانی 298/دسامبر 910)
وی در یک خانواده نسطوری از قبیله عباد حیره زاده شد. اسحاق در کنار پدرش ، پزشک و مترجم نامدار حنین بن اسحاق و عمه زاده اش ، حبیش (ه م م ) یکی از 3 دانشمند هنرور سخن دانی است که شالودة مکتب حنین را بنیان نهادند و در نقل دانشهای یونانی به جهان اسلام ، برجسته ترین نقش را داشتند و به همت ایشان ، طالبان معرفت در سرزمینهای اسلامی با مهم ترین بخشهای میراث علمی یونانیان آشنایی یافتند. وی نزد پدر و نیز پزشکان مصر و انطاکیه دانش آموخت ؛ پزشکی برجسته و مترجمی توانا شد.
او از توجه و عنایت خلفای عباسی ، از متوکل تا مکتفی و احترام و اعتماد قاسم بن عبیدالله وزیر معتضد برخوردار بود. او را در شمار ندیمان مکتفی نیز شمرده و گفته اند که این خلیفه در تعیین فرزندش به ولایت عهد، نظر او را خواسته و او با توجه به احکام نجوم پیش بینی کرده است که خلافت به فرزند مکتفی نخواهد رسید. اسحاق در آگاهی از دانشهای یونانی و آشنایی با زبانهای یونانی و سریانی و هنر ترجمه در ردیف پدرش و در فصاحت بیان در زبان عربی از پدرش برتر بوده است .
وی با گروهی از دانشمندان که در پیرامون متکلم شیعی حسن بن نوبخت گرد آمده بودند، رابطه داشت و بنا به قولی به اسلام گرویده بود. ترجمه های اسحاق به زبان عربی را از اغلب برگردانهای لاتین آثار یونانی که مستقیماً از این زبان ترجمه شده است ، به متن اصلی نزدیک تر شناخته اند. از این رو افزون بر استفاده مستقیم از متون عربی اسحاق در تهیه ترجمه های لاتین آثار دانشمندان یونان ، در موارد بسیاری نیز برای درک درست متون لاتین این آثار به ویژه کتابهای ارسطو از ترجمه های عربی اسحاق به عنوان شاهد استفاده شده است . «زندگی نامه ...1».
وی شعر نیز می سرود و ابن ابی اصیبعه ابیاتی از او نقل کرده است . اسحاق در اواخر عمر دچار فلج شد. از سالهای پایانی زندگی وی که 3 سال نخست خلافت مقتدر را دربرمی گیرد، هیچ گونه آگاهی نداریم .
فعالیت اسحاق در زمینه ترجمه ، عرصه بسیار گسترده ای را دربر می گیرد. وی بیش از همه به ترجمه آثار فلسفی و به ویژه مؤلفات ارسطو و شروح آن پرداخت ؛ در عین حال شماری از مهم ترین آثار دانشمندان یونانی در ریاضیات و نجوم را نیز ترجمه کرد. تألیفاتی نیز در پزشکی و داروسازی دارد. مهم ترین آثار او اینهاست :
از منابع چنین برمی آید که همه این آثار مستقیماً از یونانی به عربی ترجمه شده اند: