قرارداد سادچیکف

[ویکی فقه] با پایان یافتن جنگ جهانی دوم و خروج نیروهای متفق از کشور، دولت شوروی به فکر چنگ انداختن به مرزهای ایران افتاده بودند و قصد خارج شدن از مرزهای ایران را نداشت. در پی عدم خروج روسیه از کشور قراردادی نفتی میان ایران و شوروی که بین قوام السلطنه نماینده ایران و سادچیکف سفیر تام الاختیار شوروی امضاء گردید. این پیمان در ۴ آوریل ۱۹۴۶م. مطابق با ۱۵ فروردین سال ۱۳۲۵ش. بین دولتین ایران و شوروی توافقی به عمل آمد.
شکست مذاکرات مسکو و عدم تخلیه نیروهای شوروی از ایران در محافل سیاسی داخلی و مجامع بین المللی انعکاس بدی یافت. قوام بلافاصله پس از بازگشت از مسکو تصمیم گرفت، عرض حالی مبنی بر عدم تخلیه ایران از نیروهای نظامی شوروی به شورای امنیت سازمان ملل تسلیم کند. این عرض حال، علیرغم مخالفت و اخطار دولت شوروی، در ۲۶ اسفند ماه از سوی حسین علاء سفیر کبیر ایران در واشنگتن، تسلیم دبیر کل سازمان ملل شد. در این عرض حال آمده است: اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سپاهیان خود را برخلاف مقررات مصوب در ماده ۵ قرارداد سه جانبه مورخه ۲۹ ژانویه ۱۹۴۲ پس از انقضای دوم مارس ۱۹۴۶ در ایران نگاه داشته است و علاوه بر این اتحاد جماهیر شوروی به دخالت خود در امور داخلی ایران توسط عوامل روس ها و مقامات رسمی نیروهای مسلح شوروی ادامه می دهد. گرو میکو، نماینده شوروی در سازمان ملل درخواست کرد که جلسه ی شورای امنیت برای رسیدگی به شکایت ایران تا ۲۱ فروردین به تعویق بیفتد؛ اما نمایندگان امریکا و انگلیس با این پیشنهاد مخالفت کردند. در این میان در روز ۲۹ اسفندماه سادچیکف سفیر کبیر جدید شوروی وارد تهران شد و بلافاصله مذاکره خود را با قوام نخست وزیر ایران آغاز کرد.
شورای امنیت و امضای قرارداد
زمانی که قضیه ایران در شورای امنیت مطرح شد و دولت شوروی تصمیم گرفت که ایران را هر چه سریعتر تخلیه کند و همچنین در امور داخلی ایران دخالت نکند. روز بعد قوام به شورای امنیت اطلاع داد که شوروی هیچ تغییر در عملکرد خود نداده است. شورای امنیت پیامی به استالین و قوام فرستاد که آیا قراردادی بین آنها برای تخلیه ایران منعقد شده است یا نه؟ این تصمیم شورای امنیت فرصتی برای شوروی ها به وجود آورد که حفظ آبرو نموده و در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۵ موافقتی بین قوام- سادچیکف سفیر شوروی در ایران امضا کنند.
مفاد قرارداد
۱- در مدت ۱۵ سال عملیات اول شرکت، چهل و نه درصد سهام به طرف ایران و پنجاه و یک درصد سهام به طرف شوروی متعلق خواهد بود و در مدت ۲۵ سال دوم پنجاه درصد به ایران و پنجاه درصد به شوروی برسد.۲- منافی و سودی که به شرکت عاید شود به تناسب مقدار سهام هر یک از طرفین تقسیم خواهد شد.۳- حدود اراضی که برای تجسسات اختصاص داده می شود، همان است که در نقشه ای که به جناب عالی در ضمن مذاکرات در روز ۲۴ مارس به اینجانب واگذار فرموده اید. به استثنای قسمت خاک آذربایجان غربی که در باختر خطی که از نقطه تقاطع حدود اتحاد جماهیر شوروی و ترکیه و ایران آغاز و بعد از سواحل شرقی دریاچه رضائیه گذشته تا شهر میاندوآب می رسد، واقع است. همانطور که در نقشه مزبور، روز ۴ آوریل اضافه تعیین گردیده است. ضمناً دولت ایران متعهد گردید، خاکی را که در طرف غرب خط سابق الذکر واقع است به امتیاز کمپانی های خارجی واگذار نماید.۴- سرمایه طرف ایران عبارت خواهد بود از اراضی نفت خیز مذکور در ماده ۳ که پس از عملیات فنی دارای چاه های نفت و محصول آن قابل استفاده شرکت خواهد بود از هر قبیل مخارج و آلات و ادوات و حقوق متخصصین و کارگران که برای استخراج نفت و تصفیه آن مورد احتیاج خواهد بود.۵- مدت عملیات شرکت ۵۰ سال است.۶- پس از انقضای مدت عملیات شرکت، دولت ایران حق خواهد داشت سهام متعلق به شوروی را خریداری نماید و یا مدت شرکت را تمدید کند.۷- حفاظت اراضی مورد تجسسات و چاه های نفت و کلیه تاسیسات شرکت منحصراً به وسیله قوای ایران خواهد بود.
عکس العمل شوروی بعد از عدم توافق با قرارداد
...