شهرستان ورزقان

شهرستان ورزقان یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است. مرکز آن شهر ورزقان است. این شهرستان از دو بخش مرکزی و بخش خاروانا تشکیل شده است. جمعیت این شهرستان در سرشماری سال ۱۳۸۵–۴۸٫۱۱۲ برآورد شده است که ۴٫۰۸۸ نفر از آن یعنی ۵/۸ درصد در مرکز شهرستان ساکن اند. این شهرستان از سمت شرق به شهرستان اهر، از سمت غرب به شهرستان های مرند و شبستر. از سمت شمال به شهرستان های کلیبر و جلفا و از سمت جنوب به شهرستان تبریز محدود شده است. این شهرستان سابقاً یکی از بخش های شهرستان اهر بوده است. نام دیگر شهرستان ورزقان ارسباران است و این نام به دلیل واقع شدن بسیاری از جنگل های ناحیهٔ سرسبز ارسباران در این شهرستان است. امروزه قسمتی از قدیمیترین منطقه قره داغ که به دیزمار ارسباران موسوم است تحت عنوان دیزمار مرکزی "(بخش خاروانا)" تابع این شهرستان می باشد. این شهرستان که به علت بخش بودن زیاد مورد توجه قرار نمی گرفت و در محرومیت به سر می برد. پس از جدا کردن بخش مواضع خان (خواجه) از ورزقان و الحاق آن به شهرستان هریس، بخش دیزمار شرقی (مردانقم) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان خداآفرین، دیزمار غربی (سیه رود) از خاروانا و الحاق آن به شهرستان جلفا و … به موجب جلسه مورخ ۱۳۸۰٫۷٫۱ هیئت وزیران و بنا به پیشنهاد شماره ۱٫۴٫۹۰۰۷۴ مورخ ۱۳۷۹٫۱۲٫۲۳ وزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ـ مصوب ۱۳۶۲ ـ اصلاحات تقسیماتی زیر را در استان آذربایجان شرقی تصویب نمود:بخش های ورزقان و خاروانا از شهرستان اهر منتزع و به شهرستان تبدیل و به عنوان «شهرستان ارسباران» شناخته شود. مرکزیت شهرستان ارسباران درشهر ورزقان خواهد بود این شهرستان شامل بخش های زیر می باشد:الف: بخش مرکزی به مرکزیت شهر ورزقان مشتمل بر دهستانهای:۱ـ ازومدل شمالی ۲ـ ازومدل جنوبی ۳ـ بکرآباد ۴ـ سینا.ب: بخش خاروانا به مرکزیت شهر خاروانا مشتمل بر دهستانهای:۱ـ ارزیل ۲ـ جوشین ۳ـ دیزمار مرکزی.در سال ۱۳۸۰ با پیگیری های شبانه روزی مسئولین وقت، به شهرستان ارتقاء یافت و در تاریخ ۱۱/۱۰/۱۳۸۰ مراسم افتتاح با حضور استاندار وقت و سایر مسئولین استانی و محلی برگزار گردید. در این مراسم مردم شریف و انتظار کشیده منطقه ورزقان به شادمانیها پرداختند و گوسفند و گاو قربانی کرده و نماز شکر به جای آوردند از آن تاریخ چهره سیاسی و اقتصادی شهرستان تغییر یافت ادارات و نهادها مستقل گردیدند و آرزوی دیرینه مردم دیار ستارخان، علامه جعفری، آیت الله علیاری و چندین رجال خوشنام این سامان برآورده گردید. لازم به یادآوری است که این بخش با منطقه کرج به بخش تبدیل شده و به علل کم توجهی رژیم گذشته در محرومیت مانده بود. شهرستان ورزقان منطقه معدن خیز بوده و انواع عناصر قیمتی و با ارزش در این دیار یافت شده و کشف خواهد گردید و از نظر سوق الجیشی و اقتصادی مهم ترین و غنی ترین منطقه کشور محسوب می شود.
بخش مرکزی شهرستان ورزقان
دهستان ازومدل جنوبی
دهستان ازومدل شمالی
دهستان بکرآباد
دهستان سینا
مردم ورزقان مانند دیگر شهرستان های آذربایجان شرقی ترکی آذربایجانی و همچنین تاتی هستند.
اکتشافات اصولی مس سونگون از سال ۱۳۶۶ آغاز و بعد از طی مراحل مختلف اکتشافی به همت مهندسین جوان و با انگیزه کشور و همت مسئولین منطقه ای و کشوری این کانسار به عنوان معدن پرذخیره شناخته و از سال ۱۳۷۵ در بودجه کشور دارای ردیف اعتباری شد و توجه دولت باعث پیشرفت مناسب عملیات اجرائی گردید کارخانه مس سونگون ورزقان که در سال ۱۳۸۶ هجری شمسی فعالیت خود را آغاز کرده است بعد از کارخانه مس سرچشمه (کرمان) دومین کارخانه تولید مس در ایران است و این به دلیل قرار گرفتن معدن مس در این منطقه است. در این معدن بیش از ۴۰۰۰ میلیارد ریال اعتبار ریالی و ارزی هزینه شده و برای تکمیل پروژه های موجود و اجرای پروژه های جانبی هزاران میلیارد بودجه ریالی و ارزی نیاز می باشد از جمله آن پروژه ها ذوب مس و پالایش آن، تولید مولیبدن، استحصال طلا و نقره و… می باشد. این معدن دارای بیش از یک میلیارد تن ذخیره کان سنگ مس می باشد و عناصر همراه آن مولیبدن، طلا، نقره، رینیوم و … است. در این شهرستان مناطق دیگری مثل: خوینرود، بالوجه، طویل، کالیجان، شرف آباد، اندریان، آستامال، آوان، گوتلر، اوزی و … دارای کانسارهای متنوعی مثل مس، طلا، نقره و … می باشد. از این میان معدن طلای اندریان به بخش خصوصی فروخته شده و در واقع از اختیار مردم خارج طرح مس سونگون با هدف استخراج معدن به روش نوین و تولید کنسانتره مس با عیار ۳۰٪، جهت تغذیه صنایع مولد کشور و رسیدن به ارزش افزوده با لاتر انجام می گیرد. از دیگر دستاوردهای مهم این طرح انتقال دانش فنی، صرفه جویی ارزی و اشتغال زایی است.
معدن مس سونگون در شمال غرب ایران، در استان آذربایجان شرقی، ۱۳۰ کیلومتری شمال تبریز، ۷۵ کیلومتری شمال غرب اهر و ۳۰ کیلومتری شمال ورزقان در همسایگی جمهوری های آذربایجان و ارمنستان قرار دارد.