[ویکی فقه] آن چه امروز از حافظ در دست است دیوان اوست که مجموعه ای است از اشعار او، شامل غزلیات، قصاید، مثنوی ها، قطعات، و رباعیات.
محمد گلندام اشعار پراکنده او را مدون ساخت. از نسخه های قدیمی موجود دیوان چنین بر می آید که در سال های بعد از
وفات حافظ چند کس به جمع آوری غزلیات او پرداخته اند و ظاهرآ تا اوایل
سده دهم این کار ادامه داشته است.
قصاید
قصاید حافظ بسیار معدود است و گرچه در بعضی از نسخه های جدید دیوان چند قصیده به نام او درج شده است، لیکن نسخه های کهن تر معمولا فقط شامل غزلیات اند و فصل یا بخش جداگانه ای را به
قصاید اختصاص نداده اند.تنها در یکی از نسخه های قدیمی دیوان، مورخ ۸۱۳، که از منابع کار خانلری بوده، پس از پایان غزلیات دو قصیده آورده شده است، بی آنکه با عنوان قصیده مشخص شوند.در نسخه ای به تاریخ ۸۲۵، نیز سه قصیده مندرج است، ولی در برخی نسخه های جدیدتر، پنج قصیده دیده می شود؛ در
مدح شاه شیخ ابوسحاق، شاه شجاع، قوام الدین محمد صاحب عیار، شاه منصور مظفری.بعضی قصاید خواجه از لحاظ ساختار کلی با غزل چندان تفاوتی ندارند و از همین رو در بعضی نسخه های دیوان در شمار غزلیات درج شده اند.در بعضی نسخه ها در این بخش یک قصیده به
زبان عربی و یک ترکیب بند نیز دیده می شود که با شیوه سخن حافظ چندان همانند و سازگار نیست و ظاهرآ الحاقی است. حافظ کلاً قصیده سرا نیست و معمولا مطالب و اغراضی را که قصیده سرایان در قصاید طولانی و مطنطن اظهار می دارند، وی در چند
بیت و با بیانی لطیف و مؤثر و غالباً صمیمانه و دور از
مداهنه در غزلیات خود عرضه می کند.
غزلیات
بخش عمده دیوان حافظ غزلیات اوست که نزدیک به پانصد غزل را شامل می شود.شمار غزلیات در نسخه های مختلف یکسان نیست.در دیوانی که به تصحیح قزوینی و غنی از روی نسخه های نسبتآ کهن به چاپ رسیده، شماره غزل ها ۴۹۵، و در طبع انتقادی خانلری، که بر کهن ترین نسخه های شناخته شده مبتنی است، شمار غزل هایی که اصیل شناخته شده ۴۸۶ است و ۳۸ غزل نیز الحاقی به شمار آمده و در جلد دوم، زیر عنوان ملحقات، جداگانه درج شده است.در میان غزلیات حافظ، غزل های ملمّع نیز دیده می شود.
مثنوی ها
...
