علی بن حامد کوفی (زادهٔ ۵۵۵ قمری در کوفه) شاعر پارسی گوی ایرانی است که در قرن هفتم هجری به سند آمد و سکنی گزید.
زبان فارسی در هندوستان
با انقراض دودمان برهمنان و پس از استقرار عرب (۹۲ ه. ق) طبعاً زبان فاتحین به تدریج در سند رواج یافت، ولی چگونه و در چه تاریخ زبان فارسی جانشین زبان عربی گردیده است، هنوز هم بر ما روشن نیست. بعضی از نویسندگان معتقدند که زبان فارسی با سپاهیان عرب به سند آمد زیرا قسمت عمدهٔ سپاه محمد بن قاسم که در شیراز فراهم آمد از جنگجویان ایرانی تشکیل یافته بود. برخی دیگر بر این عقیده اند که زبان فارسی در اواسط سدهٔ سوم هجری در سند انتشار یافت زیرا یعقوب لیث که در آن هنگام در سند سلطه و نفوذی داشت زبان عربی نمی دانست و در اشاعهٔ زبان و ادب فارسی تعصب شدیدی داشت. بنا به نوشتهٔ دو جغرافیدان معروف عرب قرن چهارم هجری، ابن حوقل و محمد مقدسی، مردم سند در آن تاریخ به زبان های مادری و عربی تکلم می کرده اند. بنابراین به احتمال قوی زبان فارسی هم در آنجا رواج داشته به سند راه یافته است. به هر حال، چون مدرک تاریخی در دست نیست نمی توان به طور قطع در این باره اظهار نظر کرد. حتی در دوره ای که قسمتی از سند تحت حکمفرمایی ناصرالدین قباچه بود (در سال ۶۲۵ هجری در آب غرقه شد) یا هنگامی که سند از طرف علاءالدین خلجی (۶۹۵-۷۱۵ ه. ق.) مورد حمله قرار گرفت. هیچ گونه اطلاعات صحیحی دربارهٔ چگونگی زبان و ادب فارسی در سند در دست نداریم.
ما فقط در تاریخ به نام دو شاعر خارجی برمی خوریم که در قرن هفتم هجری به سند آمدند و در آنجا اقامت گزیدند؛ یکی از آنان علی بن حامد کوفی است و دیگری عثمان مروندی.
چون علی بن حامد کوفی هنگام ترجمهٔ چچ نامه در ۶۱۳، ۵۸ ساله بوده، احتمالاً حدود ۵۵۵ متولد شده است. خاندان وی، چنان که نسبتش به کوفی نشان می دهد، اصالتاً اهل کوفه بودند و علی بن حامد هم در آن جا به دنیا آمد و پرورش یافت. وی اوایل عمرش را در زادگاهش در «فراغت و نعمت» گذراند. در دههٔ نخست سدهٔ هفتم، هنگامی که حدود پنجاه سال داشت، به سبب حوادث ناگوار، وطن را ترک کرد و به سند رفت و در ابتدای فرمانروایی ناصرالدین قُباچه (حک:۶۰۲-۶۲۴) در شهر اُچ، پایتخت وی، سکنی گزید. علی بن حامد نزد شرف الملک رضی الدین ابوبکربن محمد اشعری، وزیر ناصرالدین قُباچه، تقرب یافت و تا وی زنده بود، در حمایت او زندگی کرد. با درگذشت شرف الملک و به وزارت رسیدن پسرش، عین الملک فخرالدین حسین اشعری، اوضاع علی بن حامد به سبب رقابت و ستیزهٔ حاسدان دگرگون شد و با سختی مواجه گردید. از این رو، در ۶۱۳ کارهایی را که در دست داشت رها کرد و به مطالعه پرداخت. وی در اندیشهٔ تألیف کتابی دربارهٔ فتح سند به دست مسلمانان، از اُچ به شهرهای اَرور و بَکَّر (بَهکَر) رفت. او با مولانا قاضی اسماعیل بن علی بن محمد ثقفی، از بازماندگان محمدبن قاسم ثقفی (فاتح سند، متوفی ح ۹۸)، ملاقات کرد و ثقفی کتابی به عربی دربارهٔ فتح هند و بلاد سند به علی بن حامد نشان داد. این کتاب به خط یکی از اجداد ثقفی رونویسی یا تألیف شده بود. علی بن حامد این کتاب را از عربی به فارسی ترجمه کرد و به عین الملک فخرالدین، وزیر ناصرالدین قباچه، تقدیم نمود.
زبان فارسی در هندوستان
با انقراض دودمان برهمنان و پس از استقرار عرب (۹۲ ه. ق) طبعاً زبان فاتحین به تدریج در سند رواج یافت، ولی چگونه و در چه تاریخ زبان فارسی جانشین زبان عربی گردیده است، هنوز هم بر ما روشن نیست. بعضی از نویسندگان معتقدند که زبان فارسی با سپاهیان عرب به سند آمد زیرا قسمت عمدهٔ سپاه محمد بن قاسم که در شیراز فراهم آمد از جنگجویان ایرانی تشکیل یافته بود. برخی دیگر بر این عقیده اند که زبان فارسی در اواسط سدهٔ سوم هجری در سند انتشار یافت زیرا یعقوب لیث که در آن هنگام در سند سلطه و نفوذی داشت زبان عربی نمی دانست و در اشاعهٔ زبان و ادب فارسی تعصب شدیدی داشت. بنا به نوشتهٔ دو جغرافیدان معروف عرب قرن چهارم هجری، ابن حوقل و محمد مقدسی، مردم سند در آن تاریخ به زبان های مادری و عربی تکلم می کرده اند. بنابراین به احتمال قوی زبان فارسی هم در آنجا رواج داشته به سند راه یافته است. به هر حال، چون مدرک تاریخی در دست نیست نمی توان به طور قطع در این باره اظهار نظر کرد. حتی در دوره ای که قسمتی از سند تحت حکمفرمایی ناصرالدین قباچه بود (در سال ۶۲۵ هجری در آب غرقه شد) یا هنگامی که سند از طرف علاءالدین خلجی (۶۹۵-۷۱۵ ه. ق.) مورد حمله قرار گرفت. هیچ گونه اطلاعات صحیحی دربارهٔ چگونگی زبان و ادب فارسی در سند در دست نداریم.
ما فقط در تاریخ به نام دو شاعر خارجی برمی خوریم که در قرن هفتم هجری به سند آمدند و در آنجا اقامت گزیدند؛ یکی از آنان علی بن حامد کوفی است و دیگری عثمان مروندی.
چون علی بن حامد کوفی هنگام ترجمهٔ چچ نامه در ۶۱۳، ۵۸ ساله بوده، احتمالاً حدود ۵۵۵ متولد شده است. خاندان وی، چنان که نسبتش به کوفی نشان می دهد، اصالتاً اهل کوفه بودند و علی بن حامد هم در آن جا به دنیا آمد و پرورش یافت. وی اوایل عمرش را در زادگاهش در «فراغت و نعمت» گذراند. در دههٔ نخست سدهٔ هفتم، هنگامی که حدود پنجاه سال داشت، به سبب حوادث ناگوار، وطن را ترک کرد و به سند رفت و در ابتدای فرمانروایی ناصرالدین قُباچه (حک:۶۰۲-۶۲۴) در شهر اُچ، پایتخت وی، سکنی گزید. علی بن حامد نزد شرف الملک رضی الدین ابوبکربن محمد اشعری، وزیر ناصرالدین قُباچه، تقرب یافت و تا وی زنده بود، در حمایت او زندگی کرد. با درگذشت شرف الملک و به وزارت رسیدن پسرش، عین الملک فخرالدین حسین اشعری، اوضاع علی بن حامد به سبب رقابت و ستیزهٔ حاسدان دگرگون شد و با سختی مواجه گردید. از این رو، در ۶۱۳ کارهایی را که در دست داشت رها کرد و به مطالعه پرداخت. وی در اندیشهٔ تألیف کتابی دربارهٔ فتح سند به دست مسلمانان، از اُچ به شهرهای اَرور و بَکَّر (بَهکَر) رفت. او با مولانا قاضی اسماعیل بن علی بن محمد ثقفی، از بازماندگان محمدبن قاسم ثقفی (فاتح سند، متوفی ح ۹۸)، ملاقات کرد و ثقفی کتابی به عربی دربارهٔ فتح هند و بلاد سند به علی بن حامد نشان داد. این کتاب به خط یکی از اجداد ثقفی رونویسی یا تألیف شده بود. علی بن حامد این کتاب را از عربی به فارسی ترجمه کرد و به عین الملک فخرالدین، وزیر ناصرالدین قباچه، تقدیم نمود.
wiki: علی بن حامد کوفی