کوفه

فرهنگ فارسی

شهریست در کشور عراق ( بین النهران ) که در جنوب آن کشور نزدیک مرز ایران قرار دارد . این شهر چند ماه پس از بصره بدست سعد و قاص در کنار فرات - میان حیره و فرات - بنا شد . شهر کوفه نزد شیعیان مقامی ارجمند دارد زیرا علی ۴ بن ابی طالب آنرا پایتخت خود قرار داد و در همانجا بشهادت رسید .
ریگ توده سرخ گرد یا هریک توده سنگریزه آمیز

لغت نامه دهخدا

کوفه. [ ف َ ] ( اِخ ) شهر اکبر عراق که قبةالاسلام و دار هجرت مسلمانان است و سعدبن ابی وقاص آنجا را بنا کرد. ( از منتهی الارب ). نام شهری در عراق عرب در کنار رود فرات که در زمان خلیفه دویم رضی اﷲ عنه بناشده بود. ( ناظم الاطباء ). نام ناحیه کوفه به زمان ساسانیان سورستان بوده است. ( بلاذری ، یادداشت به خط مرحوم دهخدا ). بر لب رود فرات نهاده بنای وی سعدبن ابی وقاص کرده است و روضه امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب کرم اﷲ وجهه آنجاست. ( حدود العالم چ دانشگاه ص 154 ).شهر معروفی است در خاک بابل از سواد عراق و گروهی آن را خداالعذراء گویند و به جهت مستدیر بودنش و یا به جهت اجتماع مردم در آن ، کوفه نامیده اند. در وجه تسمیه کوفه چیزهایی دیگر نیز گفته اند. طول آن 69/5 درجه و عرضش 31 و یک سوم درجه و در اقلیم سوم واقع است. ( از معجم البلدان ). بنای کوفه چند ماه پس از بصره به دست سعدبن ابی وقاص صورت گرفت. و در علت بنای آن چنین گفته اند که سعد پس ازفتح عراق و غلبه بر ایرانیان در مداین فرودآمد و چند تن را به مدینه فرستاد تا مژده فتح را به عمر برسانند. عمر فرستادگان سعد را زرد و نزار دید و از ایشان سبب این تغییر حال را پرسید، گفتند: بدی آب و هوای شهرها رنگ ما را دگرگون ساخته. عمر دستور داد سرزمینی را برای اقامت مسلمانان در نظر بگیرند که با مزاج آنان سازگار باشد. سعد زمینی را در کنار فرات و درنزدیکی حیره انتخاب کرد و در آغاز مانند بصره خانه ها را با نی ساخت ، اما چون پس از چندی آتش درگرفت و سوخت با اجازه عمر خانه ها را از خشت ساختند. کوفه درنزد شیعه مقامی ارجمند دارد، زیرا که حضرت علی ( ع ) آنجا را مرکز خلافت خود قرار داد و در همانجا کشته شد. ( از تاریخ تمدن جرجی زیدان ج 2 ص 187 ). شهری است در عراق و در جانب راست نهر کوفه ( یکی از شعبه های فرات ) و در 10هزارگزی شرق نجف واقع است و 21880 تن سکنه دارد. شهر تاریخی مهمی است و آنجا را سعدبن ابی وقاص به سال 638 م. بنا کرد. مقر خلافت علی بن ابی طالب ( ع )بود و هم در مسجد مشهور آنجا به قتل رسید. خط کوفی بدانجا منسوب است و در زمان امویان و عباسیان مدارس فقهی و لغوی کوفه رقیب بصره بود. ( از الموسوعة العربیة ). قبر مسلم بن عقیل و عاتکه و سکینه بنت الحسین و مسجد امیرالمؤمنین که مقتل آن حضرت است در آنجاست وگویند تنور پیرزن که طوفان نوح از آن آغازید نیز بدانجا باشد و گور ابن ملجم و قبر مختاربن ابی عبید نیز در کوفه است. کوفه را به زمان عمربن الخطاب در نزدیکی حیره به جای مداین پی افکندند و لقب آن خدالعذراء بوده است. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ) :

کوفه . [ ف َ ] (اِخ ) شهر اکبر عراق که قبةالاسلام و دار هجرت مسلمانان است و سعدبن ابی وقاص آنجا را بنا کرد. (از منتهی الارب ). نام شهری در عراق عرب در کنار رود فرات که در زمان خلیفه ٔ دویم رضی اﷲ عنه بناشده بود. (ناظم الاطباء). نام ناحیه ٔ کوفه به زمان ساسانیان سورستان بوده است . (بلاذری ، یادداشت به خط مرحوم دهخدا). بر لب رود فرات نهاده بنای وی سعدبن ابی وقاص کرده است و روضه ٔ امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب کرم اﷲ وجهه آنجاست . (حدود العالم چ دانشگاه ص 154).شهر معروفی است در خاک بابل از سواد عراق و گروهی آن را خداالعذراء گویند و به جهت مستدیر بودنش و یا به جهت اجتماع مردم در آن ، کوفه نامیده اند. در وجه تسمیه ٔ کوفه چیزهایی دیگر نیز گفته اند. طول آن 69/5 درجه و عرضش 31 و یک سوم درجه و در اقلیم سوم واقع است . (از معجم البلدان ). بنای کوفه چند ماه پس از بصره به دست سعدبن ابی وقاص صورت گرفت . و در علت بنای آن چنین گفته اند که سعد پس ازفتح عراق و غلبه بر ایرانیان در مداین فرودآمد و چند تن را به مدینه فرستاد تا مژده ٔ فتح را به عمر برسانند. عمر فرستادگان سعد را زرد و نزار دید و از ایشان سبب این تغییر حال را پرسید، گفتند: بدی آب و هوای شهرها رنگ ما را دگرگون ساخته . عمر دستور داد سرزمینی را برای اقامت مسلمانان در نظر بگیرند که با مزاج آنان سازگار باشد. سعد زمینی را در کنار فرات و درنزدیکی حیره انتخاب کرد و در آغاز مانند بصره خانه ها را با نی ساخت ، اما چون پس از چندی آتش درگرفت و سوخت با اجازه ٔ عمر خانه ها را از خشت ساختند. کوفه درنزد شیعه مقامی ارجمند دارد، زیرا که حضرت علی (ع ) آنجا را مرکز خلافت خود قرار داد و در همانجا کشته شد. (از تاریخ تمدن جرجی زیدان ج 2 ص 187). شهری است در عراق و در جانب راست نهر کوفه (یکی از شعبه های فرات ) و در 10هزارگزی شرق نجف واقع است و 21880 تن سکنه دارد. شهر تاریخی مهمی است و آنجا را سعدبن ابی وقاص به سال 638 م . بنا کرد. مقر خلافت علی بن ابی طالب (ع )بود و هم در مسجد مشهور آنجا به قتل رسید. خط کوفی بدانجا منسوب است و در زمان امویان و عباسیان مدارس فقهی و لغوی کوفه رقیب بصره بود. (از الموسوعة العربیة). قبر مسلم بن عقیل و عاتکه و سکینه بنت الحسین و مسجد امیرالمؤمنین که مقتل آن حضرت است در آنجاست وگویند تنور پیرزن که طوفان نوح از آن آغازید نیز بدانجا باشد و گور ابن ملجم و قبر مختاربن ابی عبید نیز در کوفه است . کوفه را به زمان عمربن الخطاب در نزدیکی حیره به جای مداین پی افکندند و لقب آن خدالعذراء بوده است . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) :
بها داد منذر چو بود ارزشان
که در بیشه ٔ کوفه بد مرزشان .
فردوسی (شاهنامه چ دبیرسیاقی ج 4 ص 1813).
زآن بوحنیفه مرتبت و شافعی بیان
چون مصر و کوفه بودنشابور ز احترام .

خاقانی .

کوس چون مار شده حلقه و کوبند سرش
بانگ آن کوفتن از کوفه به صنعا شنوند.

خاقانی .

با وجود چنین دو حجت شرع
ری و خوی کوفه دان و مصر شمار.

خاقانی .

پیاده ای سرو پا برهنه با کاروان حجاز از کوفه بدرآمد و همراه ما شد. (گلستان سعدی ). رجوع به معجم البلدان شود.

کوفة. [ ف َ ] (ع اِ) ریگ توده ٔ سرخ گرد یا هر ریگ توده ٔ سنگریزه آمیز. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || عیب . و گویند: لیست به کوفة و توفة. (منتهی الارب ): لیست به کوفة و توفة؛ یعنی در آن عیبی نیست . (از اقرب الموارد).

دانشنامه عمومی

مختصات: ۳۲°۰۲′ شمالی ۴۴°۲۰′ شرقی / ۳۲٫۰۳۳°شمالی ۴۴٫۳۳۳°شرقی / 32.033; 44.333
۳۲°۰۱′شمالی ۴۴°۱۴′شرقی / ۳۲٫۰۲°شمالی ۴۴٫۲۴°شرقی / 32.02; 44.24
نجف
کوفه یکی از شهرهای کشور عراق است. این شهر در ۱۷۰ کیلومتری جنوب بغداد و در استان نجف واقع شده است. مسجد کوفه که در قرن ۷ میلادی ساخته شده است از بناهای مهم این شهر و زیارت گاه شیعیان است. این شهر مدتی پایتخت علی بن ابیطالب بود و به همین دلیل به همراه سامرا، کربلا، کاظمین و نجف جایگاه ویژه ای در نزد شیعیان دارد. پارچه ای را که مردان عرب به سر می اندازند و چفیه نام دارد برخاسته از این شهر است.

wiki: کوفه

دانشنامه آزاد فارسی

مسجد مسجد مسجد شهری در کرانۀ غربی رود فرات، به فاصلۀ ۱۰کیلومتری شمال شرقی نجف و ۱۷۰کیلومتری جنوب بغداد، با ۱۱۰هزار نفر جمعیت (۲۰۰۳). به همراه سامرا، کربلا، و نجف یکی از چهار شهر مهم عراق است که برای شیعیان اهمیتی خاص دارد و مرکز حکومت حضرت علی (ع) بود. کوفه در زمان خلافت عمر و پس از پیروزی اعراب مسلمان بر ساسانیان در جنگ قادسیه به دست سعد بن ابی وقاص بنا شد (۱۷ق) و با پیشروی اعراب به سمت شمال اهمیت یافت. پس از شهادت امام حسین (ع)، مختار ثقفی کوفه را اشغال، و کسانی را که از تشیع پیروی نمی کردند قتل عام کرد (۶۶ق). پس از شکست مختار از مُصعب بن زبیر در ۶۷ق، مصعب بسیاری از کوفیان را، از راه انتقام جویی، کشت. خوارج در ۱۲۷ق کوفه را از اشغال کردند. با روی کارآمدن عباسیان کوفه مقر خلافت شد، اما با احداث بغداد اهمیت خود را ازدست داد. قرمطیان در ۳۱۲ق کوفه را تسخیر و تاراج کردند، ولی پس از آن که مقر حکومت خود را به حله منتقل کردند (۴۹۵ق) کوفه اهمیت خود را ازدست داد و از زمان مغولان به بعد نامی از این شهر به میان نیامده است. کوفه در زمان امویان و عباسیان مرکز فضل و دانش بود و با بصره رقابت می کرد. خط کوفی منسوب به این شهر است. حضرت علی (ع) در کوفه به شهادت رسید؛ مسجدی که حضرت در آن ضربت خورد هنوز باقی است.

wikijoo: کوفه

نقل قول ها

کوفه شهری در ۱۷۰ کیلومتری جنوب بغداد و ۱۰ کیلومتری شمال شرق نجف، در عراق.
• «کوفه شهری است بزرگ و کهن ساز که ویرانی بسیار بر آن رفته و اکنون ویرانه هایش بیش از آبادانی هایش است… در یک فرسنگی غرب شهر مزاری گران قدر منسوب به علی بن ابی طالب رضی الله عنه که ناقهٔ بارکشِ پیکرِ بی جان آن حضرت در آنجا به زمین نشسته و گویند قبر حضرتش همان جاست و خدا به صحّت این سخن آگاه تر است. در این زیارتگاه ساختمانی است باشکوه…» -> ابن جبیر، در ۲۸ محرم ۵۸۰/ ۱۰ مه ۱۱۸۴

wikiquote: کوفه

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] کوفه ؛ از شهرهای جنوب کشور عراق فعلی، در ۱۰ کیلومتری شمال شرق نجف و دومین شهری است که به دست مسلمانان بنا شده است. امام علی ـ علیه السلام ـ این شهر را به عنوان مقر حکومت خود برگزید و در همین شهر به شهادت رسید. بیشتر شیعیان در قرن نخست از شهر کوفه بودند. امام صادق ـ علیه السلام ـ دو سال در این شهر اقامت گزید.از آثار مهم این شهر، مسجد کوفه و مسجد سهله است.
واژه کوفه به معنای شن سرخی است که در جایی انباشته شده باشد و برخی گفته اند دایره وار باشد، یا شنی که با سنگریزه مخلوط باشد و یا هر گونه شنی. بنابر برخی منابع، «کوفه» از کلمه «تکوف» مشتق شده است که به معنای «جمع شدن» است.
تاریخچه
بنابر روایات، منطقه کوفه در زمانهای پیش از اسلام، آباد و مسکونی بوده و بعدها ویران شده است. طبق روایتی دینی، حضرت نوح ـ علیه السلام ـ در کوفه کشتی خود را ساخت و قوم نوح در کوفه بتها گذاشته بودند. بنای مجدد شهر کوفه را به مسلمانان نسبت می دهند. این شهر همراه بصره یکی از دو شهری است که تاسیس آنها به دست مسلمانان بوده است. گویند این منطقه محل اردوی دائم سپاهیان مسلمان درگیر در فتوحات اسلامی بوده است. وقتی عمر بن خطاب دریافت که سپاهیان عرب در این منطقه به حال افسردگی افتاده اند به سعد بن ابی وقاص در سال ۱۵، ۱۷ و ۱۹ق دستور داد تا در آن حوالی جایی را برای اقامت مسلمانان در نظر بگیرد که با مزاج آنان سازگار باشد. سعد منطقه ای را در کنار فرات و در نزدیکی حیره انتخاب کرد. از اولین اقدامات سعد، ساخت مسجد و دارالاماره در کوفه بود که این دو را در مکان مرتفع کوفه بنا نهاد. تأسیس شهر کوفه از ضروریات راهبردی بود که فتوحات عصر خلیفه دوم ایجاب می نمود. زمانی که نیروی رزمی عرب به فرمان دهی سعد بن ابی وقاص به سرزمین ایران رسید، نیاز به یک خط ارتباطی بین مدینه - که مرکز دولت اسلامی بود - و میدان جنگ احساس می شد و لازم بود که سپاه مسلمانان یک نقطه اتکاء و پایگاه نظامی ثابت در نزدیکی میدان جنگ داشته باشد. بدین رو عمر فرمان داد در منطقه عمومی کوفه، پایگاه نظامی ثابتی ساخته شود و بدین سان، رفته رفته شهر کوفه گسترش و رونق یافت.شیعیان کوفه نخستین کسانی بودند که پس از اینکه مردم، ولایت اهل بیت ـ علیهم السلام ـ را رد کردند آن ها ولایت و دوستی اهل بیت ـ علیهم السلام ـ را پذیرفتند و به همین خاطر روایاتی وجود دارد که سکونت در کوفه بر مکه و مدینه ترجیح داده شده است و کوفه مرکزی جهت رشد تشیع و گسترش این این مکتب در میان مردم بود.
← جمعیت
غیر از مسجد کوفه مساجد دیگری ساخته شد که بیشتر آنها مساجد قبیله ای است و به قبایل خاص نزدیک به آن مسجد متعلق بود از نظر روایات شیعه این مساجد به سه قسم تقسیم می شوند: •مساجد مبارکه که به وسیله افراد نیک و با هدف های نیک بنا شده اند؛ •مساجد ملعونه که به وسیله افراد پست و با اهداف پست ساخته شده اند؛ •مساجد دیگر که یا در روایات شیعه مطرح نشده و یا عنوانی به آن داده نشده است.
← مساجد مبارک کوفه
...

wikifeqh: امام علی(ع) در سال ۳۶ق این شهر را به عنوان مرکز خلافت خود برگزید و در همین شهر به شهادت رسید. بیشتر شیعیان در قرن نخست از شهر کوفه بودند. از مکان های مهم این شهر، مسجد کوفه و مسجد سهله است. علومی همچون فقه، حدیث و نحو در کوفه رونق فراوان داشته است.
خاندان ابن فرات آل ابی الجعد آل ابی الجهم آل ابی ساره آل ابی شعبه آل ابی سبره آل ابی صفیه آل اعین آل حیان تغلبی آل یقطین آل خرسان خاندان بحرالعلوم خاندان ابن نما آل بریدی آل خاقانی آل ثوابه خاندان جواهری خاندان حرزالدین

wikishia: اسلام آن را پایه گذاری کردند و حضرت امام علی علیه السلام آن را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند. گویند محل بنای این شهر را دو صحابی جلیل القدر یعنی سلمان فارسی و حذیفه یمانی در سال 17 هـ.ق و در دوره خلافت عمر انتخاب کردند و در آغاز به این شهر «کوفه الجند» می گفتند که به معنی «محل تجمع لشکریان» بود و بعدها این واژه خلاصه شده و به آن کوفه می گفتند. در سال 22 هـ.ق و در زمان حکمرانی مغیره بن شعبه، تعداد هفت محله به تعداد قبایل ساکن در شهر کوفه که هفت قبیله بودند پایه گذاری شد و در سال 36 هـ.ق حضرت علی علیه السلام پس از جنگ جمل این شهر را به عنوان پایتخت انتخاب فرمودند.
در وجه تسمیه کوفه چند قول وجود دارد: یکی آن که «کوفه به معنای جایی است که در آن ریگ و شن باشد». مقدسی می گوید: «هر شن که باریگ آمیخته بود کوفه است، نمی بینی که زمین آن چنین است».
دیگر آن که «نام سرزمین بابل از سواد عراق است و از آن رو کوفه نامیده اند که به صورت دایره است یا تپه شنی دایره» و نیز چون سعد بن ابی وقاص، پس از فتح قادسیه و استقرار در انبار، سپاه مسلمانان را برای رهایی از بدی آب و هوا و موجودات آزاردهنده آن به سوی این سرزمین هدایت کرد و به آنان گفت: «تکوفوا فی هذا الموضع؛ در این مکان جمع شوید»، از ریشه کاف و تکوف است. برخی نیز گفته اند: «به سبب وجود کوه کوچکی در آن جا که به کوفان معروف است، این منطقه را کوفه نامیده اند».
کوفه در هشت کیلومتری شرق نجف اشرف بر کرانه رود فرات قرار دارد. این سرزمین 22 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در شرق آن رود فرات، در غرب آن صحرا، در جنوب غربی آن شهر باستانی حیره (شش کیلومتری آن) و در شمال شرقی آن ذی الکفل واقع شده است. به سبب همین نزدیکی به فرات که در سه کیلومتری شرق آن قرار دارد و نیز جاری بودن یکی از شاخه های فرات در شرق آن، زمین های اطراف شهر حاصلخیز است و به گفته اصطخری «به همین سبب آب و هوای کوفه از بصره خوش تر است». در شش کیلومتری کوفه، شهر باستانی حیره قرار دارد.
در دوره خلافت خلیفه دوم، مسلمانان که هدف فتح ایران را در سر داشتند، به دنبال محلی بودند که علاوه بر نزدیکی به مرز ایران، از نظر آب و هوایی، مطلوب ساکنین جزیرة العرب باشد؛ از این رو سعدبن ابی وقاص پس از مکاتبه با خلیفه دوم، به سلمان فارسی و حذیفة بن الیمان مأموریت داد تا به دنبال محلی مناسب جهت اسکان خود و گله شترانشان باشند. در پی این مأموریت، منطقه ای در ساحل غربی رود فرات و نزدیکی شهر باستانی حیره انتخاب گردید، که بعدها کوفه نامیده شد، و این اولین شهری بود که پس از ظهور اسلام، به وسیله مسلمانان ساخته شد.
اولین ساختمانی که در شهر کوفه بنا گردید و تقسیم بندی شهر و محله های آن بر اساس آن و در کنار آن انجام شد، مسجد جامع کوفه بود که ساخت آن هم زمان با حضور مسلمانان در این منطقه آغاز شد
«عمربن الخطاب به سعدبن ابی وقاص دستور داد مسجد جامع کوفه را به نحوی طراحی کند که گنجایش چهل هزار نفر سربازی که می بایست در آن جا مستقر شوند داشته باشد.» احمدبن یحیی بلاذری در «فتوح البلدان» در این باره چنین گزارش می دهد: «تعداد کل مهاجرین اولیه به کوفه بیست هزار نفر بود که از دوازده هزار نفر یمنی و هشت هزار نفر نزاری تشکیل شده بود»
در آغاز خلافت امام علی علیه السلام مسئله «ناکثان »، یعنی پیمان شکنی کسانی که پیش از همه با او بیعت کرده بودند، و آنها به کمک مالی بنی امیه ونفوذ واحترام همسر پیامبر، جنوب عراق را تسخیر کردند و پس از تصرف بصره دهها نفر از یاران وکارگزاران امام علیه السلام را به ناحق کشتند.

wikiahlb: کوفه

کلمات دیگر: