سعد بن ابی وقاص (مرگ در دوران خلافت معاویه) از صحابیون برجسته محمد و فرمانده لشکر مسلمانان در فتح عراق و جزو قبیله بنی زهره بن کلاب بود. کنیه وی ابو اسحاق است اما گاهی به نام سعد بن مالک نیز شناخته می شود. زیرا نام پدرش مالک بن وهیب (یا اهیب) بن عبد مناف بن زهره بود. دقیقاً علت نامگذاری کنیه پدرش به نام ابی وقاص مشخص نیست و خود سعد یک بار از محمد در مورد پدر خود سؤال کرد و محمد هم گفت که نام پدر سعد، مالک بن وهیب (یا اهیب) بن عبد مناف بن زهره است و هر که خلاف این را بگوید، لعنت خدا بر او باشد. مادر محمد از قبیله بنی زهره است و بنابراین محمد، سعد را به عنوان عموی مادرش مورد احترام قرار می داد.
در منابع سنی به اسلام آوردن زود هنگام وی اشاره شده و وی را ۳، ۷ یا نهمین فردی می دانند که اسلام آورد و اسلام آوردنش در زمانی بود که نماز هنوز واجب نشده بود. در این منابع، آیاتی از قرآن را در شان وی نازل شده می دانند و وی را اولین کسی که در اسلام جنگید و تیری پرتاب کرد دانسته و به محافظتش از محمد در شب بعد از هجرت، حضورش در تمامی غزوات محمد، جمله ای که محمد تنها به وی (در برخی منابع به زبیر نیز) گفته که پدر و مادرم به فدایت باد و دعای محمد در مورد وی که تمامی خواسته های سعد برآورده شود، اشاره شده است.
روایاتی وجود دارد که حاکی از آن است که وقتی سعد در مکه بود و بیماری در حد مرگ گرفته بود، محمد به دیدارش رفت (در مورد موقعیت این روایت، اختلاف نظر است) و این منابع روایت می کنند که سعد از مرگ در مکه به علت این که قبلاً از آنجا هجرت کرده بود، بیزار بود و بخشی از ناراحتی وی به خاطر فرمانی بود که محمد داده بود مبنی بر اینکه هر مسلمانی که در حال مرگ است باید بخشی از املاکش را صدقه بدهد.
عمر بن خطاب پس از آنکه سعد را مأمور جمع آوری صدقه قبیله هوازین کرده بود، بعد از شکست اعراب از ایران در جنگ پل، سپاهی را به فرماندهی سعد به مرکز عراق فرستاد که توانستند در جنگ قادسیه، سپاه ساسانیان را شکست دهند. روایتی حاکی از آن است که خود سعد در این جنگ بیمار بود و حضور فعال نداشت و اشعاری در برخی منابع در مذمت سعد به خاطر شرکت نداشتنش در جنگ نقل شده است. اعراب توانستند سپاه ایران را از عراق بیرون رانده و مدائن را تصرف کنند و با شکست دادن ایران در جلولا، توسط سپاهی که سعد به فرماندهی برادر زاده اش هاشم بن عتبه بن ابی وقاص فرستاده بود، این کار به پایان رسید. در زمان این وقایع اختلاف نظر است ولی قول معروف این است که این وقایع در سال ۱۹–۱۴ هجری/۴۰–۶۳۵ میلادی رخ داد.
در منابع سنی به اسلام آوردن زود هنگام وی اشاره شده و وی را ۳، ۷ یا نهمین فردی می دانند که اسلام آورد و اسلام آوردنش در زمانی بود که نماز هنوز واجب نشده بود. در این منابع، آیاتی از قرآن را در شان وی نازل شده می دانند و وی را اولین کسی که در اسلام جنگید و تیری پرتاب کرد دانسته و به محافظتش از محمد در شب بعد از هجرت، حضورش در تمامی غزوات محمد، جمله ای که محمد تنها به وی (در برخی منابع به زبیر نیز) گفته که پدر و مادرم به فدایت باد و دعای محمد در مورد وی که تمامی خواسته های سعد برآورده شود، اشاره شده است.
روایاتی وجود دارد که حاکی از آن است که وقتی سعد در مکه بود و بیماری در حد مرگ گرفته بود، محمد به دیدارش رفت (در مورد موقعیت این روایت، اختلاف نظر است) و این منابع روایت می کنند که سعد از مرگ در مکه به علت این که قبلاً از آنجا هجرت کرده بود، بیزار بود و بخشی از ناراحتی وی به خاطر فرمانی بود که محمد داده بود مبنی بر اینکه هر مسلمانی که در حال مرگ است باید بخشی از املاکش را صدقه بدهد.
عمر بن خطاب پس از آنکه سعد را مأمور جمع آوری صدقه قبیله هوازین کرده بود، بعد از شکست اعراب از ایران در جنگ پل، سپاهی را به فرماندهی سعد به مرکز عراق فرستاد که توانستند در جنگ قادسیه، سپاه ساسانیان را شکست دهند. روایتی حاکی از آن است که خود سعد در این جنگ بیمار بود و حضور فعال نداشت و اشعاری در برخی منابع در مذمت سعد به خاطر شرکت نداشتنش در جنگ نقل شده است. اعراب توانستند سپاه ایران را از عراق بیرون رانده و مدائن را تصرف کنند و با شکست دادن ایران در جلولا، توسط سپاهی که سعد به فرماندهی برادر زاده اش هاشم بن عتبه بن ابی وقاص فرستاده بود، این کار به پایان رسید. در زمان این وقایع اختلاف نظر است ولی قول معروف این است که این وقایع در سال ۱۹–۱۴ هجری/۴۰–۶۳۵ میلادی رخ داد.
wiki: سعد بن ابی وقاص