عشره مبشره

حدیث عَشَره مُبَشَّره روایتی معروف در میان مسلمانان اهل سنت است که محمد به ده تن از یاران نزدیک خویش بشارت بهشت را داده است. این ده تن که به نام عشره شناخته می شوند اینانند:
صحابه
علمای شیعه در مواجهه با این حدیثِ موجود در منابع اهل سنت، چند مطلب بیان داشته اند:
۱- اشکال سندی در این حدیث؛ از جمله این که بیان می دارند این حدیث در مهم ترین کتب حدیثی اهل سنّت، یعنی در صحیح بخاری و صحیح مسلم نقل نشده است. همچنین در سلسله سند روایت افرادی وجود دارند که حدیث را ضعیف می کنند. در واقع اسناد آن باطل و ناتمام است.
۲- اشکال متنی؛ که در متن حدیث عشره مبشره، اختلاف وجود دارد و در بیان های مختلف روایت، ۱۰ نفرِ بیان شده متفاوتند.

عَشَرۀ مُبَشِّره
دَه تن از مهاجران قریش که طبق روایت های اهل سنّت، پیامبر اسلام (ص) به ایشان وعده داد که به بهشت خواهند رفت. گرچه این مفهوم را به حدیث نبوی نسبت می دهند، امّا صحت این نسبت روشن نیست. بلکه با توجه به عملکرد برخی افراد ذکر شده، تعارض آن با سیرۀ نبوی واضح است. این ده تن عبارت اند از ابوبکر، عمر، عثمان، علی (ع)، طلحه، زُبَیر، عبدالرحمان بن عوف، سعد بن ابی وقاص، سعید بن زید (شوهر خواهر عمر) و شخص پیغمبر که نامش پیش از نُه تن دیگر آمده است. در روایتی دیگر شخص دهم ابوعبیدۀ جَرّاح است. احتمالاً منشأ این مفهوم اهمیت اشخاصِ ذکرشده و سلسله مراتب ایشان در جامعۀ عرب آن روزگار بوده است.

[ویکی فقه] عشره مبشره، واژه ترکیبی مصطلح در تاریخ و حدیث اهل سنت است. بر طبق این حدیث پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به ده نفر بشارت بهشت داده است؛ یعنی این که این ده نفر قطعا بهشتی هستند و حتی با وجود گناهان متعدد، هرگز داخل جهنم نخواهند شد.
این ده نفر بر طبق سنن ترمذی افراد ذیل هستند: «حدثنا قتیبة اخبرنا عبد العزیز بن محمد، عن عبد الرحمن بن حمید، عن ابیه، عن عبد الرحمن بن عوف، قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): «ابو بکر فی الجنة، و عمر فی الجنة، و عثمان فی الجنة، و علی فی الجنة، و طلحة فی الجنة، و الزبیر فی الجنة، و عبد الرحمن بن عوف فی الجنة، و سعد بن ابی وقاص فی الجنة، و سعید بن زید فی الجنة، و ابو عبیدة بن الجراح فی الجنة». ابوبکر بن ابی قحافه؛ او نخستین خلیفه از خلفای راشدین است. عمر بن خطاب؛ وی ۵ سال قبل از هجرت به مدینه اسلام آورد و در سال ۱۱ ه ق بنا به وصیت ابوبکر به خلافت رسید. عثمان بن عفان؛ او بعد از مرگ عمر به سال ۲۳ه. ق از طریق شورایی که عمر اعضای آن را معیّن کرده بود، به خلافت رسید. وی در دستیابی بنی امیه به قدرت نقش اساسی داشت. علی بن ابی طالب؛ اولین مردی بود که اسلام آورد و پس از عثمان به سال ۳۵ه ق با بیعت عمومی به خلافت رسید. طلحة بن عبیدالله؛ مردی شجاع و با سخاوت بود. وی به همراه عایشه جنگ جمل را طراحی کرد و در همین جنگ به تیر مروان بن حکم کشته شد. زبیر بن عوام؛ وی در تمامی غزوات شرکت داشت. از اصحاب جمل بود و چون تصمیم به کناره گیری گرفت در بین راه، توسط ابن جرموذ کشته شد. عبدالرحمن بن عوف؛ یکی از معاریف صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله) و از اشخاص حاضر در شورای منتخب عمر. وی در دستیابی عثمان به خلافت تاثیری تامّ و تمام داشت. سعد بن ابی وقاص؛ وی یکی از اعضای شورای ۶نفره عمر برای تعیین خلیفه بود. سعید بن زید؛ از صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله) و از سابقان در اسلام که در همه غزوات به جز جنگ بدر شرکت داشت. طبق یک سند، همین شخص راوی حدیث عشره مبشره است. ابوعبیده عامر بن عبدالله بن جرّاح؛ وی در تمامی غزوات شرکت داشته است و از متخلفین جیش اسامه و فعالان در به خلافت رساندن ابوبکر به شمار می رود.
بررسی سندی حدیث
حدیث عشره مبشره، چندین سند دارد که در این جا به ذکر دو سند مشهور اکتفا می شود: ۱) طریق اول، حمیدبن عبدالرحمن بن عوف از پدرش عبدالرحمن نقل می کند. در حالی که حمید در سال ۳۲هـ ق به دنیا آمده، و عبدالرحمن (پدر او) در سال ۳۳هـ ق وفات کرده است؛ پس او نمی تواند از پدرش مستقیما حدیث نقل کند، و حتما باید واسطه ای بین این دو باشد که هویت این واسطه معلوم نیست. ۲) طریق دوم، عبدالله بن ظالم از سعیدبن زید نقل کرده است. این طریق به نظر بخاری و مسلم صحیح نیست.
اختلاف در متن حدیث
در یکی از نقل ها ابوعبیده، جزو ده تن است، ولی در روایتی که مستدرک نقل کرده، به جای وی نام ابن مسعود آمده است. در روایتی که در سنن ابی داود و سنن ابن ماجه نقل شده به جای هر دوی آنها نام رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) عنوان شده است. همچنین در یکی از روایات ابی داود، یکی از آن ده تن، سعدبن ابی وقاص است؛ اما در روایات دیگری که ابی داود ناقل آن است، به جای سعدبن ابی وقاص، سعدبن مالک ذکر شده است. نکته دیگری که باعث تضعیف این حدیث می شود، آن که نام عبدالرحمن بن عوف و سعیدبن زید جزء افراد بشارت داده شده به بهشت است؛ این در حالی است که آنان خود این حدیث را نقل کرده اند و این موجب شک و تردید است. از طرفی، چرا این حدیث به وسیله هشت نفر دیگر، نقل نشده است؟! چرا در روز سقیفه که بر سر خلافت، اختلاف بود و مهاجرین برای شایستگی خود فضایلی را نقل می کردند، کسی به این حدیث استناد نکرد؟! آیا این سؤالات و نظایر آن، حاکی از این نیست که چنین حدیثی اصلاً وجود نداشته و بعدها جعل شده است؟!
مخالفت با قرآن
...