وصیت

وَصیّت
در اصطلاح حقوق، تصرّفاتی که شخص بدون واسطه یا باواسطه برای زمان بعد از مرگ در اموال خود می کند. قانون مدنی به پیروی از مشهورترین تعریف های وصیت در فقه، در مادۀ ۲۸۶ وصیت را به دو گروه تملیکی و عهدی تقسیم و تعریف کرده است: وصیت تملیکی آن است که کسی عین یا منفعتی از مال خود را برای زمان بعد از مرگش به دیگری مجاناً تملیک کند، و در وصیت عهدی، یک یا چند تن را برای انجام اموری مأمور می کند. وصیت کننده موصی، کسی که وصیت تملیکی به نفع او شده موصی له، مورد وصیت موصی به، و کسی که به موجب وصیتِ عهدی ولیّ بر ثلث یا بر صغیر است وصی نامیده می شود. وصیت نامه اظهاریه ای است متضمن خواستۀ شخص در زمینۀ نحوۀ تصرفات و ادارۀ اموال او پس از فوت. وصیت نامه باید مطابق ملزومات قانونی محل تنظیم شود. عقد وصیت از حیث شرایط اساسی صحت، تابع مادۀ ۱۹۰ قانون مدنی است و اهلیت طرفین یکی از شروط صحت آن است، ولی علاوه بر آن مادۀ ۸۳۶ قانون مدنی نوعی عدم اهلیت خاص برای موصی پیش بینی کرده است. به موجب این ماده، هرگاه کسی به قصد خودکشی خود را مجروح یا مسموم کند و یا اعمال دیگری که موجب هلاکت است مرتکب شود و پس از آن وصیت کند، آن وصیت در صورت هلاکت باطل است. قانون مدنی در مواد ۸۵۱ و ۸۵۲ وصیت به حمل را صحیح دانسته لیکن تملک او را منوط به زنده متولد شدن کرده است، اعم از این که قابلیت زیست را داشته باشد یا نه، ولی اگر حمل درنتیجۀ جرمی سِقط شود، موصی به به ورثۀ او می رسد. موصی له ممکن است محصور به شخص یا اشخاص معیّنی باشد و یا وصیتی باشد که در آن موصی له به اشخاص معیّنی تملیک نمی شود، بلکه هدف این است که در راه معیّنی به مصرف برسد، مانند وصیت به فقرا یا امور عام المنفعه که در این صورت وصیت به غیر محصور است. در وصیت به محصور قبول موصی له پس از فوت موصی شرط تملیک است، ولی به موجب مادۀ ۸۲۸ قانون مدنی در وصیت عهدی قبول شرط نیست. در وصیت عهدی وصی می تواند تا زمانی که موصی زنده است وصیت را رد کند، ولی اگر پیش از مرگ موصی، وصیت را رد نکرد بعد از آن حق رد ندارد. براساس مادۀ ۸۳۴ قانون مدنی موصی می تواند از وصیت رجوع نماید؛ علاوه بر آن به موجب مادۀ ۸۳۹ اگر موصی بعداً وصیتی خلاف وصیت اول کند، وصیت دوم صحیح است. موصی نمی تواند در وصیت نامه یک یا چند تن از ورثه را از ارث محروم کند، در این صورت وصیت نافذ نمی باشد. به موجب مقررات قانون مدنی هر کسی می تواند نسبت به ثلث مال خود وصیت کند و وصیت مازاد به ثلث نافذ نیست مگر آن که وُرّاث آن را تنفیذ نمایند. قانونِ امور حِسبی سه نوع وصیت نامه پیش بینی کرده است؛ وصیت نامه رسمی، خودنوشت، و سرّی. ترتیب تنظیمِ وصیت نامۀ رسمی و اعتبار آن در دفاتر اسناد رسمی است. وصیت نامۀ خودنوشت در صورتی معتبر است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و تاریخ روز، ماه و سال آن به خط موصی بوده و حتماً به امضای او رسیده باشد. فقدان امضای موصی در این نوع وصیت نامه موجب بی اعتباری آن است. وصیت نامۀ سرّی نیز باید به امضای موصی رسیده باشد، اعم از این که به خط وی یا به خط دیگری باشد، و به ترتیبی که برای امانت اسناد در قانون ثبت اسناد مقرر شده است، امانت گذارده شود؛ ولی موصی می تواند هر وقت که بخواهد آن را مسترد کند. کسی که سواد ندارد نمی تواند به ترتیب سرّی وصیت کند. وصیت نامه باید کتبی باشد و به موجب مادۀ ۲۹۱ قانون امور حِسبی به وصیت شفاهی در دادگاه ترتیب اثر داده نمی شود، مگر آن که اشخاص ذی نفع در تَرَکه به صحت آن اقرار نمایند. ولی در شرایط فوق العاده ازقبیل جنگ و یا خطر مرگ فوری، که موصی نمی تواند به یکی از طرق فوق وصیت کند، ممکن است وصیت به طریقی که در قانون امور حِسبی مقرر شده است، صورت گیرد. ازجمله آن که افراد نظامی یا شاغل در ارتش که در جنگ بوده و یا مأمور عملیات جنگی باشند می توانند نزد یک افسر یا هم ردیف و با حضور دو نفر گواه وصیت خود را شفاهاً اظهار نمایند. در دیگر موارد مصرحه در مادۀ ۲۸۳ قانون امور حِسبی، موصی می تواند در حضور دو شاهد وصیت خود را اظهار نماید. یکی از دو شاهد اظهارات او را با تعیین تاریخ روز، ماه، سال و محل وقوع وصیت می نویسد و موصی و گواه ها آن را امضا می کنند و اگر موصی نتواند امضا کند، مراتب در وصیت نامه قید می شود. در حقوق ایران، موصی می تواند تا قبل از قبول ذی نفع (موصی له) از وصیت نامۀ خود عدول کند، زیرا وصیت ازجمله ایقاعات یک طرفه است. نیز ← ایقاع_(فقه)

[ویکی فقه] وصیت به معنای توصیه و سفارش فردی با فرد دیگر است.
وصیِت از ریشه «وَصِیَ» است که در لغت به معنای گیاهان به هم وصل شده و بافته شده آمده و «أرض واصیة» یعنی زمینی که سراسر پوشیده از گیاه به هم متصل.