خوارج

زمانی که علی بن ابی طالب به خلافت رسید، معاویه بن ابی سفیان که حاکم شام بود، خلافت او را به رسمیت نشناخت و سرکشی معاویه به جنگ صفین انجامید.
جاذبه و دافعهٔ علی؛ مرتضی مطهری
خوارج به چندین گروه تقسیم شدند که عبارتند از ازارقه • حروریه • اباضیه • بیهسیه • ثعالبه • شمیطیه • صفریه • عجارده • محکمه • زیادیه • نجدات.
جنگ صفین بیش از هفتادهزار نفر کشته داد و بدون هیچ نتیجه ای متوقف گردید.
پس از توقف جنگ صفین، در خلال شکل گیری توافق بر سر حکمیت، ائتلاف حامیان علی شروع به از هم پاشیدگی نمود. در بازگشت به کوفه، سپاه علی به دو گروه موافقان و مخالفان حکمیت تقسیم شدند. در حالی که مخالفان حکمیت، شعار «حکم کردن جز برای خدا نیست.» (لا حکم الا الله) می دادند و موافقان را متهم به بدعت می کردند، موافقان حکمیت، مخالفان را متهم به خارج شدن از صف امام و امت می کردند. بدین ترتیب دوازده هزار مرد که مخالف حکمیت بودند از سپاه علی جدا شدند و در حرورا تجمع کردند. آن ها شبث بن ربعی را به فرماندهی نظامی و عبدالله بن کواء را به امامت جماعت برگزیدند. در میان آن ها بسیاری از موافقان اولیه متارکه جنگ و حکمیت بودند که اکنون به اشتباه خود پی برده بودند. آن ها متعهد شدند پس از پیروزی برای انتخاب خلیفه شورا تشکیل دهند.

خَوارج
فرقه ای از مسلمانان که در جریان جنگ صفین و پس از قضیۀ حَکمیّت به مخالفت با حضرت علی (ع) برخاستند. آن ها را به سبب تمرّد و عصیان بر حُکام زمان خوارج می گفتند. نخستین گروه خوارج که در مسئلۀ حکمیت با حضرت علی (ع) اختلاف کردند و از سپاهیان علی خارج شدند و شعارشان «لا حُکْمَ اِلّا لِلّه» بود، به «مُحکَمۀ اولی» یعنی داوری خواهان نخست شهرت یافتند. اینان چون در حروراء بر ضد حضرت علی (ع) خروج کردند، «حروریه» نامیده شدند و چون خروج کنندگانِ از دین بودند «مارقین» نیز خوانده شدند. خوارج غالباً خود را بر اساس آیه ای از سورۀ بقره، «شُراة» (به معنی فروشندگان) و در اصطلاح کسانی که جان خود را در راه اسلام برای پاداش اخروی فدا می کنند، می خواندند. عده ای از آنان دور هم جمع شدند و عبدالله بن وهب راسبی را بر خود امیر ساختند و در خارج از کوفه و در کنار پل نهروان جمع شدند. عدۀ آن ها را ۴هزار نفر گفته اند. در این هنگام امام علی (ع) در نخیله لشکرگاه زده بود و عازم جنگ مجدد با معاویه بود که اخبار موحشی از اعمال قبیح و وحشیانه خوارج دریافت کرد. امام بعد از آن که ارشاد و نصیحت و نرمش را عملاً دربارۀ آن ها بی فایده یافت در جنگ نهروان (۳۸ق) همۀ آنان را جز عدۀ معدودی کشت. پس از این وقایع، خوارج مخفیانه به فعالیت خود ادامه دادند و به انتقامِ کشتگان نهروان درصدد قتل حضرت علی (ع)، معاویه و عمروعاص برآمدند و سرانجام یکی از آنان به نام ابن ملجم مرادی، امام علی (ع) را به شهادت رساند (۴۰ق). از این پس تا دو قرن با سرکرد گان خود به دسته های گوناگون با عقاید مختلف تقسیم شدند و همواره در اطراف و اکناف ممالک اسلامی سر به شورش برداشتند. بیشتر گروه های خوارج، کشتن مخالفان و حتی زنان و فرزندان آنان را روا می دانستند و همواره فتنه هایشان با کشتارهای فجیع همراه بود. خوارج اولیه معتقد بودند کسی که مرتکب گناه کبیره و ترک فرایض دینی شود کافر است؛ هرجا خوارج حاکم نباشند دارالکفر است؛ تمام کسانی که به حکمیت قائل بودند، کافرند؛ حکومت و امامت نژادی و موروثی نیست؛ انتخاب امام باید به رأی آزاد مردم باشد؛ حکومت مختص حضرت علی (ع) و فرزندان او نیست؛ جایز است گاهی در عالم امامی نباشد؛ خروج بر ضد امامی که خلاف سنت عمل کند واجب است و ضرورت وجود امام به دو دلیل است: امامت نماز و امامت جهاد. از مهم ترین فرق خوارج می توان ازارقه، نجدیه، اباضیّه، صُفریه، عجارده، ثعالبه، شبیبیه و بهیسیه را نام برد.

[ویکی فقه] خوارج از فرقه های مسلمان است. در روزهای پایانی جنگ صفین با امیرالمؤمنین (علیه السلام) به مخالفت برخاسته و حکم به کفر وی و جواز جنگ با او کردند. اینان و کسانی که اعتقادات آنان را داشتند، خوارج نامیده شدند. در روایات از آنان به «مارقین» نیز تعبیر شده است. خوارج به لحاظ شورش علیه امام (علیه السلام) و نقض بیعت، باغی به شمار آمده و محکوم به احکام بغی اند و به لحاظ اعتقادی کافرند.
خوارج از فرقه های مسلمان است. از احکام آن در برخی ابواب فقه، نظیر صلاة، حج، جهاد، نکاح، صید و ذباحه و ارث سخن گفته اند. کسی که بیعت خود را با امام (علیه السلام) شکسته و بر او خروج کرده است «باغی» و «خارجی» نامیده می شود.این گروه در جریان جنگ صفین پس از قضیۀ «حکمیت» از اکثریت مسلمانان جدا شدند. آنان معتقد بودند حکمیت، خلاف بوده، همگی به ویژه امام علی (علیه السلام) باید از این لغزش توبه کنند. و در روزهای پایانی جنگ صفین با امیرالمؤمنین (علیه السلام) به مخالفت برخاسته و حکم به کفر وی و جواز جنگ با او کردند. اینان و کسانی که اعتقادات آنان را داشتند، خوارج نامیده شدند. در روایات از آنان به «مارقین» نیز تعبیر شده است. خوارج جمع خارجی و در اصطلاح عام به معنای سرکشی و شورش علیه امام مورد پذیرش مسلمانان است، و در معنای خاص به دومین اختلاف میان مسلمانان اشاره دارد که در سال های ۳۶ و ۳۷ هجری پس از جنگ صفین و پذیرش حکمیت رخ نمود و منجر به پیدایش فرقه ای مستقل به نام خوارج گردید که بر ضد امام علی (علیه السلام)، معاویه و پذیرش حکمیت شوریدند و با امام جنگیدند. سرانجام دوازده هزار نفر به رهبری عبدالله بن وهب در اطراف کوفه گرد آمدند. اما امام (علیه السلام) و برخی از اصحاب او بارها با خوارج مناظره و مباحثه کردند. در نتیجه شماری از این کسان، موضع خود را رها کردند. سرانجام به دنبال قتل فجیع یکی از صحابه، امام علی علیه السلام تصمیم به دفع فتنه خوارج گرفت. جنگی روی داد که به جنگ نهروان شهرت یافت در این پیکار خوارج کاملاً سرکوب شدند. بازماندگان خوارج پس از نبرد نهروان در عراق و دیگر مناطق اسلامی به فعالیت خود ادامه دادند. کشته شدن شمار زیادی از مردان خوارج، بازماندگان خوارج را سخت متاثر کرد. به گونه ای که بر آن شدند تا از امام علی (علیه السلام) انتقام بگیرند. طبق نقل مشهور، سه تن از بازماندگان نهروان تصمیم گرفتند سه تن از شخصیت های حادثه ساز امت اسلام را، که عبارت بودند از: امام علی (علیه السلام)، معاویه بن ابوسفیان و عمرو بن عاص از میان بردارند، تنها عبدالرحمان بن ملجم که مامور کشتن امام علی (علیه السلام) بود، موفق شد.در دوران خلافت چندماهه امام علی (علیه السلام)، تحرکات این گروه در کوفه و بصره متمرکز شد. با شهادت امام علی (علیه السلام) به دست ابن ملجم مرادی (یکی از خوارج) و به قدرت رسیدن معاویه و چیرگی وی بر سراسر قلمرو اسلامی خوارج دوره ای از جنگ های نامنظم را از سال ۴۰ قمری تا پایان خلافت امویان بر علیه امویان سازمان دهی کردند و از جدی ترین مخالفان سیاسی امویان محسوب می شدند. این فرقه در طول حیات خود به تدریج از فرقه ای سیاسی نظامی به فرقه ای اعتقادی مذهبی تحول و به شاخه های مختلف انشعاب یافت.
فرقه های خوارج
خوارج به شش فرقه اصلی ازارقه، نجدیه، صفریه، عجارده، اباضیه و ثعالبیه تقسیم می شوند. مهم ترین گروه های خوارج عبارتند از:۱- ازرقیّه؛ که به وسیله نافع بن ازرق حنفی پایه گذاری بوده است. نافع نخستین انشعاب گر خوارج است۲- نجدیه: نجدة بن عمر حنفی از یاران نافع بود، اما از او جدا شده فرقۀ نجدیه و یا نجدات را پدید آورد. علت اصلی انشعاب نجده، تندروی های فکری و عملی ازرقیان بود.۳- اباضیه: مؤسس این فرقه عبدالله بن اباض تمیمی است که احتمالاً در سال ۸۰ ه.ق در گذشته باشد. این فرقه از میانه روان خوارج به شمار می رفتند. محکمه، حکمیه، حروریه، مارقه، وهبین، شراه از دیگر نام های این فرقه است.
احکام خوارج
خوارج به لحاظ شورش علیه امام (علیه السلام) و نقض بیعت، باغی به شمار آمده و محکوم به احکام بغی اند و به لحاظ اعتقادی (انکار ضروری دین همچون مباح دانستن قتل حضرت علی (علیه السلام) و حکم به کفر آن حضرت.) کافرند و به لحاظ کینه و دشمنی با آن گرامی، ناصبی محسوب می شوند. بنابراین همه احکام کفر از قبیل نجاست، حرمت ذبیحه، و عدم صحت ازدواج مسلمان با ایشان، بر آنان جاری است.
شورش های خوارج
...