کلمه جو
صفحه اصلی

بئر زبیده

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] بئر زبیده چاهی در نزدیکی مکه در وادی عرنه در حد غربی عرفات است.
بئر زبیده چاهی است در وادی عرنه در حد غربی عرفات در شرق مکه و پشت منا که به دستور زبیده (م. ۲۱۵ق.) همسر هارون الرشید (حک: ۱۷۰-۱۹۳ق.) حفر شد. مردم مکه این چاه را به سبب عمق زیادش که ورود بدان را ترسناک می کرد، با نام حبس الجن می شناختند.
نحوه احداث و شمایل چاه
احداث این چاه پس از هنگامی رخ داد که زبیده بر آن شد تا برای حاجیان در عرفات آب آشامیدنی فراهم نماید. از این رو، با حفر قناتی آب چشمه نعمان در وادی نعمان بین مکه و طائف را به سوی عرفات هدایت کرد. آب قنات پس از ورود به برکه ای در عرفات، به سوی مزدلفه و سپس چاه زبیده می رسید. به نوشته منابع، این چاه با استفاده از سنگ هایی بسیار بزرگ ساخته شده بود و حدود ۲۳ متر عمق داشت و دسترسی به آن با ۷۳ پله ممکن بود. با توجه به این ویژگی ها، آن چاه باید چیزی همانند آب انبار و مخزن آب بوده باشد. فاصله بئر زبیده با منبع اصلی تامین کننده آب آن، حدود ۳۳ کیلومتر بود. شاید صعوبت و سنگلاخ بودن مسیر باعث شد تا این قنات در بئر زبیده به پایان برسد و تا مکه ادامه نیابد.
هزینه عملیات و بازسازی
هزینه عملیات آب رسانی از وادی نعمان به چاه زبیده، همراه هزینه احداث چشمه های دیگر در حنین واقع در۲۰ کیلومتری شرق مکه را افزون بر یک میلیون و هفتصد هزار دینار دانسته اند. آورده اند هنگامی که کارگزاران عملیات آب رسانی پس از پایان یافتن کار برای انجام محاسبات هزینه ها به بغداد نزد زبیده آمدند، وی با گشاده دستی با آن ها برخورد کرد و بدون توجه به دفاتر ثبت هزینه ها، طلب همه را پرداخت و بدهکاری های آن ها را بخشید و خلعت هایی نیز به آن ها اهدا کرد. بئر زبیده در طول تاریخ شاهد تعمیراتی نیز بود ؛ ولی بیشترین توجه به آن هنگامی صورت گرفت که به دستور «فاطمه خانم سلطان» دختر سلطان سلیمان قانونی (حک: ۹۲۶-۹۷۴ق.) یا همسر وی بازسازی شد. بر پایه این گزارش، به سال ۹۶۹ق. که بسیاری از چاه ها و چشمه های مکه به سبب خشکسالی از میان رفتند، از آن جا که چاه زبیده و سرچشمه آن در وادی نعمان هنوز اندک آبی داشت، مهندسان خبره و نیروهای زبده کوشیدند تا با لایروبی کانال های آب، حجم آب این چاه را بیفزایند. سپس مقرر شد تا آب این چاه را با حفر کانال هایی به چشمه حنین برسانند که پیش از آن در دوران زبیده تا مکه کانال کشی شده بود. سرانجام این طرح پس از ۱۰ سال در ذی قعده سال ۹۷۹ق. با صرف هزینه ای افزون بر ۵۰۰ هزار دینار به پایان رسید.
آب بئر برای کارگزاران کاروان های حج
...

[ویکی حج] بئر زبیده چاهی در نزدیکی مکه است.
بئر زبیده چاهی است که به دستور زبیده در حد غربی عرفات در شرق مکه و پشت منا، ایجاد شده تا برای حاجیان در عرفات آب آشامیدنی فراهم نماید.
بئر زبیده چاهی است در وادی عُرَنه در حد غربی عرفات در شرق مکه و پشت منا که به دستور زبیده (م. 215ق.) همسر هارون الرشید (حک: 170-193ق.) حفر شد.


کلمات دیگر: