ایدز

اِیدز (AIDS)
(کوته نوشت عبارت انگلیسی Syndrome Acquired Immune Deficiency) به معنی نشانگان کاهش ایمنی اکتسابی است. عامل عفونت زای بیماری ایدز ویروسی به نام اچ آی وی HIV است. در ۱۹۸۳، لوک مونتانیه، از انستیتو پاستورِ پاریس، برای اولین بار این ویروس را کشف کرد و آن را ویروس همراه لنفوسیتنامید. در ۱۹۸۴، رابرت گالو، دانشمند امریکایی، در انستیتو ملی سرطان در بتسدا، واقع در مریلند، مستقلاً کشف این ویروس را اعلام کرد و آن را ویروس T لنفوسیت گرای ۳ نامید. تماس جنسی با جنس مخالف عامل انتقال سه چهارم کلّ موارد عفونت های ناشی از ایدز در جهان است. در امریکا و اروپا، گروه های پرخطر عبارت اند از مردان همجنس باز، مردان دو جنس باز، فواحش، معتادانی که از سرنگ مشترک استفاده می کنند، و مبتلایان به هموفیلی و سایر بیمارانی که با فرآورده های خونی آلوده درمان شده اند. توزیع متفاوت الگوی خطر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه با شیوع انواع متفاوت ویروس در مناطق گوناگون همراه است. طول عمر ویروس در خارج از بدن کوتاه است. به همین سبب، احتمال انتقال عفونت از راه هایی جز تماس جنسی، انتقال خون، و سرنگ مشترک آلوده بسیار نادر است. بررسی ها نشان می دهند که همه گیری ایدز با گسترش بیماری در یک یا چند گروه کوچکِ افراد پرخطر شروع می شود. این گروه ها عبارت اند از فواحش و مشتری های آن ها، کسانی که بدون استفاده از وسایل حفاظتی نزدیکی مقعدی انجام می دهند، و معتادان به موادمخدر تزریقی. گسترش همه گیری به گروه های کم خطر تاحد زیادی به میزان رابطۀ جنسی افراد این گروه با افراد گروه های پرخطر وابسته است. شواهد گویای این نکته است که برای پیش گیری از گسترش ایدز باید بلافاصله اقدام کرد. اولین گام، آموزش و بالابردن آگاهی افراد جامعه و راه انداختن تلاش های وسیع آموزشی است. دومین اقدام مهم، آزمودن زنان باردار از نظر ایدز است. چنانچه زن بارداری آلوده به اِچ آی وی باشد، باید با داروی ضدویروس درمان شود تا از انتقال ویروس به نوزاد در هنگام تولد جلوگیری شود. بسیاری از افراد آلوده به ایدز علامتی ندارند. در ابتدا تصور می شد در فاصلۀ زمانی بین شروع عفونت و ظاهر شدن علایم ایدز ویروس غیرفعّال است. در ۱۹۹۵، پژوهشگران امریکایی اعلام کردند که ویروس حتی در بدن کسانی که بدون علامت اند روزانه حدود ۱میلیارد بار تکثیر می شود، ولی دستگاه ایمنی با تولید تعداد کافی یاخته های سفید (یاخته های سی دی ۴) ویروس ها را تخریب می کند و باعث مهار عفونت می شود. رفته رفته ویروس به حدّی جهش پیدا می کند که دستگاه ایمنی قادر به ادامۀ مبارزه با آن نخواهد بود. در مراحل پیشرفتۀ ایدز، تقریباً هیچ یاختۀ سی دی ۴ در بدن مبتلایان نمی توان یافت. این نتایج نشان می دهد درمان افراد آلوده به اِچ آی وی تا پیش از ظاهرشدن علایم بیماری بسیار مهم است و درمان نباید تا ظهور علایم ایدز به تأخیر افتد. در ژانویۀ ۲۰۰۰، برنامۀ مبارزه با ایدز سازمان ملل اعلام کرد که در دنیا ۳۵میلیون نفر آلوده به اِچ آی وی اند. از این تعداد، ۹۵ درصد در کشورهای در حال توسعه به ویژه در منطقۀ آسیا ـ اقیانوسیه زندگی می کنند. تا سال ۲۰۰۷ حدود ۸۵میلیون نفر آلوده به ویروس اچ آی وی بوده اند که ۴۰میلیون نفر آن ها مرده اند. کلاً سالانه حدود ۳میلیون نفر از این بیماری جان خود را ازدست می دهند. آمار رسمی ایدز در ایران تا آخر فروردین ۱۳۸۷، ۱۷ هزار و ۲۷۰ نفر در کشور بوده است. ولی تخمین می زنند که بیماران مبتلا بیش از این رقم باشند.۹۳.۹ درصد از مبتلایان را مردان و۶.۱ درصد را زنان تشکیل می دهند. در ۱۹۹۱، سازمان جهانی بهداشت برنامه ای را برضد ایدز شروع کرد. با شروع به کار سازمان مبارزه با ایدز سازمان ملل در ۱۹۹۶، پیگیری برنامۀ ساخت واکسن به این سازمان محوّل شد. در ژوئیۀ ۱۹۹۸، آزمایش های بالینی برای آزمودن واکسن روی ۵هزار نفر داوطلب از افراد گروه پُرخطر، شامل مردان همجنس باز و کسانی که همسرشان آلوده بود، آغاز شد و به داوطلبین واکسن موردنظر با دارونما تزریق شد. نتایج اولیۀ کارآزمایی، که شرکت امریکایی واکسن ژن عهده دار اجرای آن بود، در ۲۰۰۱ اعلام شد، ولی تاکنون واکسن کاملاً مؤثری برای پیشگیری این بیماری کشف نشده است.)