بیماری

بیماری (پارسی میانه: ویماری) به ناهنجاری در بدن یا روان می گویند که به علت ناراحتی، اختلال عملکرد یا تنش دربیمار یا سایر افراد مرتبط با او ایجاد می گردد. البته باید میان بیماری و سایر حالت ها پزشکی مانند خستگی، ضعف، کسالت و اندوه تفاوت گذاشت. عامل ایجاد بیماری می تواند بیرونی (مانند باکتری، انگل، تغذیه ناکافی و…) یا درونی (مانند پرکاری تیروئید، دیابت و …) باشد. همچنین بیماری می تواند مادرزادی (مانند سندرم ترنر یا لب شکری) یا ژنتیکی مانند آلبینیسم باشد. بیماری تند (حاد) یا کهنه (مزمن)، واگیر دار یا ناواگیر نیز می تواند باشد.
فهرست بیماری ها
نشانه های بیماری
حدت بیماری
هر بیماری با شماری علائم و نشانه های ویژه شناخته و آشکار می شود. شناخت و درمان بیماری بر عهده پزشک است.
بیماری ها را به روشهای مختلف می توان طبقه بندی کرد:
حالتی است که بدن از مجرای طبیعی خود خارج شده و به افعال ضرر می رساند.

---

بیماری (disease)
شرایطی که وضعیت طبیعی یک موجود زنده را برهم زده یا به آن آسیب می رساند. بیماری ها ممکن است در تمام موجودات زنده بروز نمایند و معمولاً بر عملکرد سلول ها، بافت ها، اندام ها یا نظام ها اثر می گذارند. بیماری ها معمولاً با علائم و نشانه های خاصی مشخص می شوند و ممکن است خفیف و کوتاه مدت ـ همچون سرماخوردگی معمولی ـ یا آن قدر شدید باشند که تمام یک گونه را از بین ببرند ـ مانند بیماری نارون هلندی. بیماری ها را می توان به دو دسته مسری و غیرمسری تقسیم کرد. عامل بروز بیماری های مسری ریزسازواره هایی (میکروب های بیماری زایی) همچون باکتری و ویروس هستند که به بدن حمله می کنند؛ آن ها ممکن است در میان یک گونه شایع یا میان یک یا چندگونه منتقل شوند. بقیۀ بیماری ها را می توان بیماری های غیرمسری به شمار آورد. بروز این گونه بیماری ها علل بسیاری می تواند داشته باشد: ممکن است بیماری های ارثی (بیماری های مادرزادی) باشند؛ می توانند براثر بلع یا جذب مواد مضر مانند سموم به وجود آیند؛ ممکن است ناشی از سوء تغذیه یا عدم رعایت صحیح بهداشت باشند؛ یا احتمالاً به دلیل بروز جراحت یا کهولت به وجود آیند. دلایل بروز برخی بیماری ها هنوز ناشناخته اند. برخی از بیماری ها بیشتر در مناطق جغرافیایی یا آب و هوای خاصی در جهان بروز می کنند این نوع بیماری ها بومی اند. مثلاً، بیماری خواب افریقایی که مگس تسه تسه منتقل می کند، بیشتر در مناطق بسیار گرم و مرطوب افریقا یافت می شود. به همین ترتیب، مالاریا، از بیماری هایی است که از طریق پشه شایع می شود، و معمولاً در آب راکد یا لجن زار یافت می شود که زمینه های پرورش این حشره را فراهم می کنند. بیماری های دیگر ممکن است فصلی باشند ـ همچون آنفلوانزا که بیشتر در فصل زمستان بروز می کند یا بیماری های روده ای که ناشی از آلودگی غذا در تابستان است. برخی از گروه های سنی ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به برخی بیماری ها باشند که ازجمله سرخک در کودکان، مننژیت در جوانان و بیماری اکلیلی در سالمندان است. بیماری های دیگر ممکن است فقط در گونه های نژادی خاصی بروز کنند و معمولاً منشأ ژنتیکی دارند، که نمونه آن بیماری سلولِ داسی شکل است که بیشتر در میان سیاه پوستان افریقایی الاصل یافت می شود. بیماری های دیگر، همچون سیاه شش یا بیماری پنوموکونیوز کارگران معدن زغال سنگ ناشی از خطرات شغلی هستند؛ برخی از بیماری های «جدید» طی سالیان اخیر ظاهر شده اند، همچون بیماری سندرم ساختمان و بیماری لژیونر که ناشی از طراحی ساختمان های معاصر است، درحالی که علت بروز ام ای (التهاب مغز و نخاع) یا سندرم خستگی مزمن هنوز ناشناخته است.
بیماری های مسری. در انسان ها، عفونت ناشی از ریزسازواره ها (میکروب های بیماری زا) شایع ترین علت بروز بیماری است. طبق گزارشی در دهۀ ۱۹۹۰ که توسط سازمان بهداشت جهانی تهیه شده بود، مرگ ومیر ۱۷میلیون نفر، یعنی یک سوم کل مرگ ومیر در یک سال، براثر ابتلا به بیماری های عفونی است. میکروب های بیماری زا، انگل هایی هستند که به برخی از سلول ها و بافت های بدن مسلط شده و از آن ها برای رشد و تولیدمثل خود استفاده می کنند. در این روند، سلول ها و بافت ها صدمه دیده یا نابود می شوند که منجر به بیماری بدن میزبان می شود. این میکروب های بیماری زا موجب بروز بیماری هایی می شوند که از عفونت های جزئی پوست تا اختلالات مهلک داخلی در نوسانند. میکروب های بیماری زا از راه های مختلفی وارد بدن می شوند: از طریق پوست، به خصوص بریدگی ها یا زخم ها؛ از طریق دستگاه تنفسی ـ مثلاً ویروس های سرماخوردگی و آنفلوانزا که از طریق هوا در قطرات رطوبت منتقل شده و از راه تنفس وارد بدن می شوند؛ در غذا یا آب ـ باکتری هایی که موجب مسمومیت غذایی می شوند به همراه غذا به درون لوله گوارشی برده می شوند؛ ویروس های پولیومیلیت (فلج اطفال) می توانند از طریق آب منتقل شوند؛ توسط ناقل ها (ارگانیسم هایی که میکروب های بیماری زا را به بدن میزبان منتقل می کنند) ـ مانند بیماری هاری که از بزاق دهان پستانداران منتقل می شود. (یک پستاندار آلوده که ویروس هاری را به پستانداران دیگر منتقل می کند، ناقل هاری است). بیماری های مسری را می توان بنابر نوع میکروب های بیماری زا و علل بروز آن ها طبقه بندی کرد: رایج ترین میکروب های بیماری زا باکتری ها و ویروس ها هستند، اما قارچ ها، تک سلولی ها و کِرم ها نیز می توانند عامل بروز بیماری های عفونی باشند. انواع معدودی از قارچ ها روی پوست انسان زندگی می کنند که موجب بروز قارچ انگشتان پا، قارچ کچلی و دیگر بیماری های عفونی می شوند. قارچ های بیماری زا همچنین می توانند موجب بروز التهاب مغزی و نوعی بیماری ریوی به نام هیستوپلاسموز شوند. تک سلولی های بیماری زا عمدتاً در مناطق حاره ای مشاهده می شوند و به بروز بیماری هایی همچون اسهال خونی آمیبی می انجامند که یک عفونت روده ای است. عفونت های ناشی از کرم نیز موجب بروز بسیاری از بیماری های خطرناک مناطق حاره می شود، ازجمله، فیل پایی، کوری رودخانه، و شیستوزومیاز.
کنترل بیماری های عفونی. بدن انسان دارای نظام های دفاعی طبیعی بسیاری در مقابل ورود میکروب های بیماری زاست. به عنوان مثال، انعقاد خون یک بریدگی یا زخم را بسته و بنابراین مانع از ورود میکروب ها به درون بدن می شود. بدن همچنین دارای موانع شیمیایی علیه عفونت است همچون اشک که نه تنها مواد خارجی را از چشم پاک می کند، بلکه حاوی آنزیم هایی است که بسیاری از میکروب های متعارف را از بین می برد. به علاوه، غشای بافت های مخاطی مواد شیمیایی دفاعی ترشح می کنند. حس های بویایی و چشایی بدن نیز اغلب می توانند وجود باکتری را در غذا پیش از آن که انسان مقادیر مضر از آن را ببلعد، تشخیص دهند. هر باکتری که وارد معده شود ممکن است توسط اسید هیدروکلریک موجود در شیره گوارشی معده ازبین برود. میکروب های بیماری زایی که بتوانند به نظام های دفاع بدن نفوذ کنند خارجی شناخته شده و از سوی آنتی بادی هایی که سلول های سفید موجود در خون تولید می کنند، مورد حمله قرار می گیرند. پزشکی نوین واکسن ها و آنتی بیوتیک های بسیاری تولید کرده که می تواند به سازوکار های دفاعی بدن کمک کند یا هنگامی که این سازوکارها مؤثر واقع نمی شوند، وارد عمل شوند. برخی از واکسن ها علاوه بر کاستن از نشانه های بیماری، از آن ها جهت اقدامات پیشگیرانه نیز استفاده می شود ـ مثلاً، مصون سازی دوران کودکی نظیر سرخک و سیاه سرفه و واکسن های آنفلوانزا که در آغاز زمستان به سالمندان و افراد آسیب پذیر داده می شود.
بیماری های غیر مسری. این اصطلاحی کلی است که همۀ اختلالاتی را که علت بروز آن ها میکروب های بیماری زا نیستند دسته بندی می کند. این بیماری ها عبارت اند از بیماری های ناشی از ازکارافتادگی بافت ها یا اندام ها، نقص های مادرزادی، سوء تغذیه، عوامل ناشی از محیط زیست و خطرات شغلی و بیماری های ناشی از فشارهای روحی و تنش ها.
بیماری های مادرزادی و ژنتیکی. این بیماری ها اختلالاتی هستند که هنگام تولد وجود دارند. بیماری های مادرزادی هنگامی بروز می کنند که جنین در رحم است ـ مثلاً، بیماری ممکن است از عفونتی که مادر طی دوران بارداری داشته ناشی شده باشد، مثل سرخجه که می تواند موجب به دنیاآمدن نوزادی با نارسایی قلبی، عقب ماندگی ذهنی یا اختلالات دیگر شود. دیگر مشکلات مادرزادی هنگامی بروز می کند که مادر داروها یا مواد شیمیایی خاصی را بخورد یا در تماس با آن ها باشد، یا طی دوران بارداری در معرض تشعشع قرار گیرد. بیماری های ژنتیک یا وراثتی نقص هایی را دربر می گیرد که از یکی از والدین یا هر دو منتقل شده باشد، که نظیر آن سندرم داون، هموفیلی و کم خونی یاخته ای داسی شکل است. اغلب بیماری های ژنتیکی و مادرزادی هنگام تولد یا در اوایل کودکی آشکارند یا نمود ظاهری می یابند، اما در برخی موارد، بیماری وراثتی ممکن است تا سال ها بعد هیچ نشانه ای بروز ندهد. روی هم رفته، حدود دو درصد از کل نوزادان با بیماری های خطرناک متولد می شوند. بیماری های تحلیل برنده: این بیماری ها با اختلالات درازمدتی همراه اند که به نابودی تدریجی بافت ها و اندام ها می انجامد. بیشتر نیز در بزرگسالان، به خصوص کهنسالان بروز می کنند. بیماری های تحلیل برنده متداول، بیماری های قلبی ـ عروقی و آرتروز هستند. بیماری های قلبی ـ عروقی که قلب و رگ های خونی را مبتلا می سازند، شامل آترواسکلروز، فشار خون بالا، حملات قلبی و سکته مغزی است. آرتروز روماتوئید که علت بروز آن هنوز ناشناخته است در تمام سال های زندگی بروز می کند، با این حال، بیشتر در افراد میانسال شیوع دارد. پیامد این بیماری درد و تورم در بسیاری از مفاصل بدن است و گاه به تغییرشکل مفاصل و فلج می انجامد. استئوآرتریت (التهاب مفاصل) ناشی از فرسایش و پارگی مفاصل، به خصوص مفاصل زانو، لگن و انگشتان است. این بیماری بیشتر در میانسالان بروز می کند، هرچند ممکن است در جوانان به خصوص ورزشکاران حرفه ای نیز بروز کند. این بیماری به ندرت موجب فلج شدن می شود با این حال، درد ممکن است کاملاً مانع از فعالیت فرد مبتلا شود.
بیماری های محیطی و شغلی. بسیاری از عوامل محیطی، نظیر آلودگی هوا و زمین (به وسیلۀ ضایعات) می تواند موجب بیماری های خطرناک شود. آلودگی هوای ناشی از نشت مواد صنعتی و گاز و دود وسایط نقلیه می تواند موجب تحریک و سوزش چشم و بینی شود و نیز فرد را به اختلالات تنفسی همچون آمفیزم، برونشیت و دیگر بیماری های ریه مبتلا سازد. نشت ضایعات کارخانه ای و کودهای شیمیایی در آبراهه ها موجب آلودگی آب آشامیدنی شده و به بروز بیماری های خطرناک می انجامد. اختلالات دیگری که در شمار بیماری های محیطی دسته بندی می شوند ممکن است خودآزاری باشند، مانند، اعتیاد به توتون، مشروبات الکلی و مواد مخدر. زیاده روی در کاربرد این مواد می تواند موجب بروز انواع بیماری های خطرناک نظیر بیماری های قلبی، آسیب های مغزی و کبدی و سرطان شود. بیماری های شغلی ممکن است ناشی از خطرات محیط کار صنعتی باشند. ازجمله این خطر قرارگرفتن در معرض اشعه و مواد شیمیایی سمّی، آلودگی صوتی ناشی از ماشین آلات، آمدوشد و پرواز هواپیما یا استنشاق و جذب مواد مضر موجود در محیط کار صنعتی از کشاورزی گرفته تا صنایع پارچه بافی است. این مواد موجب بروز اختلالات مزمن در دستگاه های عصبی و سوخت وساز بدن شده و منجر به ابتلا به بیماری های خطرناک طولانی یا حتی دوره ای می شود. سیاهۀ بیماری های حرفه ای و محیطی می تواند به مشکلاتی با شدت کمتر اشاره کند، که ازجمله می توان آر اس آی (آسیب ناشی از فشارهای دائمی) را که به ویژه در میان کاربران رایانه درحال گسترش است، نام برد.
بیماری های ناشی از سوء تغذیه. این بیماری ها به دو دسته تقسیم می شوند: بیماری های ناشی از سوء تغذیه درجه یک که نتیجۀ مستقیم تأمین ناکافی یک مادۀ غذایی ضروری است و بیماری های ناشی از سوء تعذیۀ درجه دو که نتیجۀ ناتوانی بدن در بهره گیری کافی از مواد غذایی ضروری است. این امر ممکن است ناشی از ناتوانی بدن در جذب مواد غذایی، یا ناتوانی در انجام فعل وانفعال های شیمیایی بر روی مواد غذایی پس از جذب آن ها باشد. در کشورهای فقیرتر جهان سوم و ملل درحال توسعه، بیماری های ناشی از سوءتغذیه درجه یک در اکثر موارد بومی مناطقی هستند که فقر و قحطی در آن ها رایج است، یا مناطقی که رژیم غذاییِ غالب، فاقد مواد غذایی ضروری است. به عنوان مثال، بری بری ـ بیماری ناشی از سوء تغذیه که از فقدان تیامین، ویتامین (ب)، در غذا ناشی می شود ـ در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ در جوامعی شایع بود که در آن ها برنج پوست کنده یا گندم کاملاً آسیاب شده غذای اصلی مردم را تشکیل می داد. غنی سازی غذا به رفع این بیماری از مناطق مرفه تر کمک کرد، اما هنوز هم در جوامع دورافتاده تر و فقیرتر شایع است. کِرتینیسم در مناطقی دیده می شود که در آن ها کمبود شدید یُد و درنتیجه گواتر بومی، طی چندین نسل شایع بوده است. شیوع کرتینیسم بومی در بخش هایی از نپال، آند، جمهوری دمکراتیک کنگو (زئیر سابق) و گینۀ نو مشاهده شده است، و در برخی کشورها ۱ـ۵ درصد جمعیت به این بیماری مبتلا هستند. کم خونی فقر آهن، که در آن سلول های قرمز خون به طور غیرطبیعی مقدار هموگلوبین آن ها پایین است، در تمام کشورهای جهان دیده شده اند. در خاورمیانه، افریقا، و آسیا تا ۲۰ درصد جمعیت از کم خونی رنج می برند. این بیماری هنوز هم در کشورهای پیشرفته، به خصوص در میان زنانی که در سن باروری هستند شایع است. کمبود آهن ممکن است ناشی از رژیم غذایی کم آهن، جذب ناکافی مواد معدنی به دلیل ابتلا به بیماری یا ازدست دادن جبران ناپذیر آهن ناشی از قاعدگی یا خون ریزی های دیگر باشد. کم خونی مهلک که ناشی از کمبود ویتامین ب۱۲ است معمولاً یک بیماری وراثتی درجه دو است و ناشی از فقدان عامل درونی مورد نیاز برای جذب این ویتامین است. به هرحال، در گیاه خوارانی که چند سال بدون مصرف غذاهای حیوانی حاوی ویتامین ب۱۲ زندگی کرده اند نیز این بیماری دیده می شود و در این موارد، بیماری درجۀ یک تلقی می شود. در کشورهای پیشرفته و ثروتمند تر جهان، در بسیاری از موارد، بیماری های ناشی از سوء تغذیه درجه اول، توسط خودِ فرد ایجاد شده و نتیجۀ مستقیم رژیم های لاغری و کم کردن وزن است، که در آن ها مواد غذایی ضروری از رژیم غذایی اولیه حذف می شوند. هنگامی که وسواس غذایی به افراط گراید، همچون پُر اشتهایی روانی و کم اشتهایی عصبی، بدن به اختلالات شدید و حتی جبران ناپذیری دچار می شود که در غیر این صورت می توانست سالم باشد.

بیماری
• گپ زدن در مورد بیماری ها مثل قصه های هزار و یک شب جز سرگرمی هاست.• روان رنجوری رازی است که در خود دارید و از آن بی خبرید.• از دوره نقاهت خیلی خوشم می آید.فقط همین است که بیماری را تحمل پذیر می کند.جرج برنارد شاو• وقتی برای علاج یک بیماری را های مختلفی پیشنهاد می شود مفهومش این است که آن بیماری لاعلاج است.• بیماری خیالی تنها بیماری است که من ندارم• بیماری صعب العلاج درمان خطرناکی می طلبد.• گای فاکسمرد در بستر بیماری :حتی بیماران خیالی هم بیمار می شوند.• مل کالمن• نخستین شرط برای بیمارستان این است که به بیماران آسیبی نرساند.• «احسان، زکاتِ نعمت ها؛ شفاعت، زکاتِ مقام؛ بیماری ها، زکاتِ بدن ها؛ و بخشش، زکاتِ پیروزی است. آنچه زکاتش داده شود از نابودی در امان است.» تحف العقول -> جعفر صادق
• «فقط یک چیز ننگ است وآن مریض بودن است.»

[ویکی فقه] مقابل سلامت و تندرستی را بیماری گویند. از آن در بابهای طهارت، صلات، زکات، صوم، اعتکاف، حج، جهاد، حجر، ضمان، وصیّت، نکاح، طلاق، اطعمه و اشربه، ارث، حدود، قصاص و دیات سخن رفته است.
مستحب است بیمار همچون دوران سلامت، حمد و شکر الهی را به جا آورده، بر بیماری شکیبایی ورزد و از وضع خویش نزد غیر مؤمن شکایت نبرد و نیز بیماری خود را تا سه روز کتمان کند، سپس مؤمنان را مطّلع ساخته و به آنان اجازه دهد که از او عیادت نمایند و در مراجعه به پزشک شتاب نکند.
عیادت بیمار
عیادت بیمار مؤمن مستحب مؤکّد و دارای پاداش و ثوابی عظیم است. بهتر است عیادت در صبح یا شام انجام گیرد. از آداب عیادت آن است که زمان آن کوتاه باشد، مگر آنکه خود بیمار خواستار مکث بیشتر باشد.مستحب است عیادت کننده، دست بر روی ذراع بیمار نهد و برای شفای وی دعا کند و سورۀ حمد را بخواند و هدیه ای از میوه و مانند آن برای او ببرد و از کارها و سخنانی که باعث ناراحتی و یأس بیمار می شود بپرهیزد و از او التماس دعا کند.
احکام بیمار
بیمار به لحاظ موقعیت خاص خود دارای احکام خاصی نیز می باشد که ذیلا اشاره می شود:
← وجوب درمان در صورت بیم بر جان
...