معارف

معارف (جمع معرفت) می تواند به موارد زیر اشاره کند:
فرهنگ
مکتب تفکیک یا مکتب معارف
رشته الهیات و معارف اسلامی

مَعارف
(مشهور به: معارف بهاء ولد) نوشتۀ بهاء الدین ولد، پدر جلال الدین مولوی، در مجموعۀ مواعظ، که شامل مباحث توحید، اسماء و صفات الهی است، و دیگر موضوعات در کلام و تصوف اسلامی، و واردات عرفانی او و مسائل اخلاقی، تفاسیر و تأویلاتی از آیات قرآن با عباراتی شیوا و فصیح و نیز یادداشت های روزانه. نثر آن مرسل است و سجع و صنایع لفظی در آن به ندرت به کار رفته، و لغت و تعبیراتی کمیاب دارد. مولوی با مضامین و مطالب معارف مأنوس و از آن متأثر بوده و در مثنوی و غزلیات خود از معانی این کتاب اقتباس کرده است. این اثر به دست مولوی جمع و تدوین شد. سه جزء نخست این کتاب در یک مجلد در ۱۳۳۳ش و جزء چهارم در ۱۳۳۸ش در مجلدی دیگر به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر به چاپ رسید.

[ویکی فقه] معارف (ترمذی). «معارف»، به زبان فارسی ، مجموعه مواعظ و کلمات سید برهان الدین محقق ترمدی (ترمذی)، همراه با دو تفسیر کوتاه از سوره های محمد صلی الله علیه و آله وسلّم و فتح (که مرحوم فروزان فر احتمال داده به قلم جناب ترمدی است)، از جمله آثار ارزشمند عرفانی است.
از آنجا که مولوی، مدت ۹ سال مرید و مصاحب برهان الدین بوده، لذا به طور مسلم تحت تاثیر تعالیم و اندیشه های او بوده است؛ ازاین رو، این کتاب می تواند در حل رموز و کشف اسرار و شرح غوامض سخنان مولوی مؤثر باشد.
ساختار
کتاب، فاقد باب بندی و فصل بندی است و نثر آن، ساده و روان و خالی از تکلف است و مطالب، بدون بسط و تفصیل، ولی جامع و قاطع بیان شده؛ به همین جهت، دارای آن شور و گرمی که در آثار برخی صوفیان ، مشهود می گردد، نیست. شیوه ی برهان الدین در تفسیر دو سوره محمد صلی الله علیه و آله وسلّم و فتح آن است که ابتدا، آیه را به فارسی ترجمه کرده، سپس اقوالی را که «سلمی» در تفسیر خود از بزرگان صوفیه و عرفا نقل کرده، به فارسی برگردانده است.
گزارش محتوا
نقل مضمون پاره ای از مطالب کتاب: ۱. انسان در حالت غضب نباید سخن بگوید، حتی اگر حق هم باشد. امیرالمؤمنین علیه السّلام در قضیه ی خدو انداختن خصم، بلافاصله شمشیر را می اندازد و وقتی به حضرت ایشان عرض می کنند یا امیر المؤمنین؛ مگر این شمشیر حق نیست، پس چرا آن را انداختی؟ حضرت جواب می دهد که راست می گویید، این شمشیر حق است و فرمان خداست، ولی وقتی خصم بر روی من خدو انداخت، نفس، به حرکت درآمد و شمشیر حق با نفس و خشم من آلوده گشت، لذا شمشیر را انداختم. ۲. علم، علم معرفت است. اگر انسان به هیچ علمی واقف نباشد، بلکه به خود معرفت داشته باشد، عالم و عارف است، اما اگر خود را نشناسد؛ ولی به تمام علوم، معرفت داشته باشد، جاهل خواهد بود. ۳. در میان انواع ریاضات، روزه رکن اصلی است و از همه بااهمیت تر است و مراد از صوم ، صوم اخص است که ترک ماسوی الله در آن نهفته است؛ ازاین رو، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم می فرماید: «الصلوة نور المؤمن و الصوم جنة من النار». ۴. غم و شادی، صفت روزگار است؛ همان طوری که شب و روز می گذرد، غم و شادی نیز در گذر است، لذا انسان سالک نباید اسیر غم و شادی باشد، بلکه باید تسلیم به رضای حق باشد. ۵. یکی از آداب مهمی که باید مریدان آن را رعایت کنند، آن است که وقتی شیخ در مقام توجه و حضور نشسته است، نباید به وی سلام نمایند، چون او در وصال معشوق است و در آن وقت مرید نباید از پیش شیخ بیرون رود. ۶. بر بنده واجب نیست که خود را نیست کرده و به عدم ببرد. او، خود را به اینجا نیاورده تا از اینجا ببرد، ولی بر وی واجب است که هر چیزی را که به حال وی مضر است، از بین ببرد. ۷. روح انسانی، شریف ترین موجودی است که خداوند متعال آن را آفریده است. انسان هر چقدر روح حیوانی و نفس سفلی را تضعیف کند، روح علوی و نورانی وی قوت می گیرد، زیرا آدمی دارای دو نفس است: یکی نفس تاریک، مانند شب و دیگری روشن، همچون آفتاب . انسان می تواند با ریاضت و صیقل دادن، نفس تاریک را روشن سازد. ۸. گریختن از هر چیزی آسان است، ولی گریختن از نفس، به شدت دشوار. منبع آفات انسان، نفس وی است، پس چاره ای نیست جز اینکه آدمی نفس خود را بمیراند تا به حیات ابدی راه یابد؛ به همین جهت است که گفته اند: «موتوا قبل ان تموتوا». ۹. حاصل همه تتبعات در آیات و سور الهی آن است که ای بنده من! از غیر من ببر، چون آنچه از غیر یابی، از من بدون منت خلق یابی و هر چیزی که از من می یابی، از هیچ کس، نمی یابی. ۹. انس با خداوند، ساطع است و انس با ماسوی، سم قاطع. آن کس که زنده به اوست، زنده است و آن کس که زنده ی بدون حق است، گرچه هزار علم و عقل دارد، باز مرده است. ۱۱. چون بنده به کمال رسد و به حضرت الوهیت بپیوندد و به مشاهده ی عزت رسد، فرشتگان ، از آن مقام، قاصر باشند. ۱۲. تن عارف از مجاهده ، مانند زجاجه شده و نور ایمان از او ظاهر می شود. ۱۳. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم می فرماید: «ان اکثر اهل الجنة البله»؛ فرق است میان کسی که از اصل ، ابله باشد و میان کسی که با دیدن عقل بزرگ، عقل کوچک و حقیر خود را از دست می دهد و ابله می گردد؛ این گونه ابلهی، ربانی است. ۱۴. چون موش صورت و طبیعت و هوا در چاه دلت افتاد، هرگز نمی توانی به حقایق معانی آب حیات پاک کننده برسی، چون «انما المشرکون نجس» و «لا یمسه الا المطهرون». تا آن موش را برنکشی و چاه وجودت را پاک نکنی، وجود تو و سخنان تو، دارای اثر و جان نخواهد بود، پس چاره آن است که ابتدا، خودت را تربیت کنی جهت تحصیل روح باقیه، زیرا اکنون آن روح در تو ناقص است، البته او خود کامل است، اما در تو کامل نشده است. برهان الدین، عرفان و عشق را طریق وصول به کمال می شناسد، ولی با این همه، برای عقل نیز ارزش فراوانی قائل است. وی در تفسیر آیه ی شریفه «و اوحینا الی موسی ان الق عصاک فاذا هی تلقف ما یافکون»، تصریح می کند که انسان، قبل از رسیدن به مقام عشق هرگز نباید استدلالات عقلی را کنار بگذارد، زیرا به کمک استدلال می تواند خطای خود را جبران کند. مقلد چون از راه بیفتد، برنخیزد و مستدل چون بیفتد، عصای استدلال بگیرد و بازبرخیزد، مگر آنکه عصا را سنان تیز نبوده باشد؛ اکنون سنان عصا را همواره تیز باید کردن و این عصای استدلال را از دست نباید نهاد تا به بصیرت برسی، آن گاه خود از دستت بیفتد؛ «ان الق عصاک».
وضعیت کتاب
...