مترادف حجت : استدلال، برهان، بینه، دلیل، سند، مدرک، انگیزه، سبب، موجب، حکم، فتوا، پیشوا، رهبر، زعیم، هادی
برابر پارسی : گواه، فرنود، برهان
حجت
مترادف حجت : استدلال، برهان، بینه، دلیل، سند، مدرک، انگیزه، سبب، موجب، حکم، فتوا، پیشوا، رهبر، زعیم، هادی
برابر پارسی : گواه، فرنود، برهان
فارسی به انگلیسی
argument, reason, proof, plea
contention
فرهنگ اسم ها
اسم: حجت (پسر) (عربی) (مذهبی و قرآنی) (تلفظ: hojjat) (فارسی: حجت) (انگلیسی: hojjat)
معنی: دلیل، فتوا، پیشوا، آنچه با آن بتوان ادعایی را ثابت کرد، برهان، رهبر
معنی: دلیل، فتوا، پیشوا، آنچه با آن بتوان ادعایی را ثابت کرد، برهان، رهبر
(تلفظ: hojjat) (عربی) آنچه با آن بتوان ادعایی را ثابت کرد ، دلیل ، برهان ؛ (در قدیم) پیشوا ، رهبر .
مترادف و متضاد
استدلال، برهان، بینه، دلیل
سند، مدرک
انگیزه، سبب، موجب
حکم، فتوا
پیشوا، رهبر، زعیم، هادی
۱. استدلال، برهان، بینه، دلیل
۲. سند، مدرک
۳. انگیزه، سبب، موجب
۴. حکم، فتوا
۵. پیشوا، رهبر، زعیم، هادی
فرهنگ فارسی
( اسم ) ۱ - دلیل برهان . ۲ - معلوم تصدیقی که موصل بمجهول تصدیقی باشد مانند : عالم متغیر است . و هر متغیر حادث است - که موصل اند به: پس عالم حادث است . حجت خود بر سه قسم است : قیاس استقرائ تمثیل . یا حجت اقناعی . حجتی است که مفید گمان باشد نه یقین و مقصود از آن گمان بمقصود باشد مانند متواترات و غیره که قیاس خطابی است . یا حجت الزامی . مرکب از مقدمات مسلم. نزد خصم است که مقصود از آن اسکات و الزام خصم باشد ( از کشاف ۲۴۸ فرع . سجد. ) یا حجت قطعی . حجتی است که مفید یقین باشد و مقصود از اقام. آن رسیدن بنتیج. قطعی باشد ۳ - سبب موجب . ۴ - حکم امر . ۵ - فتوای قاضی قضا. ۶ - رهبر پیشوا رهنمون . یا حجت حق بر خلق . انسان کامل . تر از امام و بالاتر ۷ - یکی از مراتب روحانیت اسماعیلیه پایین از داعی . ۸ - سند مدرک . جمع : حجج . یا اتمام حجت . ۱ - تمام کردن بینه و دلیل . ۲ - اولتیماتوم یا الزام حجت . تمام کردن بینه و دلیل .
لقب امام دوازدهم
لقب امام دوازدهم
فرهنگ معین
(حُ جَّ ) [ ع . حجة ] (اِ. ) ۱ - دلیل ، برهان . ۲ - سبب ، موجب . ۳ - یکی از مراتب دعوت اسماعیلیان .
لغت نامه دهخدا
حجت . [ ح ُج ْ ج َ ] (اِخ ) تخلص حکیم ناصرخسرو. رجوع بکلمه ٔ ناصرخسرو شود.
حجت . [ ح ُج ْ ج َ ] (ع اِ) یکی از دوازده مبلغ باطنیان هر امام ، و آن رتبتی است فوق داعی و دون داعی مأذون ، و حجت خراسان لقب ناصرخسرو شاعر است :
حجت و برهان مجوی جز که ز حجت
چون عدوی حجتی و داعی و مأذون .
و حجت درجه ٔ چهارم است از درجات هفتگانه ٔ باطنیان و درجات این است : مستجیب ، مأذون .داعی ، حجت ، امام ، اساس و ناطق و هریک از دوازده حجت ، مأمور منطقه ای از زمین باشند که آن منطقه را جزیره نامند. مقامی روحانی است اسماعیلیة را. تهانوی گوید: سبعیه گویند ناطقان هفت باشند: آدم ، نوح ، ابراهیم ، موسی ، عیسی ، محمد، محمد مهدی ، و میان هریک از ایشان هفت امام باشند. و در هر عصر و زمان هفت مقتدی بر زمین باشند: امام ، که از خداوند گیرد، حجت از امام گیرد، ذومصة که از حجت گیرد، باب یا داعی کبیر، داعی مأذون ، مکلب ، مؤمن . (کشاف اصطلاحات الفنون در کلمه ٔسبعیه ).
حجت زبهر شیعت حیدر گفت
این خوب و خوش قصیده ٔ غرا را.
از حجت میگوی سخنهای بحجت
زیرا که ضیائی تو واینها چو هبااند.
یکی رایگان حجتی گفت بشنو
ز حجت مر این حجت رایگان را.
منکر مشو اشارت حجت را
زیرا هگرز حق نشود منکر.
بر گنج نشست کرده حجت
جان کرده منقا و دل مصفا.
ز حجت شنو حجت منطقی
ز هر عیب صافی چو زرّ عیار.
و گر پندگیری بحجت بحشر
ترا پند او بس بود دستگیر.
ای حجت بسیار سخن دفتر پیش آر
وزنوک قلم دُرّ سخنهات فرو بار.
فضل سخن کی شناسد آنکه نداند
فضل اساس و امام و حجت و مأذون .
|| ظاهراً کسی چون قطب صوفیان . چنانکه گویند زمین از حجت خالی نباشد و صاحب کشف المحجوب گفته است خداوند تعالی هرگز زمین را بی حجت ندارد. || در اصطلاح محدثان آنکه بر سیصدهزار حدیث با سند آنها و احوال رواة آنها احاطت داشته باشد. (کشاف اصطلاحات الفنون ). آنکس که صدهزار حدیث را متناً و سنداً از بر داشته باشد «حافظ» خوانند و کسی که سیصد هزار آنچنانه از بردارد «حجت » وکسی که همه ٔ أحادیث را از بردارد «حاکم » خوانند. (ریحانة الادب ذیل کلمه ٔ حافظ). رجوع به کلمه ٔ حافظ درهمین لغت نامه شود. در اصطلاح رجال و درایة الحدیث ازالفاظ مدح است که درباره ٔ هرکس اطلاق شود مدح کامل او را افادت کند: بعثه سراجاً منیراً و مبشراً و نذیراً و هادیاً و مهدیاً و رسولاً مرضیاً داعیاً الیه و دالاعلیه و حجة بین یدیه . (تاریخ بیهقی ص 298). || لقبی که امروز برخی از روحانیان را دهند و گاه آنرا باکلمه ٔ الاسلام ترکیب کرده حجةالاسلام گویند، واگر احترام بیشتری برای او خواهند آنرا با کلمه ٔ اﷲترکیب کنند: حجةاﷲ فی الارضین . و در قدیم نیز حجت رابا «الحق » و «والدین » و «الاسلام » و غیره ترکیب کرده اند. رجوع به هریک از این کلمات شود :
حجت الحق عالم مطلق وحیدالدین که هست
ملجأجان من و صدر من و استاد من .
حجت و برهان مجوی جز که ز حجت
چون عدوی حجتی و داعی و مأذون .
ناصرخسرو.
و حجت درجه ٔ چهارم است از درجات هفتگانه ٔ باطنیان و درجات این است : مستجیب ، مأذون .داعی ، حجت ، امام ، اساس و ناطق و هریک از دوازده حجت ، مأمور منطقه ای از زمین باشند که آن منطقه را جزیره نامند. مقامی روحانی است اسماعیلیة را. تهانوی گوید: سبعیه گویند ناطقان هفت باشند: آدم ، نوح ، ابراهیم ، موسی ، عیسی ، محمد، محمد مهدی ، و میان هریک از ایشان هفت امام باشند. و در هر عصر و زمان هفت مقتدی بر زمین باشند: امام ، که از خداوند گیرد، حجت از امام گیرد، ذومصة که از حجت گیرد، باب یا داعی کبیر، داعی مأذون ، مکلب ، مؤمن . (کشاف اصطلاحات الفنون در کلمه ٔسبعیه ).
حجت زبهر شیعت حیدر گفت
این خوب و خوش قصیده ٔ غرا را.
ناصرخسرو.
از حجت میگوی سخنهای بحجت
زیرا که ضیائی تو واینها چو هبااند.
ناصرخسرو.
یکی رایگان حجتی گفت بشنو
ز حجت مر این حجت رایگان را.
ناصرخسرو.
منکر مشو اشارت حجت را
زیرا هگرز حق نشود منکر.
ناصرخسرو.
بر گنج نشست کرده حجت
جان کرده منقا و دل مصفا.
ناصرخسرو.
ز حجت شنو حجت منطقی
ز هر عیب صافی چو زرّ عیار.
ناصرخسرو.
و گر پندگیری بحجت بحشر
ترا پند او بس بود دستگیر.
ناصرخسرو.
ای حجت بسیار سخن دفتر پیش آر
وزنوک قلم دُرّ سخنهات فرو بار.
ناصرخسرو.
فضل سخن کی شناسد آنکه نداند
فضل اساس و امام و حجت و مأذون .
ناصرخسرو.
|| ظاهراً کسی چون قطب صوفیان . چنانکه گویند زمین از حجت خالی نباشد و صاحب کشف المحجوب گفته است خداوند تعالی هرگز زمین را بی حجت ندارد. || در اصطلاح محدثان آنکه بر سیصدهزار حدیث با سند آنها و احوال رواة آنها احاطت داشته باشد. (کشاف اصطلاحات الفنون ). آنکس که صدهزار حدیث را متناً و سنداً از بر داشته باشد «حافظ» خوانند و کسی که سیصد هزار آنچنانه از بردارد «حجت » وکسی که همه ٔ أحادیث را از بردارد «حاکم » خوانند. (ریحانة الادب ذیل کلمه ٔ حافظ). رجوع به کلمه ٔ حافظ درهمین لغت نامه شود. در اصطلاح رجال و درایة الحدیث ازالفاظ مدح است که درباره ٔ هرکس اطلاق شود مدح کامل او را افادت کند: بعثه سراجاً منیراً و مبشراً و نذیراً و هادیاً و مهدیاً و رسولاً مرضیاً داعیاً الیه و دالاعلیه و حجة بین یدیه . (تاریخ بیهقی ص 298). || لقبی که امروز برخی از روحانیان را دهند و گاه آنرا باکلمه ٔ الاسلام ترکیب کرده حجةالاسلام گویند، واگر احترام بیشتری برای او خواهند آنرا با کلمه ٔ اﷲترکیب کنند: حجةاﷲ فی الارضین . و در قدیم نیز حجت رابا «الحق » و «والدین » و «الاسلام » و غیره ترکیب کرده اند. رجوع به هریک از این کلمات شود :
حجت الحق عالم مطلق وحیدالدین که هست
ملجأجان من و صدر من و استاد من .
خاقانی .
حجت. [ ح ُج ْ ج َ ] ( ع اِ ) نمودار. دلیل. بینة. برهان. سلطان. امثولة. ثبت. آوند. ( ؟ ) آنچه بدان دعوی ثابت شود. مادل به علی صحة الدعوی. و قیل الحجة و الدلیل واحد. ( تعریفات جرجانی ص 56 ). تهانوی گوید: بالضم ، مرادف للدلیل. کما فی شرح الطوالع، والحجة الالزامیة هی المرکبة من المقدمات المسلمة عند الخصم ، المقصود منهاالزام الخصم و اسکاته. و هی شائعة فی الکتب. القول بعدم افادتها الالزام لعدم صدقها فی نفس الامر قول بلادلیل لایعبأبه. کذا ذکر المولوی عبدالحکیم فی حاشیة الخیالی. ( کشاف اصطلاحات الفنون ). ج ، حجج :
پیش آی کنون ای خردمند و سخن گوی
چون حجت لازم شود از حجت مخریش.
که تا من کشم روی از کین خویش
چو برهان ببینم بدو بگروم
و گر بیهده باشد آن نشنوم.
کنون توبه کن راه یزدان بجوی.
مانوی را حجت آهرمن و یزدان کند.
فضل من برعقل من هم شاهد است و هم یمین.
حجت دارم برین سخن زو چرگر.
پیش آی کنون ای خردمند و سخن گوی
چون حجت لازم شود از حجت مخریش.
خسروی.
بیاور تو حجت بر این دین خویش که تا من کشم روی از کین خویش
چو برهان ببینم بدو بگروم
و گر بیهده باشد آن نشنوم.
دقیقی [ در نامه ارجاسب شاه به گشتاسب ].
دگر آنکه گفتی که حجت بگوی کنون توبه کن راه یزدان بجوی.
فردوسی.
بس نپاید تا بروشن روی و موی تیره گون مانوی را حجت آهرمن و یزدان کند.
عنصری.
قول او بر جهل او هم حجت است و هم دلیل فضل من برعقل من هم شاهد است و هم یمین.
منوچهری.
بوسه و نظرت حلال باشد باری حجت دارم برین سخن زو چرگر.
زینتی.
این مثال بداد و سیاه پوشان برآمدند و حجت تمام بگرفتند. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 292 ). امیر گفت : خط خوش چه کنم که بحجت بدست گرفتند. ( تاریخ بیهقی ص 329 ). ما اینک حجت برگرفتیم. ( تاریخ بیهقی ص 293 ).رسول گفت : این سخنها همه حق است تذکره باید نبشت تامرا حجت باشد. ( تاریخ بیهقی ص 294 ). حجت خدا بود پیش او تا او بترساند ستم کاران را. ( تاریخ بیهقی ص 308 ).تا آنکه حجت خدا و حجت امیرالمؤمنین بر تو و بر قوم تو ثابت باشد. ( تاریخ بیهقی ص 313 ) و اگر حجت کننداز آن چون باز توانم ایستاد. ( تاریخ بیهقی ص 329 ). گفتم [ عبدالغفار ] صواب باشد ولی چیزی نبشته آید که بر خداوند حجت نکند و نتواند کرد سلطان محمود اگر نامه بدست وی افتد. ( تاریخ بیهقی ص 131 ). بوسهل گفت حجت بزرگتر ازین که مرد [ حسنک ] قرمطی است ؟ ( تاریخ بیهقی ص 177 ). این قاضی [ قاضی شیراز ] ده یک این محتشم [ خواجه احمد ] نبود اما ملوک هرچه خواهند گویند وبا ایشان حجت گفتن روی ندارد بهیچ حال. ( تاریخ بیهقی ص 268 ) هارون گفت : ما این توانیم کرد اما پیش ایزدعز ذکره در عرصات قیامت چه حجت آریم ؟ ( تاریخ بیهقی ص 428 ). امیر بوسهل را گفت : حجتی و عذری باید کشتن این مرد [ حسنک ] را. ( تاریخ بیهقی ). حجت . [ ح ُج ْ ج َ ] (ع اِ) نمودار. دلیل . بینة. برهان . سلطان . امثولة. ثبت . آوند. (؟) آنچه بدان دعوی ثابت شود. مادل به علی صحة الدعوی . و قیل الحجة و الدلیل واحد. (تعریفات جرجانی ص 56). تهانوی گوید: بالضم ، مرادف للدلیل . کما فی شرح الطوالع، والحجة الالزامیة هی المرکبة من المقدمات المسلمة عند الخصم ، المقصود منهاالزام الخصم و اسکاته . و هی شائعة فی الکتب . القول بعدم افادتها الالزام لعدم صدقها فی نفس الامر قول بلادلیل لایعبأبه . کذا ذکر المولوی عبدالحکیم فی حاشیة الخیالی . (کشاف اصطلاحات الفنون ). ج ، حجج :
پیش آی کنون ای خردمند و سخن گوی
چون حجت لازم شود از حجت مخریش .
بیاور تو حجت بر این دین خویش
که تا من کشم روی از کین خویش
چو برهان ببینم بدو بگروم
و گر بیهده باشد آن نشنوم .
دگر آنکه گفتی که حجت بگوی
کنون توبه کن راه یزدان بجوی .
بس نپاید تا بروشن روی و موی تیره گون
مانوی را حجت آهرمن و یزدان کند.
قول او بر جهل او هم حجت است و هم دلیل
فضل من برعقل من هم شاهد است و هم یمین .
بوسه و نظرت حلال باشد باری
حجت دارم برین سخن زو چرگر.
این مثال بداد و سیاه پوشان برآمدند و حجت تمام بگرفتند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 292). امیر گفت : خط خوش چه کنم که بحجت بدست گرفتند. (تاریخ بیهقی ص 329). ما اینک حجت برگرفتیم . (تاریخ بیهقی ص 293).رسول گفت : این سخنها همه حق است تذکره باید نبشت تامرا حجت باشد. (تاریخ بیهقی ص 294). حجت خدا بود پیش او تا او بترساند ستم کاران را. (تاریخ بیهقی ص 308).تا آنکه حجت خدا و حجت امیرالمؤمنین بر تو و بر قوم تو ثابت باشد. (تاریخ بیهقی ص 313) و اگر حجت کننداز آن چون باز توانم ایستاد. (تاریخ بیهقی ص 329). گفتم [ عبدالغفار ] صواب باشد ولی چیزی نبشته آید که بر خداوند حجت نکند و نتواند کرد سلطان محمود اگر نامه بدست وی افتد. (تاریخ بیهقی ص 131). بوسهل گفت حجت بزرگتر ازین که مرد [ حسنک ] قرمطی است ؟ (تاریخ بیهقی ص 177). این قاضی [ قاضی شیراز ] ده یک این محتشم [ خواجه احمد ] نبود اما ملوک هرچه خواهند گویند وبا ایشان حجت گفتن روی ندارد بهیچ حال . (تاریخ بیهقی ص 268) هارون گفت : ما این توانیم کرد اما پیش ایزدعز ذکره در عرصات قیامت چه حجت آریم ؟ (تاریخ بیهقی ص 428). امیر بوسهل را گفت : حجتی و عذری باید کشتن این مرد [ حسنک ] را. (تاریخ بیهقی ).
حجت نبود ترا که گوئی
من مؤمنم و جهود کافر.
همچون سخن مرغست این خواندن تو راست
بی حاصل و بی معنی و بی حجت و برهان .
بیهده گفتار بیکسو فکن
حجت تو بر سخن حجت است .
کی سزد حجت بیهوده سوی باطل
پیش گوساله نشاید که قران خوانی .
حجت معقول اگر بدست نداری
من ترا ام چنانکه تو نه مرائی .
هرکه حجت خواهدت گوئی جوابش تیغ تیز
حجت ار تیغ است و بس درس و مقالت چیست پس ؟
ظاهری را حجت از ظاهر دهم
پیش عاقل حجت عقلی برم .
حجت و برهان دین از حجتان او شنو
زانکه این دیوانگان دعوی بی برهان کنند.
دشنام دارد او همه حجت کنون ولیک
روز شمار را که شنودست حجتش ؟
حجتی بپذیر [ و ] برهانی ز من زیرا که نیست
آن دبیرستان کلی را جزین جزوی گوا.
گفتا بدهم داروی با حجت و برهان
لیکن بنهم مهری محکم بلبت بر.
یکی رایگان حجتی گفت بشنو
ز حجت مر این حجت رایگان را.
دارو نخورم هرگز بی حجت و برهان
وز درد نیندیشم و ننیوشم منکر.
بی حجت و بصارت سوی تو خویشتن
با چشم کور نام نهاده ست ابوبصیر.
از حجت بشنو سخن بحجت
بر حجت حجت به دل بیارام .
سوگندیاد کرد که این هدهد که بیفرمان غایب شده هرآینه وی را عذاب کنم سخت یا بکشم او را یا حجتی آورد هویدا.(قصص الانبیاء ص 164). یا عزیز گواهی میدهم که یوسف راستگو باشد. عزیز گفت : حجتی بیاور. (قصص الانبیاء ص 73).
گفت دهری شرم دار ای مرد دانا زین سخن
حجتی آورده ای کاین کس ندارد استوار.
قاضی پرسید که ... حجتی داری ؟ (کلیله و دمنه ). سخن بحرمت و حجت گوی . (کلیله و دمنه ). وزیر چون پادشاه را تحریض نماید در کاری که برفق ... تدارک پذیردو برهان ... غباوت خویش نموده باشد و حجت ابلهی ... کرده . (کلیله و دمنه ). حجام ... در تقریر حجت عاجز ماند. (کلیله و دمنه ). مرد توبه کرد که پیش از ... ظهورحجتی بر امثال این کار اقدام ننماید. (کلیله و دمنه ).
معجز این گر نهنگ بحر فشان است
حجت آن اژدهای کوه شکاف است .
دیدن مصطفی است حجت مه [ ماه ]
کاین دلیل صواب دیدستند.
حجت معصومی مریم بس است
عیسی یکروزه گه امتحان .
نافه گفتش ، یافه کم گو، کآیت معنی مراست
اینک اینک حجت گویا دم بویای من .
توئی که حجت تو تیغ قاطع است بر آن
که تو بمملکت بحر و بر سزاواری
درین مجال سخن نیست چرخ را هرچند
که عذر لنگ برون میبرد برهواری .
این دو فتح عظیم و دو کار جسیم برهانی ساطع و حجتی قاطع بود بر علو جاه سلطان . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 301).
قوی حجت از هرچه گیری شمار
بری حاجت از هر چه آید بکار.
بدان حجت که دل را بنده دارد
بدان آیت که جان را زنده دارد.
در پیش نور رویت پیران شست ساله
با صد هزار حجت ایمان ز سر گرفته .
آن نه خود حجت شرعی نه خط دیوانیست
پس بدان خط بتو چیزیش چرا باید داد.
هیچ حجتی خصم را خجل تراز آن نکند که دروغی از او ظاهر شود. (فیه مافیه ).
نهادی پریشان و طبعی درشت
نمیمرد و خلقی بحجت بکشت .
حجت آنست که روزی کمری می بندد
ورنه مفهوم نگشتی که میانی دارد.
عقل را گر هزار حجت هست
عشق دعوی کند ببطلانش .
نیة مولدة؛ حجت غیرثابت . معذار؛ حجت و برهان . ناقرة؛حجت و مصیبت . مبصر و مبصرة؛ حجت . کلام مستقیم . (منتهی الارب ).
- اتمام حجت ؛ تمام کردن حجت بر خصم . رجوع به اتمام ... شود.
- بحجت ؛ مدلل . مبرهن با دلیل :
از حجت میگوی سخنهای بحجت
زیرا که ضیائی تو و اینها چو هبااند.
- حجت آشکار ؛ بینه .
- حجت استوار . رجوع به این کلمه شود.
- حجت پیدا ؛ حجت گویا. برهان قاطع.
- حجت روشن ؛ بینه . سلطان . بصیرة. (ترجمان القرآن ).
- حجت ساختن ؛ حجت آوردن :
بدوستان گله آغاز کرد و حجت ساخت
که خانمان من این شوخ دیده پاک برُفت .
- حجت قاطعة ؛ برهان قاطع.
- حجت گرفتن ؛ دلیل آوردن : شاه ملک میگفت حجت میگرفت که امیرمسعود امیر بحق است بفرمان امیرالمؤمنین و ولایت مرا داده است ، شما این ولایت بپردازید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 704).
- || اعتراض کردن . (مجموعه ٔ مترادفات ص 45) :
بدلبری قد شیرین شمایلی که تراست
هزار حجت قاطع به نیشکر گیرد.
- || قول گرفتن : نامه بدست او داد و حجت بر او گرفت در راه بهیچ موضع مقام نکند. (ترجمه اعثم کوفی ص 51).
- || الزام کردن ؛ ملزم ساختن . اتخاذ سند کردن : حجت بر این مرد گیرد که این بار دیگر این مواضعت ارزانی داشتیم حرمت شفاعت وزیر خلیفه را. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 520). حجت باید گرفت بر افواج که روند آنچه من فرستم و آنچه ایشان فرستند تارعایا را نرنجانند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 688). اعیان ناحیت را حجت بگرفت تا نیک جهد کنند که آمدن رایت عالی سخت زود است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 569).
- حجت گفتن ؛ با یکدیگر حجت آوردن . تحاج .
- حجت گوئی ؛ حجت آوردن . لجاج : و از حجت گوئی و بهانه جوئی او آگاه نه . (سندبادنامه ص 289).
- حجت گویا ؛ حجت ناطق . حجت استوار. حجت محکم . حجت مبین . حجت قاطع. حجت موجبه . حجت درست .
- حجت محکم ؛ آلت مصنوعی که زنان حکه بخود فرو کنند. (غیاث ).
- حجت نوشتن قاضی ؛ تسجیل . حجت را راست و استوار و هویدا ساختن ، افلاج . (تاج المصادر بیهقی ) (منتهی الارب ).
|| سند مکتوب دین . تمسک . فته . فتجه . (برهان ). رجوع به پته در همین لغت نامه شود. نوشته . سند. الوصیرة والأوصر الصک الذی تکتب فیه السجلات کالاوصر و یطلق غالباً علی کتاب الشرا و هوالمعروف الیوم بالحجة. (اقرب الموارد) :
و حجت برگرفتند کی اگر او را معاودتی باشد خون او مباح بود و آن مرد بمصر رفت . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 119). و قانون قضاء پارس همچنان نهاده اند کی ببغداد است کس اگر از صدسال باز حجتی نبشته باشند نسخت آن در روزنامه های مجلس حکم مثبت است . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 18).
این نامه بر سر دو جهان حجت من است
کو نامه نیست عروه ٔوثقی است لاانفصام .
ای هیچ خطی نگشته زاول
بی حجت نام تو مسجل .
بحجت نویسان دیوان خاک
بجاویدمانان مینوی پاک .
تا هیچ کس بر باطل اصرار نتواند نمود و حجتهای کهنه ٔ سی ساله ٔ باطل را دستور نتواند ساخت ، فرمودیم [ غازان خان ] تا حجتی که مناسب شرع و راستی باشد از قضاة اسلام بستانند... مرحوم قاضی فخرالدین هراة را فرمودیم تاصورت حجت را مسوده کرد حجت از ایشان بستانند و بخزانه آورند و این یرلیغ و حجت که بر ظهر آن مسطور است پیش ایشان باشد... (تاریخ غازانی ص 222).
- خزانه ٔ حجت ؛جائی که بدان جا اسناد را محفوظ می داشته اند : و آن ملطفه ٔ بوالفتح حاتمی نائب برید را داد و گفت مهر کن و در خزانه ٔ حجت نه . (تاریخ بیهقی ).
|| (مص ) احتجاج . برهان آوردن . حجت آوردن :
پادشهی بود رعیت شکن
وز سر حجت شده حجاج فن .
عالمی معتبر را مناظره افتاد با یکی از ملاحده بحجت با او برنیامد. (گلستان ).
دلایل قوی باید و معنوی
نه رگهای گردن بحجت قوی .
|| (اصطلاح منطق ) معلوم تصدیقی که تصدیق مجهول را کشف کند. و در مقابل آن معرّف باشد که کشف مجهولات تصورّیه را مفید باشد.
پیش آی کنون ای خردمند و سخن گوی
چون حجت لازم شود از حجت مخریش .
خسروی .
بیاور تو حجت بر این دین خویش
که تا من کشم روی از کین خویش
چو برهان ببینم بدو بگروم
و گر بیهده باشد آن نشنوم .
دقیقی [ در نامه ٔ ارجاسب شاه به گشتاسب ].
دگر آنکه گفتی که حجت بگوی
کنون توبه کن راه یزدان بجوی .
فردوسی .
بس نپاید تا بروشن روی و موی تیره گون
مانوی را حجت آهرمن و یزدان کند.
عنصری .
قول او بر جهل او هم حجت است و هم دلیل
فضل من برعقل من هم شاهد است و هم یمین .
منوچهری .
بوسه و نظرت حلال باشد باری
حجت دارم برین سخن زو چرگر.
زینتی .
این مثال بداد و سیاه پوشان برآمدند و حجت تمام بگرفتند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 292). امیر گفت : خط خوش چه کنم که بحجت بدست گرفتند. (تاریخ بیهقی ص 329). ما اینک حجت برگرفتیم . (تاریخ بیهقی ص 293).رسول گفت : این سخنها همه حق است تذکره باید نبشت تامرا حجت باشد. (تاریخ بیهقی ص 294). حجت خدا بود پیش او تا او بترساند ستم کاران را. (تاریخ بیهقی ص 308).تا آنکه حجت خدا و حجت امیرالمؤمنین بر تو و بر قوم تو ثابت باشد. (تاریخ بیهقی ص 313) و اگر حجت کننداز آن چون باز توانم ایستاد. (تاریخ بیهقی ص 329). گفتم [ عبدالغفار ] صواب باشد ولی چیزی نبشته آید که بر خداوند حجت نکند و نتواند کرد سلطان محمود اگر نامه بدست وی افتد. (تاریخ بیهقی ص 131). بوسهل گفت حجت بزرگتر ازین که مرد [ حسنک ] قرمطی است ؟ (تاریخ بیهقی ص 177). این قاضی [ قاضی شیراز ] ده یک این محتشم [ خواجه احمد ] نبود اما ملوک هرچه خواهند گویند وبا ایشان حجت گفتن روی ندارد بهیچ حال . (تاریخ بیهقی ص 268) هارون گفت : ما این توانیم کرد اما پیش ایزدعز ذکره در عرصات قیامت چه حجت آریم ؟ (تاریخ بیهقی ص 428). امیر بوسهل را گفت : حجتی و عذری باید کشتن این مرد [ حسنک ] را. (تاریخ بیهقی ).
حجت نبود ترا که گوئی
من مؤمنم و جهود کافر.
ناصرخسرو.
همچون سخن مرغست این خواندن تو راست
بی حاصل و بی معنی و بی حجت و برهان .
ناصرخسرو.
بیهده گفتار بیکسو فکن
حجت تو بر سخن حجت است .
ناصرخسرو.
کی سزد حجت بیهوده سوی باطل
پیش گوساله نشاید که قران خوانی .
ناصرخسرو.
حجت معقول اگر بدست نداری
من ترا ام چنانکه تو نه مرائی .
ناصرخسرو.
هرکه حجت خواهدت گوئی جوابش تیغ تیز
حجت ار تیغ است و بس درس و مقالت چیست پس ؟
ناصرخسرو.
ظاهری را حجت از ظاهر دهم
پیش عاقل حجت عقلی برم .
ناصرخسرو.
حجت و برهان دین از حجتان او شنو
زانکه این دیوانگان دعوی بی برهان کنند.
ناصرخسرو.
دشنام دارد او همه حجت کنون ولیک
روز شمار را که شنودست حجتش ؟
ناصرخسرو.
حجتی بپذیر [ و ] برهانی ز من زیرا که نیست
آن دبیرستان کلی را جزین جزوی گوا.
ناصرخسرو.
گفتا بدهم داروی با حجت و برهان
لیکن بنهم مهری محکم بلبت بر.
ناصرخسرو.
یکی رایگان حجتی گفت بشنو
ز حجت مر این حجت رایگان را.
ناصرخسرو.
دارو نخورم هرگز بی حجت و برهان
وز درد نیندیشم و ننیوشم منکر.
ناصرخسرو.
بی حجت و بصارت سوی تو خویشتن
با چشم کور نام نهاده ست ابوبصیر.
ناصرخسرو.
از حجت بشنو سخن بحجت
بر حجت حجت به دل بیارام .
ناصرخسرو.
سوگندیاد کرد که این هدهد که بیفرمان غایب شده هرآینه وی را عذاب کنم سخت یا بکشم او را یا حجتی آورد هویدا.(قصص الانبیاء ص 164). یا عزیز گواهی میدهم که یوسف راستگو باشد. عزیز گفت : حجتی بیاور. (قصص الانبیاء ص 73).
گفت دهری شرم دار ای مرد دانا زین سخن
حجتی آورده ای کاین کس ندارد استوار.
سنائی .
قاضی پرسید که ... حجتی داری ؟ (کلیله و دمنه ). سخن بحرمت و حجت گوی . (کلیله و دمنه ). وزیر چون پادشاه را تحریض نماید در کاری که برفق ... تدارک پذیردو برهان ... غباوت خویش نموده باشد و حجت ابلهی ... کرده . (کلیله و دمنه ). حجام ... در تقریر حجت عاجز ماند. (کلیله و دمنه ). مرد توبه کرد که پیش از ... ظهورحجتی بر امثال این کار اقدام ننماید. (کلیله و دمنه ).
معجز این گر نهنگ بحر فشان است
حجت آن اژدهای کوه شکاف است .
خاقانی .
دیدن مصطفی است حجت مه [ ماه ]
کاین دلیل صواب دیدستند.
خاقانی .
حجت معصومی مریم بس است
عیسی یکروزه گه امتحان .
خاقانی .
نافه گفتش ، یافه کم گو، کآیت معنی مراست
اینک اینک حجت گویا دم بویای من .
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 322).
توئی که حجت تو تیغ قاطع است بر آن
که تو بمملکت بحر و بر سزاواری
درین مجال سخن نیست چرخ را هرچند
که عذر لنگ برون میبرد برهواری .
ظهیر.
این دو فتح عظیم و دو کار جسیم برهانی ساطع و حجتی قاطع بود بر علو جاه سلطان . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 301).
قوی حجت از هرچه گیری شمار
بری حاجت از هر چه آید بکار.
نظامی .
بدان حجت که دل را بنده دارد
بدان آیت که جان را زنده دارد.
نظامی .
در پیش نور رویت پیران شست ساله
با صد هزار حجت ایمان ز سر گرفته .
عطار.
آن نه خود حجت شرعی نه خط دیوانیست
پس بدان خط بتو چیزیش چرا باید داد.
اثیر اومانی .
هیچ حجتی خصم را خجل تراز آن نکند که دروغی از او ظاهر شود. (فیه مافیه ).
نهادی پریشان و طبعی درشت
نمیمرد و خلقی بحجت بکشت .
سعدی (بوستان ).
حجت آنست که روزی کمری می بندد
ورنه مفهوم نگشتی که میانی دارد.
سعدی .
عقل را گر هزار حجت هست
عشق دعوی کند ببطلانش .
سعدی .
نیة مولدة؛ حجت غیرثابت . معذار؛ حجت و برهان . ناقرة؛حجت و مصیبت . مبصر و مبصرة؛ حجت . کلام مستقیم . (منتهی الارب ).
- اتمام حجت ؛ تمام کردن حجت بر خصم . رجوع به اتمام ... شود.
- بحجت ؛ مدلل . مبرهن با دلیل :
از حجت میگوی سخنهای بحجت
زیرا که ضیائی تو و اینها چو هبااند.
ناصرخسرو.
- حجت آشکار ؛ بینه .
- حجت استوار . رجوع به این کلمه شود.
- حجت پیدا ؛ حجت گویا. برهان قاطع.
- حجت روشن ؛ بینه . سلطان . بصیرة. (ترجمان القرآن ).
- حجت ساختن ؛ حجت آوردن :
بدوستان گله آغاز کرد و حجت ساخت
که خانمان من این شوخ دیده پاک برُفت .
سعدی (گلستان ).
- حجت قاطعة ؛ برهان قاطع.
- حجت گرفتن ؛ دلیل آوردن : شاه ملک میگفت حجت میگرفت که امیرمسعود امیر بحق است بفرمان امیرالمؤمنین و ولایت مرا داده است ، شما این ولایت بپردازید. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 704).
- || اعتراض کردن . (مجموعه ٔ مترادفات ص 45) :
بدلبری قد شیرین شمایلی که تراست
هزار حجت قاطع به نیشکر گیرد.
تاثیر. (از مجموعه ٔ مترادفات ) (از آنندراج ).
- || قول گرفتن : نامه بدست او داد و حجت بر او گرفت در راه بهیچ موضع مقام نکند. (ترجمه اعثم کوفی ص 51).
- || الزام کردن ؛ ملزم ساختن . اتخاذ سند کردن : حجت بر این مرد گیرد که این بار دیگر این مواضعت ارزانی داشتیم حرمت شفاعت وزیر خلیفه را. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 520). حجت باید گرفت بر افواج که روند آنچه من فرستم و آنچه ایشان فرستند تارعایا را نرنجانند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 688). اعیان ناحیت را حجت بگرفت تا نیک جهد کنند که آمدن رایت عالی سخت زود است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 569).
- حجت گفتن ؛ با یکدیگر حجت آوردن . تحاج .
- حجت گوئی ؛ حجت آوردن . لجاج : و از حجت گوئی و بهانه جوئی او آگاه نه . (سندبادنامه ص 289).
- حجت گویا ؛ حجت ناطق . حجت استوار. حجت محکم . حجت مبین . حجت قاطع. حجت موجبه . حجت درست .
- حجت محکم ؛ آلت مصنوعی که زنان حکه بخود فرو کنند. (غیاث ).
- حجت نوشتن قاضی ؛ تسجیل . حجت را راست و استوار و هویدا ساختن ، افلاج . (تاج المصادر بیهقی ) (منتهی الارب ).
|| سند مکتوب دین . تمسک . فته . فتجه . (برهان ). رجوع به پته در همین لغت نامه شود. نوشته . سند. الوصیرة والأوصر الصک الذی تکتب فیه السجلات کالاوصر و یطلق غالباً علی کتاب الشرا و هوالمعروف الیوم بالحجة. (اقرب الموارد) :
و حجت برگرفتند کی اگر او را معاودتی باشد خون او مباح بود و آن مرد بمصر رفت . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 119). و قانون قضاء پارس همچنان نهاده اند کی ببغداد است کس اگر از صدسال باز حجتی نبشته باشند نسخت آن در روزنامه های مجلس حکم مثبت است . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 18).
این نامه بر سر دو جهان حجت من است
کو نامه نیست عروه ٔوثقی است لاانفصام .
خاقانی .
ای هیچ خطی نگشته زاول
بی حجت نام تو مسجل .
نظامی .
بحجت نویسان دیوان خاک
بجاویدمانان مینوی پاک .
نظامی .
تا هیچ کس بر باطل اصرار نتواند نمود و حجتهای کهنه ٔ سی ساله ٔ باطل را دستور نتواند ساخت ، فرمودیم [ غازان خان ] تا حجتی که مناسب شرع و راستی باشد از قضاة اسلام بستانند... مرحوم قاضی فخرالدین هراة را فرمودیم تاصورت حجت را مسوده کرد حجت از ایشان بستانند و بخزانه آورند و این یرلیغ و حجت که بر ظهر آن مسطور است پیش ایشان باشد... (تاریخ غازانی ص 222).
- خزانه ٔ حجت ؛جائی که بدان جا اسناد را محفوظ می داشته اند : و آن ملطفه ٔ بوالفتح حاتمی نائب برید را داد و گفت مهر کن و در خزانه ٔ حجت نه . (تاریخ بیهقی ).
|| (مص ) احتجاج . برهان آوردن . حجت آوردن :
پادشهی بود رعیت شکن
وز سر حجت شده حجاج فن .
نظامی .
عالمی معتبر را مناظره افتاد با یکی از ملاحده بحجت با او برنیامد. (گلستان ).
دلایل قوی باید و معنوی
نه رگهای گردن بحجت قوی .
سعدی (بوستان ).
|| (اصطلاح منطق ) معلوم تصدیقی که تصدیق مجهول را کشف کند. و در مقابل آن معرّف باشد که کشف مجهولات تصورّیه را مفید باشد.
حجت . [ ح ُج ْ ج َ] (اِخ ) یا حجةالعصر یا حجةالزمان یا حجةالخلف لقب امام دوازدهم شیعه محمدبن حسن العسکری مهدی (ع ) است .
فرهنگ عمید
۱. آنچه به آن دعوی یا مطلبی را ثابت می‌کنند؛ برهان؛ دلیل؛ نمودار.
۲. سند؛ مدرک.
⟨ حجت بارد: [مجاز] حجت سست و ضعیف.
۱. آنچه به آن دعوی یا مطلبی را ثابت می کنند، برهان، دلیل، نمودار.
۲. سند، مدرک.
* حجت بارد: [مجاز] حجت سست و ضعیف.
۲. سند، مدرک.
* حجت بارد: [مجاز] حجت سست و ضعیف.
دانشنامه عمومی
حجّت به معنی برهاناستدلال برای پیشبرد یک دیدگاه نسبت به دیگری در جریان یک بحث است. حجّت از محوری ترین اصول اندیشهٔ شیعهٔ امامی به ویژه در موضوع امامت است. به این مفهوم که در هر دوره ای از تاریخِ انسان، فرد شاخص و منحصربه فردی وجود دارد که نشانه و گواهی از سوی خداست. چنین فردی یا پیامبر یا وصی پیامبر است. این اندیشه، وحدت عملکردی را در سطحی خاص بین پیامبران و امامان نشان می دهد، اندیشه ای که بیانگر آن است که واسطهٔ نهایی بین خدا و بشریت باید یک فرد باشد، نه یک متن. براین اساس، برخی صفات از ضروری ترین ویژگی های امام در نظر گرفته شده که علم، عدالت، عصمت و مصونیت از اشتباه از این موارد است. در ادبیات حدیثی شیعه، «حجّت» به عنوان لقبی برای امامان شیعه یا اصطلاحی برای مهم ترین ویژگی معنوی آنان مورد استفاده قرار می گیرد؛ و امامان به عنوان «حجّت خدا» و استدلال قاطع خداوند یا «حجّت بالغه» مطرح می شوند.نبو
مفهوم حجّت در میان شیعه با گذر از مفهوم اولیه اش در موضوع نبوت و محدودکردن دایرهٔ معنا، عملاً به امامان شیعه مختص شده است. حدیثی از امام دوازدهم در طول دورهٔ غیبت وجود دارد که در آن، او جامعه را به جستجوی پیشوایان مذهبی از محدثان شیعه هدایت، و آنان را به عنوان حجّت عام بر شیعیان معرفی می کند همان گونه که خود را حجّت بر این عالمان می داند. در دوران غیبت، این حدیث مبنای مهمی برای نظریهٔ ولایت فقیه مطرح شده توسط سید روح الله خمینی شد که در دفاع از نظریه اش دربارهٔ اختیارات وسیع مذهبی و سیاسی ولی فقیه استفاده کرد.
در اسماعیلیه حجّت اغلب به گروهی از افراد که معمولاً دوازده نفر هستند اطلاق می شود. این گروه بر کانون تبلیغاتی اسماعیلی به نام «دعوت» در مناطق مختلف جهان اسلام نظارت داشتند. حسن صباح با اقتدار و نفوذ بیشتری از آنچه که در سایر شاخه های اسماعیلی بود، خود را حجّت نامید، و آن را تبدیل به مترادفی برای ظهور امام غایب اسماعیلی یعنی خودش کرد.
حجّت از ریشهٔ «ح ج ج» و به معنی برهانعلم است. با توجه به واژهٔ «احتجاج»، نشان از مفهوم دلیلی متقن دارد که مخاطب را قانع می کند.
مفهوم حجّت در میان شیعه با گذر از مفهوم اولیه اش در موضوع نبوت و محدودکردن دایرهٔ معنا، عملاً به امامان شیعه مختص شده است. حدیثی از امام دوازدهم در طول دورهٔ غیبت وجود دارد که در آن، او جامعه را به جستجوی پیشوایان مذهبی از محدثان شیعه هدایت، و آنان را به عنوان حجّت عام بر شیعیان معرفی می کند همان گونه که خود را حجّت بر این عالمان می داند. در دوران غیبت، این حدیث مبنای مهمی برای نظریهٔ ولایت فقیه مطرح شده توسط سید روح الله خمینی شد که در دفاع از نظریه اش دربارهٔ اختیارات وسیع مذهبی و سیاسی ولی فقیه استفاده کرد.
در اسماعیلیه حجّت اغلب به گروهی از افراد که معمولاً دوازده نفر هستند اطلاق می شود. این گروه بر کانون تبلیغاتی اسماعیلی به نام «دعوت» در مناطق مختلف جهان اسلام نظارت داشتند. حسن صباح با اقتدار و نفوذ بیشتری از آنچه که در سایر شاخه های اسماعیلی بود، خود را حجّت نامید، و آن را تبدیل به مترادفی برای ظهور امام غایب اسماعیلی یعنی خودش کرد.
حجّت از ریشهٔ «ح ج ج» و به معنی برهانعلم است. با توجه به واژهٔ «احتجاج»، نشان از مفهوم دلیلی متقن دارد که مخاطب را قانع می کند.
wiki: حجت
حجت (ابهام زدایی). این واژه به دو معنا بکار می رود:
حجت بن حسن
حجت مترادف با استدلال
حجت بن حسن
حجت مترادف با استدلال
wiki: حجت (ابهام زدایی)
دانشنامه اسلامی
[ویکی اهل البیت] (حجة) واژه ای بکار رفته در قرآن و اصطلاحی و مبحثی در منطق است و هر چیزی است که بدان مخالف خود را مغلوب و رأی خود را ثابت کنند همچنین حجت از القاب امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف است.
معنای لغوی حجت در عربی، وسیله پیروزی در هنگام مخاصمه (خلیل بن احمد، ذیل «حج»)، بیانگر صحت ادعای یکی از طرفین منازعه (راغب اصفهانی، ذیل «حج») و برهان و دلیل (ابن منظور، ذیل «حجج») است.
در قرآن در چندین جا کلمه حجة آمده است:
1. «قل فلله الحجة البالغة»؛ (سوره انعام/آیه 150) بگو خدای راست بر شما حجتی رسا و تمام که قطع اعذار و شبهات کند.
مقصود از حجت در این آیه برهان است بر نفی قول جبریان، گفتند: اگر خدا می خواست ما مشرک نمی شدیم و پدران ما هم و چیزی را بی دستوری او حرام نمی کردیم خداوند بر آنها حجت آورد که شما بر مدعای خویش دلیل ندارید چیزی به گمان و پندار خویش می گوئید برای آنکه بر خدای حکیم حجت تمام کنید و بهانه در کفر و معصیت خویش بیاورید اما حجت خدا بر شما تمام است چون کسی را که مختار نباشد، عذاب نمی کند. خداوند تعالی می تواند به جبر مردم را بکار دارد اما نمی خواهد او مانند سلطان قاهری است که رعیت خویش را آزاد گذارده است اگر جبر می خواست مردم را مجبور به طاعت و ایمان می کرد نه به کفر و عصیان. «فلو شاء لهدیکم اجمعین»(ج5، ص85). (رجوع به جبر شود.)
2. «لئلا یکون للناس علی الله حجة بعد الرسل»؛ (سوره نساء/آیه 163) خداوند پیغمبران فرستاد مژده دهنده و بیم کننده تا مردم را پس از فرستادن پیغمبران بر خدای حجت نباشد.
حجت آن است که مردم در قیامت با خدای گویند ما نمی دانستیم دین و شریعت چیست و خبر نداشتیم که اگر کسی مخالفت فرمان کند معذب خواهد شد یا اگر فرمان برد در نعیم ابد خواهد بود از این جهت خداوند پیغمبران فرستاد تا مردم نتواند بر خدای تعالی حجت آورند و این نیز دلیل بطلان جبر و اثبات عدل خداست.
3. «وتلک حجتنا آتیناها ابراهیم علی قومه»؛ (سوره انعام/آیه 83) خداوند به حضرت ابراهیم علیه السلام برهان آموخت که با مشرکین زمان خویش احتجاج کند.
معنای لغوی حجت در عربی، وسیله پیروزی در هنگام مخاصمه (خلیل بن احمد، ذیل «حج»)، بیانگر صحت ادعای یکی از طرفین منازعه (راغب اصفهانی، ذیل «حج») و برهان و دلیل (ابن منظور، ذیل «حجج») است.
در قرآن در چندین جا کلمه حجة آمده است:
1. «قل فلله الحجة البالغة»؛ (سوره انعام/آیه 150) بگو خدای راست بر شما حجتی رسا و تمام که قطع اعذار و شبهات کند.
مقصود از حجت در این آیه برهان است بر نفی قول جبریان، گفتند: اگر خدا می خواست ما مشرک نمی شدیم و پدران ما هم و چیزی را بی دستوری او حرام نمی کردیم خداوند بر آنها حجت آورد که شما بر مدعای خویش دلیل ندارید چیزی به گمان و پندار خویش می گوئید برای آنکه بر خدای حکیم حجت تمام کنید و بهانه در کفر و معصیت خویش بیاورید اما حجت خدا بر شما تمام است چون کسی را که مختار نباشد، عذاب نمی کند. خداوند تعالی می تواند به جبر مردم را بکار دارد اما نمی خواهد او مانند سلطان قاهری است که رعیت خویش را آزاد گذارده است اگر جبر می خواست مردم را مجبور به طاعت و ایمان می کرد نه به کفر و عصیان. «فلو شاء لهدیکم اجمعین»(ج5، ص85). (رجوع به جبر شود.)
2. «لئلا یکون للناس علی الله حجة بعد الرسل»؛ (سوره نساء/آیه 163) خداوند پیغمبران فرستاد مژده دهنده و بیم کننده تا مردم را پس از فرستادن پیغمبران بر خدای حجت نباشد.
حجت آن است که مردم در قیامت با خدای گویند ما نمی دانستیم دین و شریعت چیست و خبر نداشتیم که اگر کسی مخالفت فرمان کند معذب خواهد شد یا اگر فرمان برد در نعیم ابد خواهد بود از این جهت خداوند پیغمبران فرستاد تا مردم نتواند بر خدای تعالی حجت آورند و این نیز دلیل بطلان جبر و اثبات عدل خداست.
3. «وتلک حجتنا آتیناها ابراهیم علی قومه»؛ (سوره انعام/آیه 83) خداوند به حضرت ابراهیم علیه السلام برهان آموخت که با مشرکین زمان خویش احتجاج کند.
wikiahlb: حد وسط در قیاس منطقی، یا مجموع قضایای کاشفِ یک مجهول تصدیقی• حجت (حدیث)، به معنای صحت احتجاج به حدیث
...
...
wikifeqh: قیاس منطقی ، یا مجموع قضایای کاشفِ یک مجهول تصدیقی است .
حجت در منطق به دو معنا به کار رفته است:۱. مجموع قضایای معلوم و مرتبطی که به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب، با نظم و چینش خاصی در کنار هم گذاشته می شود، مانند: «العالم متغیر، و کل متغیر حادث، فالعالم حادث».به بیان دیگر، حجت عبارت است از آن دسته از معلومات تصدیقی که ذهن انسان آنها را به کار می گیرد تا به کمک آنها به یک مجهول تصدیقی دست یابد، و فرقی نمی کند که در قالب قیاس باشد یا استقرا و یا تمثیل .در اصول فقه این معنای حجت مورد نظر نیست.۲. حجت به معنای حد وسط در قیاس منطقی است؛ برای نمونه، در مثال بالا کلمه «متغیر» حد وسط و علت اثبات اکبر برای اصغر است.برخی مانند مرحوم « شیخ انصاری » حجت در اصول را به این معنا گرفته اند اما این نظر اعتراض سایر اصولی ها را در پی داشته است.
حجت در منطق به دو معنا به کار رفته است:۱. مجموع قضایای معلوم و مرتبطی که به منظور رسیدن به نتیجه مطلوب، با نظم و چینش خاصی در کنار هم گذاشته می شود، مانند: «العالم متغیر، و کل متغیر حادث، فالعالم حادث».به بیان دیگر، حجت عبارت است از آن دسته از معلومات تصدیقی که ذهن انسان آنها را به کار می گیرد تا به کمک آنها به یک مجهول تصدیقی دست یابد، و فرقی نمی کند که در قالب قیاس باشد یا استقرا و یا تمثیل .در اصول فقه این معنای حجت مورد نظر نیست.۲. حجت به معنای حد وسط در قیاس منطقی است؛ برای نمونه، در مثال بالا کلمه «متغیر» حد وسط و علت اثبات اکبر برای اصغر است.برخی مانند مرحوم « شیخ انصاری » حجت در اصول را به این معنا گرفته اند اما این نظر اعتراض سایر اصولی ها را در پی داشته است.
wikifeqh: حجت_منطقی
جدول کلمات
برهان, دلیل
پیشنهاد کاربران
برهان . سند
یکی از اسم امام صاحب الزمان
حرف آخر
تمام کننده
حجت . [ ح ُج ْ ج َ ] ( ع اِ ) نمودار. دلیل . بینة. برهان . سلطان . امثولة. ثبت . آوند. ( ؟ ) آنچه بدان دعوی ثابت شود. مادل به علی صحة الدعوی . و قیل الحجة و الدلیل واحد. ( تعریفات جرجانی ص 56 ) . تهانوی گوید: بالضم ، مرادف للدلیل . کما فی شرح الطوالع، والحجة الالزامیة هی المرکبة من المقدمات المسلمة عند الخصم ، المقصود منهاالزام الخصم و اسکاته . و هی شائعة فی الکتب . القول بعدم افادتها الالزام لعدم صدقها فی نفس الامر قول بلادلیل لایعبأبه . کذا ذکر المولوی عبدالحکیم فی حاشیة الخیالی . ( کشاف اصطلاحات الفنون ) . ج ، حجج :
پیش آی کنون ای خردمند و سخن گوی
چون حجت لازم شود از حجت مخریش .
پیش آی کنون ای خردمند و سخن گوی
چون حجت لازم شود از حجت مخریش .
استدلال، برهان، بینه، دلیل، سند، مدرک، انگیزه، سبب، موجب، حکم، فتوا، پیشوا، رهبر، زعیم، هادی، آیت، گواه، فرنود
کلمات دیگر: