معرق کاری

Burl

برابر پارسی: رَگه کاری ( واژه ی عربی معرق از عرق به معنای رگ می آید و نام این هنر از این جهت معرق کاری گذاشته شده که هنرمند با استفاده از رشته های و بریده هایی از ماده های مختلف کار می کند و در واقع رگه هایی از ماده های مختلف را کنار هم می گذارد. از این رو همسنگِ پارسی �رگه کاری� برای معرق کاری پیشنهاد می گردد. )

مُعَرَّق کاری یا موزاییک سازی یکی از رشته های صنایع دستی است.
معرق سازی در ایران از سده ۶ هجری و دوره سلجوقیان با ساخت کاشی معرق پیشرفت کرد و در سده هشتم کامل تر و ظریف تر شد. در سده نهم و دهم هجری نیز رشد بسیار زیادی کرد. شهرهای اصلی معرق سازی در این دوره اصفهان، یزد، کاشان، هرات، سمرقند و آران و بیدگل بودند.
هنر موزاییک از دیرزمان شناخته شده بود و تا به امروز نیز کاربرد دارد. در میانرودان و مصر باستان نوعی موزائیک در اندازه های کوچک و برای مصارف تزئینی و زینتی ساخته می شد ولی رومیان آن را چون یک قالب هنری همپایهٔ دیوارنگاری به کار می بردند . صنعت موزاییک سازی توسط هنرمندان صدر مسیحیت ادامه یافت و در اوایل قرون وسطی به خصوص در قلمرو امپراتوران بیزانسی به اوج شکوفایی خود رسید ( مثلاً موزاییک های کلیسای سان وتیله در راونا )
معرق چیست؟
در دایرةالمعارف هنر ( نوشته رویین پاکباز ) ، در تعریف معرق چنین آمده است: معرق ( موزائیک Mosaic ) طرح پیک نما یا انتزاعی ساخته شده از قطعات سنگ، شیشه، سفال، چوب رنگین بر روی دیوار، سقف، زمین و غیره است.
انواع معرق
 معرق چوب
 معرق کاشی
 معرق موزائیک
معرق کاری در ایران
در بعضی از منابع به اشتباه گفته شده است که معرق چوب برگرفته از کاشی معرق است و معرق در ایران از هند وارد شده است. در حالیکه در سبک هندی چوب زمینهٔ کار یک تکه است و به علاوه جنس چوب از فوفل است . . شیوه ای کار در سبک هندی به این شکل است که ابتدا طرح را بر روی چوب پیاده کرد و سپس شکل ها را بریده و بعد با تکه های مختلف چوب پر می کنند.
طبق آخرین کاوش هایی که در شهر سوخته واقع در زابل انجام گرفته است، شانه ای پیدا شده است که بر روی آن گلی با تکه های چوب کار شده است. این شانه متعلق به ۵۰۰۰ سال پیش است. پیدا شدن این شانه دلیلی بر بطلان دو نظریه فوق الذکر می باشد. علاوه بر این طرح گل روی شانه با طرح گلی که بر روی سفالینه ها کشف شده است یکی می باشد که نشان می دهد شانهٔ یافت شده نمی تواند از جایی وارد ایران شده باشد
لغت نامه دهخدا ← معرقکاری
 http://www. narvangallery. com
هنر و صنعت معرق کاری در شهرهای اصفهان – یزد – کاشان – هرات – سمزقند وتبریز بودند با ورود به ایران معرق روی چوب رونق پیدا کرد و گسترش یافت .
معرق کاری چوب:
معرق کاری یک فن و تکنیک جالب است که روی چوب با اشکالی و خطوطی زیبا برش میخورد و باتوجه به رنگ و نقش زمینه کار از چوب های مختلف که دارای رنگها و نقوش زیبا هستند استفاده می گردد.
معرق دو نوع است:
1 - معرق برجسته 2 - معرق تخت یا صاف

دونکته اساسی در معرق :
1 - انتخاب چوب : گونه چوب باید دارای ویژگی هایی نظیر نقوش - پیچ خوردگی ها – رنگ – گره ها و غدد ( لوپ و بروسن ) .
لوپ به غدد و جوش ها و گره هایی در چوب درخت گردو می باشد را می گویند.
معمولاً لوپ ها در یک متری و پائین تنه درخت دیده می شود.
بروسن جوش هاو گره هایی است که معمولاً در درخت کیکم وجود دارد.
2 - برش چوب : با تناسب به تابلو از تیغ اره مناسب استفاده شود.
معرق چوب دو نوعند:
1 - معرق زمینه چوب 2 - معرق زمینه رنگی

معرق زمینه چوب 4 نوعند:
1 - زمینه پازلی 2 - زمینه پارکتی 3 - زمینه آجری
4 - زمینه معرق روکش
نکته مهم :
اگر معرق آمیخته ب هخاتم شود به آن معرق خاتم گویند و اگر منبت در معرق بکار رود به آن منبت معرق گویند.

چوبشناسی
مقاطع سه گانه چوب:
1 - برش عرضی : سطح برش عمود برجهت الیاف درخت است
2 - برش شعاعی : سطح برش موازی بر جهت پره های چوبی است
3 - برش مماسی : سطح برش شعاعی و پره های چوبی است

چوب درون و چوب برون:
الف ) چوب درون به مرکز چوب که فعالیت فیزیولوژیکی ندارد
ب ) چوب برون به قسمت خارج چوب که دارای فعالیت فیزیولوژیکی است.

= رنگ چوب برون معمولاً روشن و رنگ وب درون روشن تیره است.
چوب بهاره، چوب تابستانه:
آغازدوره رویش درختان درنواحی معتدل را چوب آغازی یا بهاره گویند.
پایان دوره رویش درختان در نواحی معتدل را پایان یا تابستانه گویند.
دوایر سالیانه:
در مقطع عرضی چوب دوایر متحدالمرکزی وجود دارد که با چشم دیده میشوند آنان را دوایر سالیانه میگویند و بوسیله آن عمر درخت را تشخیص میدهند. ( حدفاصل چوب تابستانه سال قبل با چوب بهاره ) .
ïدوایر سالیانه نشان دهنده عمر درخت می باشدï

بافت چوب ها:
بافت چوبها بر 5 دسته اند:
1 - ریـــز بافت: دارای آوند و حفره های باخته ای کوچک و پهنای دوایر سالیانه پهن برگان زیاد و سوزنی برگان کم است.
2 - درشت بافت: زمینه آن غیر یکنواخت عناصر تشکیل دهنده چوب بهاره و تابستانه آن زیاد است.
3 - راست بافت: الیاف آنراست و موازی می باشد.

4 - مقاطع بافت: بافتهای آن یکدیگر ر اقطع می کنند.

5 - کـــج بافت: به آن کج تار می گویند.
چو بهای رزینی:
چوب های رزینی به گونه هایی اطلاق میشود که دارای مواد رزینی هستند مثل سوزنی برگان
چوب های معطر:
بعض از چوبها دارای بوی معطر مخصوص هستند از قبیل زرین و نوش
چوب های ساده:
که هیچگونه نقشی ندارد و ساده هستند مثل شمشاد

چوب های منقش:
چوبهایی که دارای نقش و نگار زیبایی هستند و نقوش آن به صورت زیر قابل مشاهده می باشد.
1 - چوب های مـــواج: عناصرمتشکله چوب با محور و ساقه موازی هستند مثل چوب افرا
2 - چوب های لکه دار: پره های چوبی به صورت لکه های زیبایی در مقطع شعاعی دیده میشود. ازقبیل چوب مازو - راش و چنار
3 - چوب های رگه دار: در این گونه چوب ها، چوب بهاره و تابستانه دارای رنگهای مختلف بوده و در برش شعاعی بصورت سکه هاو نواردیده میشود. مثل چوب شب خُسب
4 - چوب های نواری: عناص . . .