کلمه جو
صفحه اصلی

حدائق السحر فی دقائق الشعر

دانشنامه عمومی

حَدایِقُ السِّحر فِی دَقایِقِ الشِّعر (به معنی: باغ های جادو در باب نکات ریزِ شعر)، کتابی است در فن بدیع، تألیف رشیدالدین محمّدعمری کاتب بلخی معروف به وطواط (متوفّی به سال ۵۷۳ هجری). وی انگیزهٔ تألیف کتاب خود را مطالعهٔ ترجمان البلاغه رادویانی ذکر کرده و گفته که آن کتاب از راه تکلّف تنظیم شده و با خطاهایی همراه بوده است، و با این حال، در کتاب خود شواهد بسیاری از آن آورده و فصول و ابواب آن را نیز در نظر داشته و احیانآ سرمشق کار خویش قرار داده است. حدائق السّحر، با توجه به زمان تألیف و دربرداشتن تعداد درخور توجهی از صنعت های بدیعی، یکی از منابع مهم فن بدیع در زبان فارسی و متضمن اطلاعات گران بها دربارهٔ شاعرانی نظیر قطران تبریزی، عنصری، فرخی سیستانی و مسعود سعد سلمان است. چاپ انتقادی حدائق السحر به اهتمام عباس اقبال آشتیانی به انضمامِ مقدّمه و حواشی و سه فهرست در سال ۱۳۰۸ در تهران منتشر شد.
مقدمه و صفحات نخست نسخهٔ چاپی کتاب (تاریخ انتشار: بهمن ۱۳۶۲، ناشران: کتابخانهٔ طهوری و کتابخانهٔ سنائی)
این کتاب یکی از جمله شاهکارهای نثر فارسی و از مهمترین کتب ادبیّه ایست که تاکنون به این زبان نوشته شده است.اهمیتِ این کتابِ صغیرالحجمِ کثیرالفائده از چندین جهت است:
۱- از لحاظ قدمتِ آن: چراکه تاریخ تألیفِ این کتاب، در اواسط قرن ششم هجری و تقریباً مقارن با زمان نوشتن کتاب های چهار مقاله (اثر نظامی عروضی) و مقامات حمیدی (اثر قاضی حمیدالدین بلخی) می باشد که هر دو در حدود سالهای ۵۵۱ و ۵۵۲ هجری، به رشتهٔ تحریر درآمده اند.چون کتبی که برای ما، از این دوره ها و دوره های پیش از آن به جا مانده قلیل و انگشت شمار می باشد، پس هرچه از کتابهای نثر فارسی مربوط به قبل از قرنهای ششم و هفتم که به دست بیاید، به منزلهٔ سرمایه های ادبی گرانبهایی از زبانِ شیوای فارسی خواهد بود.
۲- از لحاظ مقام و اهمیّت مؤلّف کتاب: «رشید وطواط»، یعنی مؤلّف این کتاب یکی از منشیان بلیغ و سخنورِ فارسی و عربی بوده و از شاعرانی است که در هر دو زبان استادانه شعر سروده است. وی در عهدِ خود، از امرایِ کلام و از ادبایِ بزرگ و عالی مقام به شمار می آمده است.

دانشنامه آزاد فارسی

حَدایِقُ السِّحْر فی دقایقِ الشّعر
کتابی به فارسی در بلاغت و بدیع، نوشتۀ رشید وطواط. مؤلف این اثر را به اشارۀ اتسز خوارزمشاه ( ـ۵۵۱ق) و به تقلید از ترجمان البلاغۀ رادویانی و برای برطرف کردن کاستی های آن نوشته است. این کتاب پس از ترجمان البلاغه کهن ترین متن فارسی در این زمینه به شمار می رود. در حدایق السحر، از هشتادگونه صنعت بدیعی سخن رفته و مؤلف نخست در هربخش یک اصطلاح ادبی را، که نام آن بخش بوده، تعریف کرده و سپس شواهدی از شعر و نثر فارسی و عربی و گاه اشعار خود بدان افزوده است. ویژگی های لغوی و زبانی، قدمت، نثر فصیح و استادانه و آوردن اشعاری از شاعران متقدم و نمونۀ شعر شاعرانی که در جایی دیگر از آنان و شعرشان نشانی به دست نمی آید بر اهمیت و اعتبار آن افزوده است. آثار بسیاری در شرح، تلخیص و تقلید این کتاب نوشته شده است. این کتاب به کوشش عباس اقبال منتشر شده است (تهران، ۱۳۰۸ش).

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حدائقُ السِّحر فی دقائقِ الشّعر، کتابی در فن بدیع ، تألیف رشیدالدین وطواط ، از منشیان دربار خوارزمشاهیان در قرن ششم است.
به نوشته رشیدالدین وطواط، پیش از حدائق السّحر شاعران فارسی زبان در فنون بدیعی یا بعضی از آن فنون، کتابهایی تألیف کرده بودند که به دست ما نرسیده است.وی انگیزه تألیف کتاب خود را مطالعه ترجمان البلاغه رادویانی ذکر کرده و گفته که آن کتاب بس ناخوش بوده و از راه تکلّف تنظیم شده و با خطاهایی همراه بوده است.با این حال، در کتاب خود شواهد بسیاری از آن آورده و فصول و ابواب آن را نیز در نظر داشته و احیانآ سرمشق کار خویش قرار داده است.احمد آتش ، دانشمند معاصر ترک، که ترجمان البلاغه را چاپ و منتشر کرده است، از کتابی با نام محاسن الکلام تألیف ابوالحسن نصربن حسن مَرغینانی نام برده و افزوده است که تمام شواهد عربی که رشیدالدین وطواط در حدائق السّحر ذکر کرده، غیر از اشعار خود او، مأخوذ از این کتاب است.
معارضه با ترجمان البلاغه
به گفته یاقوت حموی ، رشیدالدین کتاب خود را در معارضه با ترجمان البلاغه تألیف کرده است.به هر حال، رشیدالدین تا حدودی به ترجمان البلاغه توجه داشته، اما افزودن شاهدهایی از قرآن مجید و احادیث نبوی و کلام فصحای عرب، گویای اهتمام او برای اصلاح و تکمیل آن کتاب است.
امتیازات
← منبع مهمی برای فن بدیع
...


کلمات دیگر: